Дэлхийн хүн ардын тарималжуулсан ургамлаас хамгийн эртний таримлын нэг бол байцааны төрлийн ургамлууд юм. Байцааны олон төрөл байдаг. Үүнээс хамгийн их хэрэглэгддэг нь бөөрөнхий цагаан голт, бөөрөнхий улаан голт, цэцэгт, хятад, урт байцаа бөгөөд бас навчит, олон толгойт, бужгар, булцуут, залаат байцаа, далайн, чөмгөн байцаа гэж байдаг.

Хүний хоол хүнсний хэрэглээний онцлог, сурсан дадал, заншил олон янз. Өдөр тутмын хоол ундаа зохицуулан хэрэглэдэг хүмүүс байхад өлссөн хүн юу олдсоноо л иднэ. Шохоорхол, амтны сонирхолдоо хөтлөгдсөн хүн амттай, өнгөтэй болгонд нүдээ өгөхөө буцахгүй.

Зөв, зохистой хооллолт нь зах зээл дээрх бүтээгдэхүүний нэр төрөл, хүн амын худалдан авах чадвар, хэрэглэгчийн хоол хүнсний талаарх мэдлэг, хэрэглээний соёл гэсэн 3 хүчин зүйлээс шууд хамааралтай.

Жимс, жимсгэнээр чанамал бэлтгэх үйл ажиллагаа нь түүхий эдээ бэлэн болгох, чихэрлэг шүүс бэлтгэх, үр жимсээ чихэрлэг шүүсэнд хийх, эсвэл чанах, эцэст нь хэмжиж савлах зэрэг ажилбаруудаас бүрдэнэ. Чанамал нь өндөр чанартай бүтээгдэхүүн юм.

Судлаачид монголчуудын идээ ундааны цээрийг их төлөв бэлгэдэл хүндэтгэлийн утга бүхий цээрийн ёс, мэдлэг сургамжийн чанартай цээрийн ёс гэж хоёр ангилан авч үздэг байна.

Монгол оронд аньс, гүзээлзгэнэ, нэрс, хад, үхрийн нүд, чацаргана, нохойн хошуу, мойл, цангис, морин улаагана, долоогоно, тэс, бөөрөлзгөнө, тошлой, улаалзгана, хармаг, бүйлс, өрөл зэрэг 30 гаруй төрлийн зэрлэг жимс жимсгэний зүйл ургадаг.