Анх би хулгайтай нүүр тулаад ихэд гутарч билээ. Социализмын үед хойд хөрш улсад оюутан байлаа. Төгсөх дамжаанд байхдаа би зүүж явсан цаг болон сонсдог нэг гадаадын пянзаа хулгайд алдсан юм. Сургуулиа төгсөж ирээд төл бойжуулах ажилд явж байгаад нэг сайн дулаалгатай савхин шинэ гутлаа хулгайд алдав .Зах зээлд орох үед Эрээн явж хэдэн мянган юаниа сэгсрүүлэв. Ингээд яриад байвал өчүүхэн ганц хувь хүн миний монголчуудын гарталдсан зүйл гэвэл нилээд юм болох гээд байна. Нэгэнт өнгөрсөн хэргийг би дахин дурсаад ч яахав. Гэтэл улс орноо хэдэн зуун тэрбумаар нь тонож хулгайлсан явдлыг сонсоод улам гутрах юм. Хулгайд өмчөө алдаагүй нэг ч монгол хүн алга. Автобусанд суухад түрийвчээ хулгайд алдана. Ажилд ороод цалингаа хулгайд алдана. Адуу малаа билчээрт нь хулгайд алдана. Гадагшаа яваад ирэхэд гэр орныг минь хулгайч ухчихна. Албан газрын жорлонгийн нойлын цаасыг хүртэл хулгайлна. Саяхан манай Багануурт Мэлзийн зуслан дээр байсан нэг айлын жорлонг хүртэл Портер машин дээр ачаад хулгайлчихсан байлаа. Монголчуудын хулгайг ярих ч юм биш.Хулгай бол арван хар нүглийн нэг том нүгэл. Хулгай хийх нь шуналаас үүдэлтэй. Дэлхийн бүх шашинд хулгай бол том нүгэл гэж үздэг. Монголчууд бол хулгайн хэргээр азид тэргүүн эгнээнд явж байна.Улс орноо тоносон хулгайн хэргийг сонсоод урам хугарах юм. Хулгайн хэрэгт төр засаг,хууль хяналтынхан оролцсоныг сонсоод гутрахын дээдээр гутрах юм. Алт, зэс, нүүрс, төсөл, сан, банк, зээл хулгайлсан хэрэг Монголд өчнөөн гарчээ. Эдгээр хулгайн хэрэг яагаад гарав, улс орон хир зэрэг хохиров гэдгийг жаахан ярья.

Одоо Монголд амтай болгон ярьж байгаа энэ нүүрсний хулгайн үндэс анх хэзээ эхэлсэн юм бэ? Экс ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаярыг яагаад шүүх "хэвлэлийн комбинатын газар бол таных, энэ газрын цаана та л байж таарна" гэж гүтгээд гэрээс нь оймсыг нь гозолзуулан өргөж хүчээр барьж Сагсай хэмээх прокуророор түүнийг буруутгаж шоронд хийсэн юм бол? 

Н.Энхбаярын хэлсэн үгийг дахин нэг сайн санацгаая: 

