түүх

Энэ бол Солонгосын дайны тухай Америкчуудад зориулсан, өөрөөр хэлбэл уг үндсээрээ Солонгосын мөргөлдөөн боловч, 1950 оны зургадугаар сард эхлээд 1953 оны долдугаар сард дууссан, Америкчууд гол оролцогч нь байсан дайн гэж АНУ-д бусад үйл явдлаас салгаж ерөнхийд нь дүгнэж ойлгодог дайны тухай америк хүний бичсэн ном юм. Тэд сайн талынх болж хөндлөнгөөс оролцож, тун хурдан ялчих юм шиг харагдаж байснаа гэнэт ялагдаж, эцэст нь арайхийж мартаж орхихын эхлэл болсон мухардалд орсон билээ. Америкчууд энэ дайныг шүүрч аваад ялахыг хичээж байсан боловч ялалт тэдний гараас мултарч байгааг харав. Дайн ч удалгүй мартагдаж алга болов. Хэн ч эргэж санадаггүй, хэзээ ч мэдэж байгаагүй, орхигдож хаягдсан дайн. Тэд дайснаа хэзээ ч мэдэж байгаагүй, одоо ч гэсэн мэдэхгүй байгаа нь энэ дайнд тэдний ялагдсан гол шалтгаан юм. Тиймээс энэ номд ихэнх Америкчуудын мэддэггүй, мэдэхийг ч хүсдэггүй бөгөөд зарим талаараа тэдний өөрсдийгөө үнэлэх үзэл бодол нь хүлээж авахын аргагүй тийм цочирдом үнэнийг ил гаргахыг хичээсэн юм. Харин өнөө үед тэр бүхэн ардчилсан улс болж, түүхээ ойлгож ухаарсан Өмнөд Солонгост хэн бүхний сайн мэдэх мэдлэг болжээ.

2010 он бол Солонгосын дайн албан ёсоор эхэлсний 60 жил, мөн Япон Солонгосыг колончилсоны 100 жилийн ойг зааж байгаа билээ. Энэ дайны эхлэл Японы эзэнт улсын түүхийн хаа нэгтээ бүр тодруулбал 1931 онд Японы түрэмгийлэл эхэлж байх үед зүүн хойд Хятадад (Манжуур гэж нэрлэдэг) бүрэлдэн бий болсон юм. Солонгосыг колончлох гэсэн Японы санаархал Япон улс Азийн анхны орчин үеийн аугаа хүчирхэг гүрэн болон мандан бадарсан үетэй давхацдаг. Япон 1894 онд Солонгост гарсан тариачдын томоохон бослогыг ашиглаж Хятадтай дайн эхлүүлж, улмаар жилийн дараа ялалт байгуулжээ. Японы эзэнт улс Солонгосын талаар дахиад арван жил сөргөлдсөний эцэст хаант Оросыг тэнгисийн болон хуурай замын цэргийн гэнэтийн довтолгооноор бут цохиж “цагаан” хүчийг “шар” орон ялсан тул дэлхий дахиныг гайхшруулав. Бүх хүчирхэг улс орон ялангуяа АНУ-ын ивээлээр Солонгос 1905 онд Японы протекторат (ивээл хамгаалалтад багтсан) улс болж, улмаар 1910 онд колони нь болов. (Ерөнхийлөгч Теодор Рүзвэлт Японы удирдагчдын ур чадвар болон “эр зоригийг” шүтэн биширч, тэд Солонгосыг орчин үеийн улс болоход удирдан чиглүүлнэ гэж бодож байлаа.)

