Коронавирус өвчний халдвараас сэргийлж улс орнууд хилээ хааж, ард иргэд нутаг нутагтаа, гэр гэртээ бүгэж амьдрах боллоо. Энэ өвчний халдвараас ангижрах тэмцэл урт хугацаанд үргэлжилж, Иргэдийн өдөр бүрийн амьдралд нөлөөлөх, Улс бүрийн эдийн засаг нийгмийн харилцаанд төдийгүй улс хоорондын харилцаанд ч өөрчлөлт авчирах нь тодорхой боллоо.Гэтэл манай улсад энэ онд УИХ-ын сонгуулиа явуулах ёстой байдаг.

       Ийм нөхцөлд нэг дүгээрт цар тахалын халдвараас сэргийлж, иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалж чадсан байх асуудлыг шийдэх, хоёр дугаарт буюу дараа нь Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийг зохион байгуулах гэсэн дэс дараатай ажиллахаас өөр аргагүй.

Энэ удаагийн сонгуулиар байгуулагдах УИХ, Засгийн газар ойрын жилүүдэд шийдэх асуудал, хийх ажлаа төлөвлөхдөө коронавирусын нөлөөгөөр үүсэх асуудлуудыг бодолцох шаардлага гарах нь зайлшгүй. Дэлхийн эдийн засгийн өсөлт, үүний дотор Ази тив, хөрш улсуудын эдийн засгийн өсөлт буурах, Улс орнууд хүнснийхээ хэрэгцээг дотоодоосоо хангах, зохистой хэрэглээг эрхэмлэх, төвлөрлийг сааруулах бодлого хэрэгжүүлэх, Аялал жуулчлалын салбарын хөгжил саарч, зорчигч тээвэр, зочид буудлын үйлчилгээ багасах, Хөдөлмөрийн зах зээлийн бүтэцэд өөрчлөлт орох зэрэгтэй холбогдсон шинэ шинэ асуудлууд гарна гэж байгааг бодолцох хэрэгтэй гэсэн үг.

Монгол улсын урт хугацааны хөгжлийн үзэл баримтлалын шинэчлэгдсэн “Алсын хараа 2050“ хувилбарын зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд нийцсэн хөтөлбөрийг Халдварт өвчний нөлөөгөөр үүсэх хүндрэлүүдийг давах арга хэмжээг бодолцож боловсруулаад УИХ-ын сонгуульд оролцох эрх авхад улс төрийн намуудад цаг хугацаа хэрэгтэй. Мөн “Алсын хараа 2050” хөгжлийн үзэл баримтлалаас 2025 болон 2030 онд шийдсэн байх үндсэн зорилтуудыг УИХ- хянан хэлэлцэж баталсан байхад цаг хугацаа шаардлагатай. Энэ бүхнээс үзэхэд УИХ-ын сонгууль явуулах хугацааг хойшлуулахаас өөр аргагүй.

УИХ-аас 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр гаргасан “Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай“ хуулийн 7.9 болон 7.10 дугаар зүйлд “Ерөнхийлөгч, УИХ-ын сонгуульд оролцох улс төрийн нам, намуудын эвсэл нь сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө Монгол улсын хөгжлийн Үзэл баримтлалд нийцүүлэн боловсруулна. Нам эвслийн мөрийн хөтөлбөр Монгол улсын Хөгжлийн үзэл баримтлалд нийцсэн эсэхийг Үндэсний аудитын газар хянаж дүгнэлтээ Сонгуулийн Ерөнхий хороонд хүргүүлнэ.” гэсэн заалтууд байдаг.Энэ хуулийг сахиж биелүүлэх явдал Монгол Улсыг цэгцтэй бодлогоор хөгжүүлэхэд, энэ асуудлаар төрийн эрх барих улс төрийн намын хүлээх хариуцлагыг өндөржүүлэхэд шийдвэрлэх ач холбогдолтой.

Ийм учраас “Алсын хараа 2050“ нэртэй Урт хугацааны хөгжлийн үзэл баримтлалд 2025, 2030 онд шийдсэн байхаар тусгагдсан дараах үндсэн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг Улс төрийн намууд боловсруулж 2020 оны сонгуульд оролцох мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан байвал зохих тухай шийдвэрийг УИХ-аас гаргах хэрэгтэй.