Н.Энхбаяр: “ Би Сү. Батболдод хандаж "Та нар Тавантолгойг буцааж өгөх нь зүйтэй" гэхэд, тэр "Дарга аа, Тавантолгойд маш их мөнгө байна шүү дээ, Үүн рүү олон хүн ороод байна. С.Баяр, П.Очирбат, Идэвхтэн, Элбэгдорж, Батхүү, Молекул Батбаяр, Бадамжунай, дэд сайд Цэнгэл гээд энэ хүмүүс тус тусдаа үүрэгтэй, асуудлыг зохицуулах, “гал гаргахгүй байх” арга хэмжээ авахаар үүргээ хүлээгээд явж байна. Бадамжунайн ард Миеэ Энхболд, Никийн Оюунгэрэлийн ард С.Баяр, Оджаргалын ард Ц.Элбэгдорж байгаа. Та ч гэсэн ор л доо, тэрбум, тэрбум долларын мөнгө байна. Тэгээд бүгдээрээ их мөнгөтэй больё л доо" гэсэн. Би хатуу байр суурьтай байж, "Үгүй ээ би та нарын энэ заваан юманд чинь орохгүй. Та нар Тавантолгойг буцааж өг, та нар болоо юм биш үү, та нар ичихгүй байна уу" хэмээн хатуухан хэлсэн л дээ. Энэ бол 2008 оны үед болсон яриа шүү. Мөн М.Энхболд,С. Баярын Засгийн газрууд солигдох зааг, С.Баярын Засгийн газар ажиллаж байх үед ч яригдаж байсан асуудал юм. Эрх ашиг, хөрөнгө мөнгөөр тэдэнтэй холбогдоогүй учраас би нүүр бардам үгээ хэлж, монголын ард түмний эрх ашигт харшилсан зүйлийн талаар нилээн хатуу шүүмжлэлийг хэлж байсан. Миний хэлсэн үгэнд тэд их эмзэглэсэн. Үүнээс болоод би тэд нарын зуултанд орсон. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд тэд нийлж байгааднамайг унагасан. Зохиомол хэрэгт нийлж байгаад шүүхээр намайг гүтгэн шийтгүүлж тэд санасандаа хүрсэн. Ингээд тэд Тавантолгойг ард түмэнд өгсөн дүр эсгэж, үнэн хэрэгтээ "Ухаа худаг" гэсэн хамгийн их ашигтай, өрөм нь болсон цөм газраа өөрсдөдөө үлдээж, эдүгээ хувааж идэж байна даа ”хэмээн хэлжээ.

Тэхлээр нүүрсний хулгай анх 2008 оны үеэс эхэлж төрийн томчууд, луйварчид, авилгачид Тавантолгойг булаан авч эх орноо тонон дээрэмдэх үйл ажиллагаа эхэлсэн юм байна. Улс төр бизнесийн бүлэглэл мафийнхан хууль хяналтын байгууллагуудыг гартаа базаж, Засгийн газрын Ерөнхий сайдаар хэнийг томилох вэ, Ерөнхий шүүгч, Ерөнхий прокуророор хэнийг тавих вэ? гэдгийг хүртэл шийдэж өөрсдийн хамсаатан хүмүүсээ тавьдаг болжээ. Саяхан илэрсэн 6 сая тонн нүүрсний хулгай, 40 их наяд төгрөгийн хохиролын цаана их том эрх мэдэлтэй, хөрөнгө мөнгөтэй мафи байгаа юм байна. Энэ илэрсэн 40 их наяд төгрөг бол зөвхөн ганц хэрэг. Өмнө нь илэрсэн алт дилерийн хэрэг, банк дампууруулсан хэрэг, хөгжлийн банкны хэрэг, бондны хэрэг, ЖДҮ зэрэг засгийн газрын сангуудын луйврын хэрэг, төмөр замын гацаа , ковидийн тусламжийн мөнгө, усан цахилгаан станцыг гацаасан хэрэг, олон төсөл тендерийн хэрэг энэ бүгд шүүх, прокурорт шилжих замдаа замхраад алга болдог нь мафитай холбоотой аж. Өөр илрээгүй өчнөөн хэрэг луйвар хаана байгааг хэн мэдлээ. 

