Оюутолгойн үйл ажиллагаанд ашигладаг худгуудыг буруу барьсны улмаас гадаргын усны нөөц алдагдаж, орон нутгийн малчдын худаг ширгэж эхэлсэн бөгөөд, цаашдаа гүний усны нөөц бохирдох эрсдэлтэй байгаа тухай таагүй  мэдээг сонслоо. Олон улсын “Independent Environmental and Social Consultant” хэмээх байгууллагаас өнгөрсөн онд  Оюутолгойн уурхайн үйл ажиллагаанд аудит хийж, зөвхөн ундны усны нөөц, тэр тусмаа Ундай голын нөөцөд хэрхэн нөлөөлж буй  талаар гаргасан тайландаа эл мэдээг  дурджээ.

Ундай гол нь Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын нутаг дэвсгэрт орших бөгөөд Зайсангийн хэцийн нурууны хажуу бэл, 1461.5 м өндөр нэргүй уулын өвөр хажуугаас эхэлж Галбын говь хүрдэг 120 км урт гол юм. Голын сав газрын талбай нь 1390 км.кв бөгөөд Оюутолгойн  уурхайн зөвшөөрөлтэй талбайг хойноос зүүн тийш дайран өнгөрдөг байна.

Тиймээс компанийн зүгээс “УНДАЙ ГОЛЫГ ХАМГААЛАХ, ГОЛЫН ГОЛЬДРОЛД ХЭСЭГЧЛЭН ТОХИРУУЛГА ХИЙХ” төслийг хоёр жилийн өмнө батлуулсан аж. Харин 2014 оны аудитаар энэхүү төслийн хэрэгжилтэд алдаа гарсан тухай өгүүлжээ.


Аудитын дүгнэлтэд Ундай голыг уурхайн тайлбайгаас тойруулан гаргах төслийн биелүүлэлт төлөвлөсөн хугацаанаас хойшлогдож байгааг тэмдэглэжээ. Голын гольдролыг өөрчлөхөд уурхайн зөвшөөрөл бүхий талбайгаас гадна илүү талбай хэрэгтэй болсон бөгөөд орон нутгийн засаг захиргаатай илүү талбайг зөвшөөрөх тал дээр тохиролцоогүйн улмаас төсөл хойшлогдож байна. Ингэснээр Ундай голын урсгалын зарим хэсэг уурхайн ил нүхнүүд рүү орж тасалдахад хүрчээ. Олон тооны түр урсац бүхий салаануудтай Ундай гол өмнө нь жилд дунджаар 3-4 удаа үерлэх ба хур бороо элбэгтэй жилд 9-10 удаа үерлэж байхад гантай жил ганц удаа тохиодог байжээ. Харин аудитын ажиглалтаар уурхайн тайлбайн ойролцоох Ундай гол 2010 оны есдүгээр сараас 2012 оны наймдугаар сар хүртэл нэг ч удаа үерлээгүй байна.

Дээрх төслийг эхлүүлэхээс өмнө гольдрол өөрчлөх төслийн үйл ажиллагаа гадаргын усны нөөц, чанарт ямар эрсдэл авчирч болохыг ингэж ангилж байжээ. Эдгээр эрсдлүүдийн ихэнх нь өндөр зэрэглэлтэй байсан бөгөөд компанийн зүгээс эрсдлүүдээс сэргийлэх олон үйл ажиллагааг авна хэмээн төлөвлөсөн байв. Гэвч энэхүү нөхцлүүд хангагдаагүйн улмаас өнөөх эрсдлүүд аль хэдийнэ биелж эхэлсэн байна. Аудитын дүгнэлтээр Бор Овоогийн булаг бараг ширгэсэн бөгөөд малчдын ундны усны хэрэгцээг хангах боломжгүй болсон байна. Тиймээс тус булгийг шинээр сэргээх үйл ажиллагааг эхлүүлсэн хэмээн бичжээ.

Энэ бол уурхайн үйл ажиллагаа зөвхөн Ундай голын нөөц, чанарт хэрхэн нөлөөлж буй тухай дүгнэлт юм. Үүнээс гадна газрын гадарга, агаарын чанар, хөрс, усны нөөц, ургамлан бүрхэвч, амьтны аймаг, нийгэм гээд олон хүчин зүйлд сөрөг нөлөөлөл үзүүлэх эрсдэлтэй юм. Ямар сөрөг нөлөөлөл үзүүлж болохыг мэргэжилтнүүд ингэж тодорхойлжээ. Экосистемийн ийм эмгэнэлт дүр зургийг бий болгохгүйн тулд компанийн зүгээс эрсдлээс сэргийлэхээр төлөвлөсөн үйл ажиллагаагаа цаг тухайд нь явуулах нь маш чухал алхам билээ. Манай сонин эдгээр эрсдлүүдэд аудитын шинжилгээгээр ямар дүгнэлт гаргасныг цуврал болгон мэдээлэх болно.