Батсүх

@batsukh
35
нийтлэл
709,555
уншигдсан
108
сэтгэгдэл

МОНГОЛ ТҮРЛЭГ: ДУНДАД ЗУУНЫ ОЙРХ ДОРНОД ТЭНГЭРИЙН ЗАРЛИГААР ӨӨРЧЛӨГДСӨН НЬ

Английн “Ноттинхэм Трент”-ийн их сургуулийн дэд профессор, түүхч Николас Мортон бээр “Монгол түрлэг” бүтээлдээ Монголын эзэнт гүрэн хэрхэн дундад зууны Ойрх Дорнодын геополитикийг төрөл арилжуулж, дэлхийн хүчний тэнцвэрийг үндсээр нь өөрчилсөн тухай өгүүлжээ. Монголчуудыг эдүгээ байлдан дагуулалт, аюул сүйрэлтэй л холбож ойлгох нь элбэг. Гэтэл “Монгол түрлэг”-т энэхүү ташаарлыг тулхтай сорьсон байна. Нэпко удахгүй уг бүтээлийн бүрэн орчуулгыг хэвлэн гаргаж уншигч түмэнд хүргэнэ. Энэ номын “Худалдааны зам, хүчний тэнцвэр” бүлгээс товчхон сонирхуулав.


АРГАЛЬ УГАЛЗ- ХОВОРДСОН ЭРДЭНЭ

Хэрэв манай оронд олон нийтийн болон төр засгийн анхаарлыг хамгийн их татдаг зэрлэг амьтдыг шалгаруулах санал хураавал цоохор ирвэс түрүүлэх нь мэдээж. Тэрбээр гайхалтай гоё чамин агаад нууцлаг амьдралтай амьтан. Тахь удаах байранд, түүний араас саарал чоно, цагаан зээр, мазаалай тус тус дараалж орно. Харин аргаль угалзыг тэр болгон ойшоож үзэхгүй өнгөрөөнө.

ХАНБОГДЫН ХӨГЖЛИЙН ЗҮРХЭН ХӨДӨЛГҮҮР

Төрөлх сумынхаа нэгэн зуун жилийн ойг энэ өдрүүдэд шижгэр тэмдэглэж, дэлгэр наадамлахаар зэхэж буй Ханбогдчуудад их баярын халуун мэндчилгээг уламжилж, шинэ зуундаа эрчимтэй хөгжиж хотын зиндаанд дэвшихийн өлзийтэй ерөөл өргөн дэвшүүлье. Энэ ялдамд Ханбогдын 98 жилийн ойд зориулж хэвлүүлсэн нийтлэлээ дахин нэг толилуулъсу.

ЭРТНИЙ НҮҮДЭЛЧДИЙН БҮТЭЭСЭН ОРЧИН ЦАГИЙН ДЭЛХИЙ

Орчин цагийн дэлхийг бүтээсэн архитекторчууд бол эртний нүүдэлчин улс гүрнүүд байсан гэж эрдэмтэн мэргэд өдгөө мэтгэлцэж байна. Чингис хааны байгуулсан тал нутгийн их гүрэн бол өргөн уудам орон зайд хосгүй урт хугацаанд оршин тогтносон. Монголын эзэнт гүрний үед цаасны үйлдвэрлэл, блок хэвлэл, сумны дарь зэрэг нь Зүүнээс Баруун тийш дэлгэрч, мэдлэгийн тархалт хурдсаж, Европоос далай тэнгисийг эзэрхийлэх явц эрчимжсэн гэж Харл бичжээ. Тэрбээр “Орчин цагийн дэлхийн эдийн засаг бол монголчуудын үлдээсэн өвийн ачаар төрсөн юм” гэжээ.

ЦАСТАЙ ТУЛААН

Хэдхэн хором амсхийгээд өндийтөл "түс түс" хийх битүү чимээ чих дэлсэв. Ойлгомжтой. Мөргөлдөөний анир. Би ч юлган ухасхийж мацсаар босоо ханан хадны бөгс ороож зургийн зэмсгээ түлхэсхийн өнгийж шагайв. Нэг аргалийн толгой, бас нэгнийх нь зоо цухуйж харагдах. Хөнгөн бор манан сэмрэн бууж, цас намуухан бударч эхлэв. Түрүүчийнхээс хавгүй задгай түсхийх чимээ цуурайтлаа. Нөгөөх хоёр аргаль ч давхийж зүүнш эргэх мөчид хоёр угалз мөргөлдсөөр дуранд орж ирэх нь тэр. Орооны явдалд халуурч “нударга” зөрүүлж эхэлжээ.