Энэ нь дэлхийн ихэнх хэсэг аль хэдийн хуваагдчихсан, колонийн бүхэл бүтэн тогтолцоог татан буулгах дэвшилтэт дуу хоолой сонсогдоод эхэлчихсэн үед хүн төрөлхтний цаг хугацааны хувьд “хожуу” бий болсон их хачин колони улс байлаа. Түүнээс гадна Солонгос нь угсаатан, хэл яриа, соёлын хувьд нийтлэг бөгөөд Х зуунаас эхлээд сайтар зохион байгуулсан үндэсний хилтэй байсан гэх зэргээр ихэнх улс орноос бүр өмнө бие даасан улсын статусын урьдчилсан нөхцөлийн дийлэнхийг нь хангачихсан байсан юм. Тиймээс Япончууд 1910 оноос Солонгосын язгууртан эрдэмтэн-түшмэдийн ихэнхийг нь огцруулж эсвэл огт өөр ажилд томилоод оронд нь Японы эрх барих элит хэсгээс тавьж, хуучин засаг захиргаа удирдлагын оронд хүчтэй төвлөрсөн улсыг байгуулж, Күнзийн сонгодог зохиолын сургалтыг Японы орчин үеийн боловсролоор сольж, улмаар тэд солонгос хэлийг халж япон хэл хэрэглэх гэх мэтийн халаа солио хийв. Солонгосчууд энэ бүх халаа солионы төлөө Япончуудад хэзээ ч талархдаггүй, Япон улс орныг нь бүтээн байгуулсан гэж тооцдоггүй бөгөөд үүний оронд Япон тэдний эртний төрийг, Солонгосын бүрэн эрхт байдал болон тусгаар тогтнолыг, нутаг оронд нь эхэлж байсан шинэчлэлийг тэгээд энэ бүхнээс илүү үндэстнийх нь эрхэм чанарыг булаан авсан гэж үздэг юм.

Зарим нэг колончлогдсон улс үндэстнүүдээс ялгаатай нь ихэнх солонгос хүн Японы эзэнт улсын засаглалыг хууль бус, гутамшигтай явдал гэхээс өөрөөр огт үздэггүй. Тэгээд ч газарзүйн хувьд, Хятадын соёл иргэншлийн нөлөөнд нийтлэг автсан байдлаараа, мөн үнэндээ бол XIX зууны дунд үе хүртэл хөгжлийн түвшингээрээ энэ хоёр үндэстэн ойролцоо байсан бөгөөд бүх зүйлд Япон давамгайлах болсон нь Солонгосчуудын хор шарыг ихэд хүргэж, хоёр орны харилцаанд хачин жигтэй хурцадмал байдал бий болгож, Япончуудыг бишрэн хүндэтгэсэн мөртлөө бас үзэн ядсан эрч хүчийг нь оволзуулж, улмаар тэд “түүхийн нэг золгүй явдал бидэнд тохиожээ” гэж үзэх болсон юм. Солонгос, Япон хоёр энэ төвөгтэй асуудлыг шийдэж чадаагүй нь уршиг дагавар тарьсаар байна. Хойд Солонгост одоо ч гэсэн тоо томшгүй олон кино, телевизийн уран сайхны нэвтрүүлэгт Япончуудын ноёрхлын үед тэдний үйлдсэн харгислалыг голлон харуулж, суртал нэвтрүүлгийн уриа лоозонгууд нь хүн ардыг “Японыг эсэргүүцсэн партизанууд шиг амьдрахыг” уриалсаар байх бөгөөд Япончуудтай хамтран ажиллаж байсан Солонгосчуудын үр удмыг Засгийн газраас олон арван жилийн турш хатуу ширүүн ялгаварлан гадуурхах ёстой гэж үзсээр ирэв. Харин АНУ Өмнөд Солонгосыг эзэлж байхдаа (1945-48 он) Япончуудтай хамтран ажиллаж байсан маш олон хүнийг ажил албанд нь эргүүлэн авч ажиллуулсан, мөн коммунизмтай тэмцэхэд тэд хэрэгтэй байсан учраас Өмнөд Солонгос тийм хүмүүсээс маш цөөхнийг алдаг оног шийтгэсэн байдаг.

