1992 оны Монгол улсын шинэ Үндсэн хуулийг хуульч Чимэдийн хамтаар боловсруулан батлуулсан гол хүний нэг нь Ерөнхийлөгч Очирбат. Тиймээс өнөөгийн Монгол улс нь Номхон далайгаас Хар тэнгис хүртэл, Хойд мөсөн далайгаас Энэтхэгийн далай хүртлэх өргөн уудам талбайд ардчилсан тогтолцоотой, нээлттэй нийгэмтэй цор ганц улс болсон билээ. Үүнийг газрын зургаас харж амархан ойлгож болно.
Энэ нь утга зохиолын шинэ хэл буй болон алхам алхмаар албан ёсны, ажил хэргийн, бичиг баримтын, шүүхийн, сургууль боловсролын утга зохиолын хэл болон төлөвших үндэс суурь болжээ. Ингэсээр 1992 онд баталсан Үндсэн хуульд анх удаа “Монгол хэл бол төрийн албан ёсны хэл мөн” гэсэн заалт хуульчлагдлаа. Үүнийг "төв хэл" ч гэж нэрэлдэг, төрийн хэрэглэдэг бөгөөд магадгүй зарим оронд бэлгэдлийн үнэ цэнэтэй ч байдаг. Гэхдээ ихэвчлэн “албан ёсны хэл” гэдэг. Ингэж Монгол улсын төр, олон нийт, мэдээллийн хэрэгслэл, сургууль боловсрол, нийт Монголын ард түмэн албан ёсны хуульчлагдсан үндэсний хэлтэй болсон.
Английн Экономист сэтгүүл 2024 оны шилдэг ном, кино, концерт, пянз зэргийг шалгаруулжээ. 2024 оны тэргүүн кинонууд гэдэг нь урьд жил нь хийгдэж олны танил болсон бүтээлүүд байдаг. Учир нь дэлгэцэнд шилжсэний дараа жил дэлхийн олон газар болдог кино наадам фестивалиар үнэлүүлж, үзэгчид болон шүүмжлэгчид үнэлэлт дүгнэлтээ өгснөөр мэдээллийн хэрэгслэлүүд болон мэргэжлийн байгууллагууд үүний дараа л үгээ хэлдэг билээ.
Түүхийг авч үзэх, шүүмжлэн засахын тулд биш түүнээс сургамж авахын тулд мэдэж ойлгож судалдаг. Жан Еимө, Чань Кайгэ хоёр 22 зууны дараах өнөөгийн нүдээр хараад аймшигт алуурчин Шихуандигийн түүхэн үүргийг зөвтгөж байна. Аллагыг тэр үеийнх нь нөхцөл байдлаар дүгнээд зөвтгөж байна. Алив үндэстэнд үндэсний эвлэрэл нэгдэл юунаас ч эрхэм байдгийг хэлж байна. Чухам үүнийг ойлгосон алуурчин буюу Чэнь Кайгэ, баатар буюу алдарт жүжигчин Жэт Ли өс хонзон, үзэн ядлаа дарж амиа золиосолж чадаж байгаа гайхамшгийг киноны хэлээр харуулж байна. Мэдээж бид зорилго нь аргаа зөвтгөхгүй гэж үзэхүйц соёлжиж иргэншсэн цаг үеийн төлөөлөгчид. Хоёр суут найруулагчийн кино аугаа хэргийн төлөө хүн алах нь юу ч биш гэхээсээ аугаа хэргийн төлөө үзэн ядал өс хонзонгоо даран өөрийгөө зольж болох тухай үнэн гоё философи өгүүлж байна. Үндэсний эвлэрэл нэгдэл гэдэг юутай чухал! Ялангуяа цаана нь нийт үндэстний эрх ашиг, үндэстний ирээдүй, хөгжил дэвшлийн асуудал байгаа бол?
Олон жилийн өмнө Зөвлөлтийн дагуул Монголд орос дуу их дуулдаг байлаа. “Оросууд дайныг хүсээ гэж үү?” гэх нэг алдартай дуу байх. Шүлгийг нь Өрнөдөд хамгийн алдартай орос найрагч Евгений Евтушенко бичжээ. Гоцлон дуулаач “Хотят ли русские, войны?” хэмээн асуух маягтай цангинуулахад ард нь эгнэн зогсох хоор “хотят, хотят, хотят” хэмээн түрлэг нэмдэг байв.
Ардчилсан тогтолцоо, хүний эрх зэргээс илүү чухал юм бол манай гариг дээрх энх тайван. Эгзэгтэй орнууд өөрийн нутаг дээрээ хүний эрхийг хүндэтгэж, нийгмээ ардчиллаж байна уу гэдгээс үү, эсвэл уг дарангуйлагч ямар нэг үнэ цэнээр өөрийн хамаарах газар нутгаа бүрэн хянаж чадаж байна уу гэдгийн аль нь илүү чухал вэ? Саддам Хусайн, Муамри Каддафи, Хосни Мубарак… хичнээн аймшигт муухай дарангуйлагч байсан ч, юутай ч Пандорын авдрыг олон жилийн турш таг цоожтой байлгаж чадаж байсан. Афганистан хаант улс байхад, Иранд Рэза Пахлавын дэглэм ноёрхож байхад Өрнөдийн соёл нэвтэрсэн номхон даруу улс орнууд байлаа.Эцэг хүү Ассадын бараг 60 жилийн Сири дахь дарангуйллыг түлхэн унагалаа, дэлхий даяараа баяр хөөр болж байна, харин дэглэмийг түлхэн унагаагчид нь ердөө саяхан Аль Каида, ISIS зэрэг дэлхийг донсолгосон террорист, алан хядагч байгууллагын салбар нь байсан шүү дээ