Саяхан Хүрэлсүх ерөнхийлөгч холбогдох сайд, дарга нараа дуудаад нүүрсний хулгайчдын нэрсийг гарга, ажлаа сайн хий хэмээн тэдэнд тодорхой үүрэг даалгавар өгсөн нь сайн хэрэг. Монгол төр эзэнтэй, Эзэн нь юмаа мэддэг, эрэг нь усаа хашдаг гэдгийг харуулав. Харин тэр цугларсан дарга нар нь нүүрсний хулгайг илрүүлж чадах болов уу. Хүрэлсүх ширээгээ 36 удаа балбахыг хараад дүгнэвэл тэр бүтэлгүй албатуудыгаа хараад аргаа барж байгаа бололтой. Ерөнхий сайд Оюун -Эрдэнэ талбайд гарч ирж залуучуудад хандаж "хулгайн бүлэглэлийг задална, илрүүлнэ" хэмээн мэдэгдэв. Уг нь Оюун Эрдэнэ хэдэн жилийн өмнө Эрдэнэтийг хуваан идсэн бүлэглэлийн схем зургийг маш зөв гаргаж хулгайн бүлэглэлийг илрүүлнэ хэмээн ярьж байсан юм. Мафийн нэг хэсгийг илрүүлсэн л дээ. Гэхдээ мафийн бүлэглэлийг бүрмөсөн бутцохиж чадаагүй юм байна. Ерөнхий сайд Оюун –Эрдэнэ бол авилгал хулгайн хэрэгтэй анхнаасаа л тэмцэж байгаа хүн. Тэхлээр одоо Ерөнхий сайд Оюун- Эрдэнэавилгал хулгайн хэрэгтэй өмнөхөөсөө мянга дахин хүчтэй тэмцэх хэрэгтэй болоод байна.Учир нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх үүргийг Засгийн газар хүлээсэн байдаг. Гэмт хэрэгтэй тэмцэх үүрэгтэй өчнөөн олоняам, агентлагаа сайн шахаж шаардаж ажиллуулах хэрэгтэй байна.Уг нь гэмт хэрэг, хулгайтайсэтгүүлч юм уу, оюутан тэмцэх ёсгүй юм ш дээ. Төрийн байгууллага тэмцэжавилгал, хулгайг дарах ёстой юм ш дээ.Уг нь энэ нүүрсний хулгай эртнээс яригдаж байсан аж. 2013 онд 340 000 тонн нүүрс хулгайд алдагджээ хэмээн ярьж шүүх прокурорт хэргийг нь шилжүүлсэн боловч Прокурор хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгожээ. Тэр хэргийг зогсоосон прокурорыг нэрлээч. Прокурор бол хүний эрх болон нийтийн эрх ашгийг хамгаалах зарчимтай, хуулийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих үүрэгтэй байдаг. Гэтэл өнөөдөр үүргээ биелүүлдэг прокурор Монголд хэд байна вэ. "2013 онд Ерөнхий прокурорын төрсөн дүү нүүрсний хулгайн ажлыг голлож зохион байгуулсан" хэмээн саяхан телевизээр Өмнөговь аймгаас сонгогдож байсан Улсын Их Хурлын гишүүн асан Л.Энхболд ярьж байна лээ. Нийтдээ 6.2 сая тонн нүүрс хил давж 12.8 тэрбум долларын буюу 40 их наяд төгрөгийн нүүрс хулгайгаар хил давуулсан гэдэг нь үнэн юм байна. Л.Энхболд аль эрт 2013 оны нүүрсний хулгайн хэргийг ярьж эхлэхэд хэн ч тоогоогүй, хэн ч хэлэлцэж байгаагүй аж. Энэ хэрэг бол аль 2012 оноос эхлээд одоо болтол 2022 онх хүртэл нам дамжиж ирсэн томоохон албан тушаалтнууд оролцсон хэрэг гэдэг нь илэрхий байхад МАН-ны бүлгийн дарга Тогтохсүрэн "Манай намд нүүрс хулгайлсан хүн байхгүй" гэж мэдэгдсэн нь бүр инээдтэй. Одоо бид “танай, манай нам” хэмээн өмнөх30 жил шигээ хэрэлдэх цаг биш болоод байна. Танай нам их идсэн,манай нам бага идсэн хэмээн хэрэлдээд яах юм бэ. Хулгайн хэрэгт нам ямар хамаатай юм бэ. Идсэн л бол улаан, хөх нам гэхгүй бүгдийг нь барьж ял шийтгэлийг нь ногдуулах хэрэгтэй. Нүүрсний хэрэг гээд өмнөх Хөгжлийн банкны хэрэг, ЖДҮ гэх мэт хэргүүдийг орхиж болохгүй. Монголд өчнөөн төсөл яриад ч, өчнөөн бонд босгоод ч хөгжихгүй юм. Хамаг төсөл, тендер, бонд зээлийн ихэнхийг ньнь хулгайчид авсан ажээ. 

