Энэ бол 20-иод жилийн тэртээ БХЯ-нд генералуудын амнаас унаж байсан үгс. Гэхдээ цөхрөлийн үгс. “Тураалтай цэрэг” гэж нэг айхтар үг нийгэмд цууриатаж байсан үе. БХЯ цалингаа тавьж чадахгүй байхад чинь элэнцэгийн чинь энхийг сахиулах!

Миний эгэл бус түүхийн нэгээхэн хэсэг өмнөх тэр нийгмийн маань нуралттай цаг хугацааны хувьд салшгүй холбоотой. Тэгж нурсанд нь харамсаад явдаггүй учраас л доорхи түүхийг илэн далангүй, айж эмээлгүй, бүр бахархалтайя бичиж байна. Тэгэхдээ нөгөө ”Гашуун үнэн” гэдэг тодотголоо дахиад л бичсэндээ наах гэж байна.

Тун удахгүй “Цагаан сар” болно. “Цагаан сар” хэмээх үндэсний нэгэн баяр үргүй зардлын сонгодог жишээ нь.

Та харьцуулалт хийж болно. Хүний амьдралын 70 нас, 80 нас гэдэг бол байдаг л зүйл. Овойж оцойсон ажил үйлс бүтээгээгүй мөртлөө энэ зэргийн насалчихсан хүн энэ хорвоод түг түмээрээ байдаг даа. Монголд ч гэсэн.

Социализмын үед албан байгууллага болгон 7 хоногт нэг удаа ажлын дараа лекц, Бямба гариг бүрт өглөө 08.30 цагаас улс төрийн сонсгол хийдэг уламжлалтай байж билээ. Намын үзэл суртлын ажил доозоо хэтрүүлж байсан үед бололтой 1980-аад оны эхээр кино зураач П.Цогзол гуайд тохиолдсон хөгтэй гэхэд хаашаа юм, марзан ч гэх үү, хэнхэг ч гэх үү нэгэн явдлыг Долгион бид хоёрт ярьж бид хоёр элгээ эвхэртэл инээж билээ.

Ер нь “Хүйтэн дайн” гэж юу байсан бэ, яагаад үүссэн, яаж өрнөсөн, хэзээ дууссан талаар мэдээлэл өгнө үү гэснийг дор тайлна. Тэгэхдээ их л энгийнээр баримт жагсаан тайлбарлахыг зорилоо. Монголын маань оролцоо гэж юу байсныг бас дурдлаа.