Сонгуулийн хуулиа батална гэж ёстой хонх, дамар, лам гурвын үлгэр болоод байна. Хонх нь дуу­гарахаар дамар нь таг, дамар нь дуугарахаар хонх нь таг, хоёулаа дуу­гарахаар лам нь таг гэдэг биз дээ. Хоёр том нам хоёулаа намын­хаа нэ­рээр санал авах пропор­циональ руу орно гэж тохирч бай­сан юм. Ард­чил­сан нам "пропор­цио­наль" руу явна гэхээр Ардын нам таг, Ардын нам пропор­цио­наль руу явна гэхээр Ардчилсан нам таг, хоёулаа тохи­роод про­порциональ руу явна гэхээр жалга довоо аргадаж гарч ирдэг сул­хан гишүүд нь гэдийгээс­тэй байсаар өдий хүрэв дээ. Нэр хүнд сайтай, элдэв хэл аманд ороод байдаггүй шинэ залуу, гэхдээ олонд танигдсан лидерүүд гишүүдийн хувьд про­пор­циональ тог­толцоог авахад айх юм алга гэж тооцож байна. Харин жалга, дов, нутаг ус, уул овоогоо аргадаж байж гарч ирээд сурчих­сан хижээл гишүүдэд про­пор­цио­наль тогтолцоо халтай гэж тоо­цоолж уг хуулийг зуураад байгаа юм. Гэвч сонгуулийн хуу­лийг өөрч­лөхөөс аргагүй байдалд эрхэм гишүүд орсон. Учир нь тойрогтоо ажилласан ч гэсэн ажил­лаагүй эргэж очоогүй ч гэсэн эрхэм гишүүд  бо­лон УИХ-ын нэр хүнд сайнгүй байгаа. Тойргийг бүүр жижигсгэх нь цөөхөн сонгогчийг юугаар ч ха­маагүй худалдаж аваад санал өгүүлчих аюултай.

Тийм учраас сонгуулийн хуулинд нэг УИХ-ын гишүүнд ногдох хүн амын тоог өндөрсгөж хот хөдөөд яг адилхан тоогоор байршуулдаг. Сүүлийн үед улс төрийн намууд ил далд уулзаж холимог тогтолцоо руу орохыг аажуухан түлхэж эхлэв. 50 гишүүн намын нэрээр,  26 нь шууд дэвшиж санал хураалгана гэсэн үг. УИХ 76 гишүүнтэй байна гэж Үндсэн хуу­линд бий. Бүүр хар үгээр хэлбэл холимог тогтолцооны, 50 нь хоёр сая 700 мянган иргэнийг төлөөлнө. 26 нь бүс нутгийг төлөөлөх болно гэж ойлгож болно. Ингэхдээ 26 гишүүн тус бүр 100 мянган хүн амыг төлөө­лөхөөр байгаа юм. Олон улсын парламентын жишгээр бол доод тал нь нэг сая иргэнийг парламен­тын шууд сонгогдсон нэг гишүүн төлөөлдөг байна. Харин хэт цөөн хүн амтай манайд бол ядахдаа нэг зуун мянган иргэнийг нэг гишүүн төлөөлөхөөр яригдаж байна. Нэг гишүүн доод тал нь зуун мянган иргэнийг төлөөлж чадаж байж жалга дов, нутаг нугын үзэл мөнгө тараадаг хэлбэрээс ангижирч чад­на. Хэрвээ энэ яригдаад байгаа холимог хувилбар руу орох юм бол улс төрийн намууд намдаа санал чирч ирж чадах томоохон лидерүү­дээ нэрээрээ өрсөлдөх 26-даа багтааж магнай босгон намынхаа саналыг олшруулна. Уншигчдадаа 2010 оны байдлаар тоологдсон хүн амын байршлыг танилцуулъя.

Хүн амын тооллого, байршил урьдчилсан дүнгээр:

1.Архангай 90986

2.Баян-Өлгий 89191

3.Баянхонгор 80858

4.Булган 58369

5.Говь-Алтай 56172

6.Дорноговь 59772

7.Дорнод 74473

8.Дундговь 45914

9.Завхан 71877

10.Өвөрхангай 112120

11.Өмнөговь 52306

12.Сүхбаатар 54852

13.Сэлэнгэ 101752

14.Төв аймаг 87909

15.Говьсүмбэр 14508

16.Увс 74733

17.Ховд 82204

18.Орхон 88705

19.Хөвсгөл 124613

20.Дархан-Уул 95043

21.Хэнтий аймагт 70143

22.Улаанбаатарт  1  сая 159899 хүн ам оршин сууж байгаа гэсэн тоо гарчээ.

Улаанбаатарын хүн амыг дүүргээр нь задалбал,

Хан-Уул 111561

Багануур 26905

Баянзүрх 264391

Налайх 31422

Баянгол 185058

Сүхбаатар 136889

Чингэлтэй 147403

Багахангай 3645

Сонгинохайрхан 252678 хүн амтай. Хүн амын байршлаар УИХ-ын нэг гишүүн 100 мянга гаруй иргэнийг төлөөлнө гэж тооцвол  Улаанбаатараас УИХ-д 11 гишүүн сонгогдох учиртай. Харин аймгуу­дыг бүсчилж, УИХ-ын төлөөллийг сонгох нь илүү үр дүнтэй. Ингэс­нээр санал худалдаж авах сонгуу­лиас бодлого барих сонгууль руу шилжих анхны алхам байж болно. Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримт­ла­лаар гаргаж үзвэл,

Баруун бүс (Увс 74733, Баян-Өлгий 89191, Ховд 82204)-ээс хоёр гишүүн,

Зүүн бүс (Хэнтий 70142, Дорнод 74473, Сүхбаатар 54852)-ээс хоёр гишүүн,

Хойд бүс (Хөвсгөл 124613, Сэлэнгэ 101752, Булган 58369)-ээс гурван гишүүн,

Өмнөд бүс (Өмнөговь 52306, Дорноговь 59772, Говьсүмбэр 14508)-ээс нэг гишүүн,

Төвийн бүс 1: (Завхан 71877, Говь-Алтай 56172, Баянхонгор 80858)-ээс хоёр гишүүн.

Төвийн бүс 2: (Өвөрхангай 112120, Дундговь 45914, Архангай 90986)-ээс хоёр гишүүн

Төвийн бүс 3: буюу хотын дагавар болон аж үйлдвэрийн бүс (Төв 87909, Орхон 88705, Дархан-Уул 95043)-ээс гурван гишүүн тус бүр нийт 15 гишүүн орон нутгийн иргэ­дийн төлөөлөл болох учиртай.

Намын жагсаалтад орсон 50 хүн бол яахав. Нэрээрээ дэвшиж байгаа манай томчууд ихээхэн санал аваасай гэж залбираад сууж байна гэсэн үг. Улс орны бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг хэрэг­жүүлэхэд ч цаашдаа бүс нутгийн чанартай томоохон бүтээн бай­гуулалт хийх бодлогын хувьд ч тойрог томсгож аймгуудыг бүсчлэх нь улс орны хөгжлийн шинэ гарц болох талтай. Цаашдаа хэн дуртай нь буюу сум, дүүрэг хотын хуралд гарч ирж үзээгүй нэг мөнгөтэй баагий УИХ-д суух аргагүй болно гэсэн үг. Ядах­даа нэг гишүүн зуун мянган иргэ­дийг төлөөлөн парламентад суу­хаар холимог тогтолцоог урьд­чилан танилцуулахад ийм байна.