Монгол Улс 2012 оноос хойш нийт 7 удаа нийт 3.0 тэрбум ам.долларын бонд гаргажээ. Тодруулбал, 2012 онд "Чингис" бонд, 2015 онд "Димсан" бонд, 2016 онд Мазаалай бонд гаргасан. Өөрөөр хэлбэл, 2012-2016 онд 2.2 тэрбум долларын бонд гаргаснаас хойш 2016 онд "Хуралдай" бонд, 2017 онд "Гэрэгэ" бонд, 2020 онд "Номад" бонд, 2021 онд "Century" бонд гаргасан.Энэ их мөнгөөр Монгол улсыг экспортын баримжаатай аж үйлдвэртэй болгох зорилготой байжээ. Бондны зээл авсанавсан ганц хоёр компани зам барих, цементийн үйлдвэр барих зэрэг ганц хоёр төсөл хэрэгжүүлжээ. Эцсийн дүнд энэ их мөнгийг монголын засгийн газар салхинд хийсгэжээ. Чингис бондны зээлийн 70.0 хувь нь чанаргүй, төлөгдөхгүй зээл болжээ. Монголд үндэсний үйлдвэрлэл гэх юм бараг байхгүй болжээ. Ноолуур, арьс ширний зах зээлийг нь хятадууд базчихжээ. Хил дээрхи нүүрс зөөдөг том оврын машинуудыг хүртэл хятадууд базчихжээ. 

Хувийн хэвшлийнхэн 2012 онд Гашуунсухайтын төмөр зам барих гэтэл Ерөнхий сайд асан Алтанхуяг, зам тээврийн сайд асан Баттулга нар зогсоосон гэдэг. УИХын тогтоолын дагуу Гашуунсухайтын төмөр замыг нарийн царигаар барих гэтэлхөдөлмөрийн баатар Удаанжаргал зогсоосон гэдэг. Эгийн усан цахилгаан станцыг анх Малайз улсын хөрөнгө оруулалтаарбариулах гэтэл Ерөнхий сайд асан М.Энхсайхан зогсоосон гэдэг.

Баттулга ерөнхийлөгчийн суудлаасаа буухын өмнө ихэд яаран хөдөлмөрийн баатар цолоор Удаанжаргалыг, гавьяат эдийн засагч цолоор Эрдэнэс таван толгойн захирал Ганхуягыг, Авилгатай тэмцэх газрын даргыг гавьяат хуульч цолоор шагнаж байв. Энэ нь түүний хувьд "алсыг харсан" нүүдэл байлаа. Улсын баялгийгхулгайлдаг хүмүүсээ төрийн дээд шагналаар шагнаж байгаа нь цаашид их сайн хулгай хийгээрэй, үлэмж их баяжаарай гэсэн үг юм шиг санагдаад байна. Баттулгын хань хамсаатнууд Монголд баахан луйвар хийчихээд баригдахын даваан дээр дандаа гадаад руу зугатааж амжих юм. Өнөөх хөдөлмөрийн баатар Удаанжаргал гэрт нь 700 000 доллар бэлнээр, олон тэрбумын хаус илэрмэц гадаад руу зугатан алга болжээ. Өмнө нь Баттулгын хамсаатан Ж.Бат-Эрдэнэ, Ч.Ганбат зэрэг хүмүүс төсөл хэрэгжүүлэх хэдэн сая доллар хармаалаад АНУ руу зугатаажээ, Төмөр зам барих мөнгийг завшсан гэх хэргээр Зам тээврийн төрийн нарийн бичгийн дарга, Баттулгын бие хамгаалагч асан Б.Батзаяа цагдаад байцаагдсан гэсэн сураг дуулдсан. Тэгээд тэдний хэрэг замхарч алга болсон гэдэг. Хятад улс гадаад руу, АНУ руу зугатаасан авилгачин 500 хүнийг бариад ирлээ, цаазаар авлаа гэх юм. Манай хууль хяналтынхан болохоор гадаад руу зугатаасан нэг ч авилгачин гэм хэрэгтнийг барихгүй юм. Авилгачин, гэмт хэрэгтэн Бадамжунайг гадаад руу зугатаалгаад барьж чадалгүй олон жил болжээ. Хууль хяналтын байгууллагад нь гэмт хэрэгтэнг гадаадаас барих томилолтын мөнгө байдаггүй юм болов уу.

