Наян сая хүний амь насыг авч одсон дэлхийн II дайн дуусахад, тэр аймшигт дайныг өдөөсөн Германы эдийн засаг бүрэн устаж, бараг хот бүр бөмбөгдөлтөөс шатсан нурмандаа суунаглаж байлаа. Дайнд сүйрсэн Европыг сэргээн босгохын тулд АНУ тусгай (Маршалын гэх) төлөвлөгөө боловсруулж 12 тэрбум доллар гаргав (2018 оныхоор бол 100 тэрбум). Хүн амын тоогоор нь хуваарилж мөнгөний 27 хувь нь Англид, 18 нь Францад, 11 нь Баруун Германд ногджээ. ЗХУ өөрийн хяналтын Зүүн Герман болон Польш, Унгар улсад үүнээс аваагүй ажээ.

1948 онд Людвиг Эрхард (хожим нь Германы эдийн засгийн гайхамшгийн эцэг гэгдэх) Баруун Германы эдийн засгийн сайд болж үнэ, үйлдвэрлэлийн хэмжээг тогтоохыг хориглов. Шинэ мөнгөн тэмдэгт гаргав. Дайнд хүн амынхаа 9 хувийг алдсан Герман 1950-аад оноос Туркээс ажиллах хүчин оруулав. Германы аж үйлдвэр сэргэж, эдийн засаг түргэн хөгжиж, иргэдийн амьдрал эрс дээшлэв. Баруун Герман нь хөгжлөөрөө Зүүн Германаас тасран хол түрүүлэх болов.

Германы эдийн засгийн сэргээн босголт, хөгжлийн хурдны гол нууц нь эдийн засгийн бүх бодлого төлөвлөлт, хэрэгжүүлэлт нь нарийн судалгаа, бүх талын шинжилгээнд үргэлж тулгуурлаж байсантай холбоотой ажээ.

Германы судалгаа шинжилгээ

Герман улс шинжлэх ухаан, судалгааны маш сайн дэд бүтэц, судалгааны хамрах өргөн хүрээ, сайн тоноглогдсон байр, өндөр чанарын боловсон хүчнээрээ ялгагддаг.

Эдүгээ Германы судалгааны байгууллагууд нь их сургуулийн, хэрэглээний шинжлэх ухааны их сургуулийн, их сургуулийн бус, компанийн, холбооны болон муж улсын судалгааны инститүтээс бүрдэж байна. Эдгээр инститүтийг хэлбэрээр нь суурь ба хэрэглээний судалгааны, санхүүжилтээр нь нийтийн ба хувийн гэж хуваадаг.

https://www.research-in-germany.org/en/research-landscape/research-organisations.html

Холбооны улсын боловсрол ба судалгааны яамны мэдээлснээр, нийт 400 их сургуульд Германы 400 мянган судлаачийн дөрөвний нэг нь ажиллаж байна. Дээд боловсролын инститүтүүд 2016 онд судалгаа ба хөгжлийн (R&D) ажилд 16.6 тэрбум евро зарцуулсны 81 хувь нь төсвөөс, 14 нь салбараас, 5 хувь гадаадаас санхүүжүүлсэн байна.

Хэрэглээний чиглэлээр судалгаа хийдэг Европын хамгийн том инститүт бол Франхофер сан бөгөөд бүрэлдэхүүнд нь 72 төрөлжсөн төв эрүүл мэнд ба байгаль орчин; аюулгүй байдал ба хамгаалалт; харилцаа холбоо ба мэдлэг; тээвэр; үйлдвэрлэл ба үйлчилгээний хангамж; эрчим хүч ба эх үүсвэр гэсэн зургаан чиглэлээр судалгаа явуулж байна.

Төр ба нийгмийн чиглэлээр урт хугацааны судалгаа хийдэг, дотроо 18 инститүт багтаадаг Гелмхолцын Нийгэмлэг гэж байна. Мөн хүмүүнлэгийн болон нийгмийн шинжлэх ухаанаас байгалийн шинжлэх ухаан, инженеринг хүртэл судалгаа хийдэг 90 инститүтийг нэгтгэсэн Лейбницийн Холбоо гэж байна. Байгалийн, амьдралын, хүмүүнлэгийн шинжлэх ухааны суурь судалгааг гадаадын тодорхой байгууллагуудтай хамтран хийдэг Макс Планкын Нийгэмлэгт 84 инститүт харьяалагддаг. Мөн Германы шинжлэх ухааны академи зэрэг шинжилгээ судалгааны нийтдээ 800 инститүт ажиллаж байна.

