Социализмын үед биднийг дунд сургууль, их сургуульд сурч байх үед багш нар “Орос оронд мандсан октябрийн агуу их хувьсгал” хэмээн улаантны улиг болсон худал ухуулгаар толгойг минь дүүргэдэг байлаа. Яг бодит үнэнийг сайтар судлаад үзэхээр ямар ч хувьсгал болоогүй, зөвхөн төрийн эргэлт л болсон юм байна лээ. Түүхийг үнэнээр нь бичих цаг болжээ. Орос оронд 1917 оны 11-р сарын 7-ны өдөр октябрийн хувьсгал болсон уу? эсхүл төрийн эргэлт болсон уу? гэж асуувал одоо болтол олон монгол хүн Орост октябрийн хувьсгал ялж, оросын ард түмэн эрх чөлөөгөө олж, амар сайхандаа жаргасан гэх байх л даа. Үгүй шүү. Үнэнийг өгүүлье.

Биамралтаа яаран авч наймдугаар сарын дэлгэр зуны цагаар алсын аянд мордлоо.Төрийн албан хаагчийн өмсдөг костюм, зүүдэг зангиагаа тайлж, ажлын байр хэмээх нисваанис буцалсан газраас холдож, мөргөлчний энгийнхувцас өмсөөд, сүм хийд хийгээд аглаг газар очиж судар номоо уншиж, амирлахуйн бясалгал хийх нь сүсэгтэн хүний жаргал буюу. Удахгүй бурханы буман лагшинт ариун орноо очно гэж бодохооссэтгэл нэнбаясалтай.

Наран улсын цэрэг эр асан Акира миний бие эдүгээ нас өндөр болж улсынхаа ахмадын асрамжийн газарт амьдарч байна даа. Энд байхдаа элдвийг бодож өдрийг өнгөрөөх юм даа. Нэгэн өдөр японы “Асахи” сонины газрын сэтгүүлч бүсгүй Мичико над дээр ирж “Акира гуай, та Орос, Монголд олзлогдсон түүхээ ярьж өгөөч” гэлээ. Би хэсэг зуур бодолхийлж байснаа “За яахав, би ярья. Дурсах юм ч надад байна.” гэлээ.

1932 оны ардын бослого бол улаантны харгислалд залхсан ард түмний эцсийн бослого байсан юм. “Жинхэнэ монгол төр, шажнаа мандуулна” хэмээн уриа гаргаж боссон монголын ард түмний энэхүү бослого зохион байгуулалт муу, зэвсэг хомс, гадаадаас тусламж дэмжлэг авч чадаагүй, цэргийн эрдэмтэй, туршлагатай удирдагч байгаагүй зэргээс болжбогино хугацаанд улаантнуудад ялагдсан юм. Босогчид цөөхөн бирдаан буу, винтовоос өөр зэвсэггүй, ихэнхи нь бороохойт шийдэмтэй, зарим нь огт зэвсэггүй байв.

Ушугийн хамгийн алдартай сургууль бол “тайцзи-цюань-агуу их хязгаар" юм. Ер нь бүх ушуг “дотоод буюу зөөлөн”, “гадаад буюу хатуу чиглэлийн” гэж үндсэнд нь хоёр хуваадаг.

Халх монголын ноёд ​дахиад л өөр хоорондоо хямарч эхэллээ. Тэд Хайсан гүн, Удай гүн зэрэг монголын тусгаар тогтнолын төлөө гавьяа байгуулж зүтгэсэн өвөр монголын ноёдыг хавчин гадуурхаж Ар Монголоос хөөж явуулжээ.