Сүүлийн 20 жилд эх орноо тонож дээрэмдсэн хэдхэн олигархиуд хууль хяналтынхныг төртэй нь базчихаад даналзаж байна. Тэдэнд хууль үйлчилдэггүй юм. Ганц шуудай нүүрс машиныхаа багажинд ачсан ядуу иргэнд бол хууль үйлчлээд байдаг юм. Хамар дороос нь монголын баялаг алт, зэс, төмрийн хүдэр, нүүрсийг сая, сая тонноор хулгайлж байхад монголын төр, хууль хяналт, тагнуул, гааль, хил, мэргэжлийн хяналтын алба бүгд амандаа ус балгасан мэт дуугүй байсан нь Монгол дампуурчээ гэсэн үг. Сүүлийн 30 жил алт дилерийн хэрэг, банкны хэрэг, ЖДҮ болон бусад сангийн хэрэг, бонд зээлийн хэрэг, гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг дээрэмдсэн хэрэг, төмөр замыг гацаасан хэрэг, төмөр замыг өргөн царигтай барьж холбох цэгийг зөрүүлж дахин гацаасан хэрэг, банкуудыг зориуд дампууруулаад хөрөнгийг нь булаан авсан хэрэг, орд лицензийн хэрэг... гэх мэт үй түмэн хэргүүд шил дараалан гарав. Эдгээр хэргийг үйлдсэн ихэнхи албан тушаалтан, гэмт хэрэгтэн торны цаана суусангүй. Сайд асан Ц.Оюунгэрэл "Улсын дээд шүүгч 23 хүний 17 нь гэмт хэрэгтэй холбогдож байжээ" хэмээн мэдэгдэж байлаа. “Оцогнодог” Баасанцогт мэтийн хүмүүсийн төлөвлөснөөр шүүх хүмүүст ял өгдөг байв. Одоо АПУ-гийн Батсайханы арын өрөөнд шүүгчид хэнийг ялаас чөлөөлж, хэнийг шоронд хийхээ шийддэг болсон хэмээн Хууль зүйн сайд Нямбаатар мэдэгдэж байна лээ. Дээр дурдсан гэмт хэргийг үйлдсэн албан тушаалтануудын ихэнхи нь шүүхээс ял авч байсангүй, шоронд сууж байсангүй. Маш их хөрөнгө мөнгө идсэн Ш.Батхүүгийн хэргийг хууль хяналтынхан гацааж 10 жил шахам хойшлуулж байжээ. Нүүрсний хулгайчид болон Хөгжлийн банкны олон тэрбум доллларын хэргийг үйлдсэн албан тушаалтныг барьж шоронд хийхийн оронд төр засгийн зарим сайд " Бид Чингис бондын өрийг барагдуулав" хэмээн огт өөр зүйл ярих аж. Эхлээд төрийн албанд шургалсан авилгачид, луйварчид, хулгайчдыг барихгүйгээр, шоронд хийхгүйгээр, ял оноохгүйгээр мянган амлалт өгч мянган хууль яриад ч нэмэргүй юм. Хөгжлийн банкнаас 59 хүнд олгосон Чингис бондын 3 их наяд төгрөг чанаргүй, найдваргүй зээлийн ангилалад орж энэ их мөнгийг хувьдаа авсан хүмүүс хагартлаа баяжжээ. Эдгээр олигархиуд өрөө ард түмнээр төлүүлээд бүр амташжээ. 