УИХ-ын энэ удаагийн сонгуулиар бүрдэх УИХ, Засгийн газрыг “Алсын хараа 2050“ хэмээх хөгжлийн үзэл баримтлалын дээрх зарим чухал зорилтыг хэрэгжүүлж эхлэх бодлого төлөвлөгөөтэй ажиллуулахгүй бол хөгжлийн үзэл баримтлалын шинэ хувилбар боловсруулсны хэрэг гарахгүй. Алсын хараа үзэл баримтлалд 2025 онд хүрсэн байхаар тусгагдсан дээрх гол зорилтуудыг УИХ нарийвчилж хянаад энэ оны сонгуульд оролцох мөрийн хөтөлбөр боловсруулахад зориулж яаралтай баталж өгөх ёстой. Зарим зорилтыг нарийвчилж тооцох, шалгаж тодотгох шаардлага байгаа. Тухайлбал:

- ДНБ-ийг 2025 онд 22,4 тэрбум долларт хүргэхээр төлөвлөсөн нь 2019 оныхоос барагцаалбал 3 дахин өссөн дүн.Ямар салбарын ямар үйлдвэрлэлийн өсөлтөөр хангах гэж төлөвлөснийг шалгах.

- Экспортыг 2018 – 2030 онд жилд дундачаар 4.2 – 6.3 хувиар өсгөж 2030 онд 25.6 тэрбум долларт хүргэнэ гэж заасан боловч 2025 оны хэмжээ тодорхойлогдоогүй.

- Нийт ажиллагсад 2018 онд 1253 мянга байсныг 2025 онд 1606 мянга болгохоор төлөвлөж байгааг 350 орчим мянган ажлын байр шинээр бий болгосон байхаар ойлгож болох эсэх.

- Үндсэн чиглэлд дундач цалинг 2025 онд 772, 2030 онд 808 мянган төгрөг болгоно гэж төлөвлөж байгаа нь Үндэсний статистикийн хороо ААНБ –ын ажиллагчдын дундаж цалинг 2017 онд 944.5 мянган төгрөг байсан гэж байгаатай, мөн ДНБ-ийг 2025 он хүртэл 3 дахин өсгөхтэй хэрхэн уялдахыг хянах.

Улс төрийн намуудын боловсруулсан 2020 оны сонгуульд оролцох мөрийн хөтөлбөрт дээрх үндсэн зорилтууд тоо нь дурьдагдах төдий биш, ямар тодорхой төсөл арга хэмжээгээр хэрэгжүүлэхийг зохих тооцоо үндэслэлээр баталгаажуулсан байхыг шаардах ёстой. ДНБ ба Экспортын өсөлтийг хангаснаар хөгжлийн бусад зорилтуудыг шийдэх санхүүгийн эх үүсвэр бүрдэх, Ажиллагсадын тоо ба дундаж цалинг нэмэгдүүлснээр иргэдийг ажилтай орлоготой болгоход ахиц гарах учраас Үзэл баримтлалд эдгээр үзүүлэлтээр 2025 онд хүрсэн байх зорилтыг тодорхойлсон нь чухал юм.

Үндэсний Аудитын газраас Улс төрийн намуудын боловсруулсан мөрийн хөтөлбөр Монгол улсын “Алсын хараа 2050“ хөгжлийн үзэл баримтлалын 2025, 2030 оны дээрх үндсэн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх шаардлага хангахаар боловсрогдсон эсэхийг хянаж дүгнэлт гаргахдаа Үзэл баримтлалын төсөл боловсруулсан эрдэмтэдийн санал зөвлөмжийг авах хэрэгтэй. Үндэсний Аудитын газар Улс төрийн нам буюу намын эвсэлийн боловсруулсан мөрийн хөтөлбөрийг хянаад гаргасан дүгнэлтийнхээ үндсэн дээр 2020 оны сонгуульд оролцох эрх олгох, эс олгох тухай тодорхой саналыг зохих үндэслэлтэй гаргаж Сонгуулийн Ерөнхий хороонд өгсөн байх, түүний дагуу Сонгуулийн Ерөнхий хорооны шийдвэр гарсан байх ёстой. Энэ бол сонгуульд холбогдсон заавал хэрэгжих ёстой хууль. Харин төр засгийн эрх авсан улс төрийн нам Хөгжлийн Үзэл баримтлал, Сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө биелүүлсэн эсэхийн төлөө хариуцлагыг Монгол төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ-ын өмнө хүлээх учиртай.

Сонгууль болон Хөгжлийн үзэл баримтлалын хэрэгжилтийг зохион байгуулахтай холбогдсон энэхүү зарчимын саналаа УИХ-ын дарга болон Засгийн газрын Ерөнхий сайд нарт 2020 оны 3 дугаар сарын 5-нд бичгээр өгсөн болно.

Ерөнхий сайд асан Д. Содном

2020-04-10