МЭДЭЭ ХҮМҮҮСИЙГ ИДЭВХГҮЙ БОЛГОДОГ. Өөрчилж чадахгүй зүйлээ хэтэрхий их сонсох нь хүмүүсийг идэвхгүй болгодог. Мэдээ хүмүүсийг залхаасаар хүмүүс эцэстээ идэвхгүй, ирээдүйд итгэх итгэлгүй, золгүй гутранги үзэлтнүүд болдог. Мэдээж хүн бусдад туслахыг хүсэж дэлхий ертөнцийг сайхан газар болгохын төлөө хичээлгүй яах билээ. Гэвч бидний цаг хугацаанд хязгаар бий. Дэлхийн нөгөө талд байгаа галт уулын тэсрэлтээс бид яаж хүмүүсийг сэргийлэх юм бэ? Бас тэгээд террорист халдлага, өлсгөлөнгөөс? Энэ бүх золгүй үйл явдлын тухай мэдээг бид тэдэнд тусалж огт чадахгүй нь гэдгээ мэдэж байгаа хэрнээ л үздэг.

Хятад, Орос, Исламын ертөнцөд Их хаан Мөнхийн явуулсан бодлого. Энэхүү өргөн далайцтай байлдан дагууллын амжилтын үндэс нь Монголын Эзэнт гүрний дийлдэшгүй эрч хүчтэй агаад харгис хатуу гэдгээрээ алдаршсан зэвсэгт хүчин байлаа. Гэвч тэрхүү чанга дэглэмтэй бөгөөд хөдөлгөөнт зэвсэгт хүчний ар талд зүтгэж асан засаг захиргааны тухайд эдүгээ бага мэддэг. Тэр нь дээрх байлдан дагуулалд шаардлагатай цэрэг, хүн хүч болоод техник, материалыг дайчлах,хангах нүсэр ажлын тархи нь болж байсан аж.

МОНГОЛЧУУДЫН ОЙРХИ ДОРНОД РУУ ХИЙСЭН АЯН ДАЙНЫГ ЗАГАЛМАЙТНЫХ ГЭЖ ҮЗЭЖ БОЛОХ УУ?

Нүүр бол биеийн салшгүй нэг хэсэг, бүгдэд ил харагддаг. Хувцас биеийг гоёох ч, нүүрээрээ л би хүнд танигдана. Царайлаг хүмүүст илүү боломж олддог талтай. Зарим нэг нь хөөрхөн, царайлаг одуудыг шүтэн биширч, эхээс төрсөн царайг голж, төгс төгөлдөр гоо сайхны араас “ухаан жолоогүй” хөөцөлдөнө.Хүн бүр нүүр царайгаа л гэнэ. Нүд яагаад бүлцийх болов? Нүүрэнд үрчлээ суудгийн учир юу вэ? Хамрын үзүүр яагаад унжих болов? Буйл яагаад шамардаг вэ? Шүднүүд яагаад хөдлөөд байна? Үс яагаад унадаг вэ? Нүүрээ эрүүл чийрэг хадгалахын тулд яах ёстой вэ?

Энэ удаагийн (энэ сүүлчийнх нь байх) дөрөв дэх хэвлэлд олон бүлгийг тэр чигээр нь шинэчлэн зассанаас гадна нэлээд бүлгийг цоо шинээр бичлээ. Харьцуулахад анхны хэвлэл 500 хуудастай 445 эшлэлтэй байсан бол энэ дөрөв дэх хэвлэл 1 300 орчим хуудастай 2 000 орчим эшлэлтэй болжээ.

Түүхийн шинжлэх ухаанд “Түүх бичлэг” гэж бас нэгэн том цар хүрээ бүхий маш чухал, аягүй бол тэргүүлэх ч байж магадгүй салбар бий. Түүх бичлэг нь тодорхой үе, салбар, газар орны цэдгийг сонгон олон түүхчдийн бүтээлүүдийг цуглуулан “оёж” нэг системд оруулаад нэгдсэн дүгнэлт, гаргалгаа өгдөг ухаан. Түүхийн шинжлэх ухааныг өөрийг нь судалдаг ухааныг Historiography гэдэг ч гэж тайлбар тольд “тайлбарлах” юм билээ. Миний бүтээл бол Монгол түүх хэмээх түүх бичлэг болой. Энэ удаагийн (энэ сүүлчийнх нь байх) дөрөв дэх хэвлэлд олон бүлгийг тэр чигээр нь шинэчлэн зассанаас гадна нэлээд бүлгийг цоо шинээр бичлээ. Харьцуулахад анхны хэвлэл 500 хуудастай 445 эшлэлтэй байсан бол энэ дөрөв дэх хэвлэл 1 300 орчим хуудастай 2 000 орчим эшлэлтэй болжээ.