Монгол Улс  2012 оноос хойш нийт 7 удаа нийт 3.0 тэрбум ам.долларын бонд гаргажээ. Тодруулбал, 2012 онд "Чингис" бонд, 2015 онд "Димсан" бонд, 2016 онд Мазаалай бонд гаргасан. Өөрөөр хэлбэл, 2012-2016 онд 2.2 тэрбум долларын бонд гаргаснаас хойш 2016 онд "Хуралдай" бонд, 2017 онд "Гэрэгэ" бонд, 2020 онд "Номад" бонд, 2021 онд "Century" бонд гаргасан.Энэ их мөнгөөр Монгол улсыг экспортын баримжаатай аж үйлдвэртэй болгох зорилготой байжээ.Гэвч энэ их мөнгийг монголын засгийн газар салхинд хийсгэв. Монголд үндэсний үйлдвэрлэл гэх юм бараг байхгүй болжээ. Ноолуур, арьс ширний зах зээлийг ньхятадуудбазчихжээ. Хил дээрхи нүүрс зөөдөг том оврын машинуудыг хятадууд базчихжээ. Махны зах зээлийг хүртэл хятадууд барьдагч гэх шиг. 

Монгол улс эдүгээ 33.3 тэрбум долларын өрөнд оржээ. Өрөө төлөхийн тулд дахин зээл авч өрөө төлдөг аж. Гэтэл ард түмэн хумсын чинээ цалинтай, эмнэлэг, сургууль, орон сууц дутагдалтай, хөдөөний сургуулийн бяцхан хүүхдүүд өвлийн цагт модон жорлонтой, гэр хорооллын айл өрхүүд модон жорлонтой муухай орчинд насыг барж байна. Мөнгөний ханш цаас болж / 1 доллар 3500 төгрөгт хүрсэн/ , хүнсний барааны үнэ сар бүр нэмэгдэж байна. 1000 үйлдвэр барих бондны мөнгийг нь эрх баригчид салхинд хийсгэсэн тул монголчууд эдүгээ ямар ч үйлдвэргүй, цахилгаан, шатахуун зэрэг олон бүтээгдхэүүнийг гадаадаас өндөр үнээр авсаар байна. Аливаа улс гадаадын хөрөнгө оруулалт болон экспортын баримжаатай үйлдвэртэй болж байж хөгждөг. Гэтэл монголын дээрэмчид гадаадын олон зуун хөрөнгө оруулагчдийн хөрөнгө, газар бүх өмчийг нь булаан авч дээрэмдчихсэн байдаг. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгийг булаасан тавь гаруй хэрэг замхарсан хэмээн хэвлэлүүдэд бичжээ. Японы хөрөнгө оруулагч, “Суруга” компаний газрыг монголын хуул хяналтынхан булаан авч Монголд өчнөөн хөрөнгө оруулсан 70 настай япон өвгөнийг хар тамхины хэрэгт гүтгэж орон сууц барьсан газрыг нь булаан авч хөөн явуулжээ. Английн Ерөнхий сайд асан Борис Жонсоны төрсөн дүү Макс Жонсоны Монголд оруулсан хөрөнгө 19 сая долларыг Буянтогтох гэдэг монгол хүн булаан авч АНУ-руу зугтжээ. Ийнхүү млнголчууд гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг дээрэмдэж байна. Үүнийг зогсоох ямар ч хууль хяналтын байгууллага алга. Учир нь хууль хяналтынхаа өөрсдөө хууль бус ажиллагаанд оролцдог болжээ.

