2023 онд 72 настай Д.Чойжамц тэргүүн хамба лам албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөхийг хүсэж өргөдлөө Гандан хийдийн захиргаанд өгсөн. Монголын нийгэмд дараагийн тэргүүн хамба лам хэн бэ гэсэн хүлээлт үүссэн. Төрийн тэргүүний суудалднам нь сонгуульд ялсан, эрх мэдэлтэй, хөрөнгө мөнгөтэй хүн суудаг. Тэгвэл Бурхан шашинтны Тэргүүн хамба ламын суудалд Бурханы номонд хамгийн сайн мэргэшсэн, сахил санваар төгөлдөр, номч мэргэн лам хүн суудаг ёстой.

Эхлээд коммунитстууд юү ч өөрчлөөгүй, гэхдээ 1955 онд хятадын коммунистууд Шинжаан Уйгурын автономит район гэж байгуулсан. Тэр үед уйгурчуудын дунд Уйгурстан Зөвлөлт улсын бүрэлдэхүүнд орно гэсэн үзэл нилээн их дэлгэрсэн байсан. Бид Хятадын нэг хэсэг болохыг лгт хүсээгүй. Бид хил залгадаг Казахстан, Кыргизстан, Узбекистан шиг биеэ даасан улс болохыг хүсдэг байсан.

Битлз хамтлаг байгуулагдснаас хойш 60 гаруй жилийн дараа эдүгээ 2023 оны 11-р сарын 2 -ны өдөр Битлзийн хамгийн сүүлд зохиосон “Now and Then - Одоо ба Тэр үе” хэмээх шинэ дууны клип гарлаа. Үнэхээр гайхалтай.

Монгол улс хэдий хэрийн газар нутгаа алдсан юм бэ. Монгол улс зөвлөлт засгийн үед ч газар нутгаа алдсаар байв. 1944 онд Саяаны нурууны Урианхайн хязгаарыг, 1958 онд монголын Увс, Завхан, Хөвсгөл аймгийн хойд нутаг 2500 квадрат км газар нутгийг Зөвлөлт улсад алдав. Монгол улс хамгийн багадаа гэхэднийтдээ 1.5 сая квадрат км монголын газар нутгийг22.4 сая квадрат км газар нутагтай, 294 сая хүн амтай хойд хөрш хаант Орос болон Зөвлөлт Холбоот Улсад алдав.

Түүхээс үзэхэд Эзэн хаанаасаа урвасан ард түмэн өөдөлсөнгүй. Эзэн хаантайгаа нэгдэж, шинэ бүгд найрамдах улс байгуулсан ард түмэн эв нэгдэлтэй хөгжиж өөдлөн дэвжжээ.

Монголчууд бид орос, хятадыг мөнхийн хөрш гэдэг. Тэгвэл одоо мөнхийн хөршууд маань өөр хоорондоо ямар харилцаатай явж ирсэн, одоо ямар харилцаатай байна вэ гэдгийг мэдэх цаг болжээ. Түүхийг үнэнээр өгүүлсү.