Германы судалгаа шинжилгээний зардлын гуравны хоёрыг салбарын буюу компаниуд, гурван нэгийг холбооны болон муж улсын төсвөөс санхүүжүүлдэг ажээ. Энэ улсын төрийн болон хувийн хэвшлийн аливаа бодлого нь баримт, судалгаа шинжилгээнд суурилж ирсэн учир алдаа гарах нь бага, үр өгөөж их, урт хугацаандаа тогтвортой хөгжлийг дагуулсаар байна. Герман 2016 онд ДНБ-ийхээ 2.94 хувийг судалгаа ба хөгжлийн ажилд зарцуулжээ.

Монголын судалгаа шинжилгээ

Монгол улс 1990 онд шинжлэх ухаан ба техникийн салбарт ДНБ-ийхээ 1 хувийг зарцуулж, 6000 хүн ажиллаж байсан нь 2018 онд хүн нь гурав дахин багасч, ДНБ-ийхээ дөнгөж 0.12 хувийг зарцуулах болжээ. 2018 онд улсын төсвөөс 34,6 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт гаргасны 15 тэрбум нь Шинжлэх Ухааны Академи (ШУА), үлдсэн нь Шинжлэх Ухаан Техникийн (ШУТ) сангаар дамжин төрийн өмчийн их дээд сургуулиудад очжээ.

Боловсролын яамны мэдээлснээр шинжлэх ухаан, технологийн салбарт (R&D) эдүгээ эрдэм шинжилгээ, судалгааны 59 байгууллага байгаагаас 32 нь төрийн (10 нь ШУА-ийн хүрээлэнгүүд), 6 нь хувийн хэвшлийнх, мөн 10 нь төрийн, 11 нь төрийн бус өмчийн их сургуулиуд байна. Эрдэм шинжилгээний байгууллагуудын дэргэд 42 гарааны компани инновацийн бүтээгдэхүүний туршилт-үйлдвэрлэл эрхлэж байна.

Монгол улс шинжлэх ухаан, технологи, инновацийн талаар олон төрлийн хууль, журам, бодлогын баримт бичиг гаргасан боловч бүрэн хэрэгжүүлдэггүй, улмаар эдийн засгаа төрөлжүүлж, өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлж, бүтээлч санаачилга амьдралд хэрэгжүүлж, бизнестэй холбож, үр ашгийг нь хүртэх талаар тааруу ажиллаж байна.

Улсын их хурал “Хуулийн тухай хууль” батлаж, бүх хуулийн төсөлд судалгаа шинжилгээ хийсэн, давуу сул талыг нь дүгнэсэн, үр дагаврыг нь тооцсон байх шаардлага тавих болсон ч хэрэгжүүлж чадахгүй байна. Хуулийн төслийг бэлдэх, судлах санхүүжилтийг тухайн гишүүний төсөвт суулгасан нь учир дутагдалтай байгаа юм. Монголын иргэний нийгэм, хувийн хэвшилд шинээр бий болж буй судалгааны инститүт, бодлогын судлаачдыг энэ ажилд оролцуулахгүй байна. Судалгаа, шинжилгээ нь сул учир урт насгүй хууль батлаж, түүнийг дахин давтан өөрчлөх нь зуршил болчихсон. Сүүлийн 10-аад жил ашигт малтмалын тухай, боловсролын тухай, НӨАТ-ын тухай зэрэг хууль тус бүрийн 200-300 заалтыг нь өөрчлөөд байна.

Монгол улс судалгаа шинжилгээний ажлыг аж үйлдвэрийн шинэ хувьсгалд зохицуулан кластераар хөгжүүлэх, бодлогоо шинэчлэн, бизнестэй холбох, төсвийн, хувийн хэвшил, салбарын санхүүжилтийг эрс нэмэгдүүлж, боловсон хүчнээ хөгжүүлэх, санхүү, татварын урамшууллаа өөрчлөх цаг болжээ.

Судалгаатай бодлого тогтвортой хөгжлийг авчирна.

2019.04.24