Монголын баялаг ард түмний өмч болсон хамаг нүүрс, алт, зэс, төмрийн хүдэрийг хэдхэн олигархи булаан аваад гадаадад зарж хагартлаа баяжаад байдаг. Ард түмэн улам хоосроод байдаг. Сарын 200 долларын цалинтай ард түмэн ялангуяа залуучууд яаж энэ орноос гарч гадаадад ажиллах вэ гэсэн өдрийн бодол шөнийн зүүд болцгоож байна. Саяхан сошлаар “нийслэлийн ерөнхий прокурор алтан бөгж хуруундаа зүүсэн, гартаа алтан цаг зүүсэн харагдаж байна” хэмээн хүмүүс шуугилдаж түүний албаны форм өмссөн фото зургийг тавьжээ. Ард түмэн нь ядуу байхад алт мөнгөөр гоёсон албан тушаалтан муухай харагддаг, ёс зүйгүй явдал гэдгийг энэ албан тушаалтанойлгодоггүй бололтой.

Сингапурын удирдагч Ли Куан, Өмнөд Солонгосын удирдагч Пак Жонхи нар эхлээд дотоодын хулгайч, авилгач нарыг барьж шоронд хийсэн юм. Тэгээд улсаа хөгжүүлж ядуурлаас гаргаж чадсан юм. Гэтэл жараад онд Өмнөд Солонгостой адил түвшинд ядуу байсан азийн Филиппин улс Солонгос шиг хөгжих боломж байсан боловч авилгалд живээд хөгжиж чадаагүй,ард түмэн нь ядуу хэвээр үлдсэн гэдэг. Монголд ч гэсэн албан тушаалд шургалсан хулгайч авилгач дарга, захирал нараа барьж аваад хуулийн дагуу шийтгэж шоронд хийгээч. Авилгал авч хулгай хийсэн дарга, захирлыг нэрлээч. Нийгэм даяараа жигжих арга хэмжээ аваач. Гэтэл нэрийг нь ч хэлж чаддаггүй. Үлэм их хэмжээгээр улс орныг хохироосон авилгач хулгайч нарыгхуулийн дагуу хатуу ялаар шийтгэж цээрлүүлээч. Авилгач хулгайч нарт оногдуулах хууль нь хэт зөөлөн байна. Хөөн хэлэлцэх хугацаа, өршөөл гэх мэтээр ял завших аж. Хэрэг хуучирдаггүй гэдэг. Хулгай нь илэрсэнл бол эрт орой, бага жижиг гэлтгүй хуулийн дагуу ял оноох хэрэгтэй.Хууль хяналтын байгууллага нь шударга бус байж яаж улсаа хөгжүүлэх юм бэ, яаж улсаа ядуурлаас гаргах юм бэ. Шүүх засаглалыг өөрчлөхгүйгээр шүгэл үлээгээд яах юм бэ. Прокурор бол хүний эрх болон нийтийн эрх ашгийг хамгаалах зарчимтай, хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үүрэгтэй. Гэтэл авилгалд идэгдсэн Прокурорыг өөрчлөхгүйгээр хууль яриад яах юм бэ. Хуулийг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй албан тушаалтнууд нь авилгалд идэгдсэн байхад яаж шударга ёс ярих юм бэ. Хаана хууль, хяналт, сэрэмж сул байна тэнд хулгай гардаг юм. Монгол улс туурга тусгаар улс болоод 100 жил болжээ. Эдүгээ Монгол улс хулгайгаа дарж, хуулиа чангатгаж, улсаа хөгжүүлэх цаг болжээ.

2022.12.9