Тийм учраас Солонгосын зөрчилдөөн нь 1930-аад онд Манжуурт эхлээд 10 гаруй жил өрнөсөн Япон-Солонгосын дайсагналаас өвлөн үлдсэн бөгөөд энэ утгаараа бол бараг 80 гаруй жил үргэлжилж байгаа тул үүнийг хэзээ эцэслэн дуусахыг хэн ч хэлж чадахгүй байх. Номхон далайн дайны түрэмгийлэгчид болон хохирогчдын ач нар Токио, Пхеньяны эрх мэдлийг авсан хэдий ч хоорондоо эвлэрээгүй байна. Хэрэв нийтийн жишгээр тодорхойлсон Солонгосын дайн нь ихэнх Америкчуудын хувьд ойлгомжгүй байдаг бол арай өмнө болсон энэ мөргөлдөөн нь алс хол харийн нутаг оронд гарсан бөгөөд Дэлхийн II дайны ерөнхий дүр байдалд ач холбогдол багатай тулалдаан мэт бүр ч бүрхэг санагдах буй заа. Хэдий тийм боловч Пхеньян дахь бидний хуучин дайсан маань энэ 80 жилийн дайныг үзэж туулаад ухаарч ойлгосон юм шиг зуурчихаад, хэт их айдас хүйдсээр баглачихаад, огт тавихгүй байсаар 1950 онд хэсэг хугацаанд ч гэсэн мэдэрсэн тэр л ялалтандаа удахгүй хүрэхээр бүх нийгмээ хатуу шийдвэртэй тулалдааны машин шиг зохион байгуулсан хэдий ч тэр үеэс эхлээд Солонгосын мөргөлдөөний талаарх тэдний ойлголт нь хэрээс хэтэрчихээд байгаа билээ. 

Тэгэхлээр энэ ном бол мартагдсан буюу хэзээ ч олны танил болоогүй дайны тухай өгүүлж, улмаар яг таг баримт нотолгоонд түшиглэх тул энэ нь бас түүх, дурсамжийн тухай ном болно. Энэ номын гол сэдвүүд гэвэл уг дайны Солонгос дахь үүсэл, үүнийг олон түмэн таньж мэдэхээс өмнө бараг булшилчих шахсан 1950-иад оны эхэн үед Америкт гарч байсан соёлын зөрчилдөөн, хязгаарлагдмал гэгдэх уг дайнаар тэнгэрээс болон газар дээр үйлдсэн зүрх шимшрэм харгис хэрцгий явдал, тухайн түүхийн явцад дахин сэргэсэн Өмнөд Солонгос болон энэ үл мэдэгдэх дайн Америкийн байр суурийг дэлхийд, түүхэнд болон дурсамжинд хэрхэн өөрчилсөн зэрэг юм.

Энэ дайны 1950-53 оны үеийн цэрэг армийн үндсэн түүхийг 1950 оны зун болсон Өмнөдийн төлөөх тулалдаан, 1950 оны намар өвөл болсон Хойдын төлөөх тулалдаан болон хэдийгээр дахин хоёр жил нуувчны тулалдааны хэлбэрээр үргэлжилсэн ч одоогийн Цэрэггүй бүсийн (ЦБ) дагуу өрнөж байсан тулааныг нэг их удалгүй тогтвортой болгосон Хятадын хөндлөнгийн оролцоо гэсэн цэгцтэй гурван хэсэгт хувааж болдог учраас үүнийг бусдад их амархан танилцуулж болдог. Америкийн утга зохиолд Солонгосын дайны талаар нэлээд тодорхой бичсэн ном гэвэл Рой Эпплманы туурвисан албан ёсны түүхийн хэдэн боть, Клэй Блэйрийн тун гайхалтай зохиол болох Мартагдсан дайн, таны гартаа барьж буй энэ цэрэг дайны түүх мөн өөр олон номууд бий. Ихэнх нь мартагдсан дайн орхигдсон газар нутаг гэж үзэж байсан Америкийн цэргийн албан хаагчдын тухай гүнзгий ойлголт өгөх янз бүрийн аман түүх, дурсамжууд ч бас байдаг. 

Энгийн иргэдийг олноор нь хядаж байсан жигшүүртэй түүхэн дунд ардчилсан мэт харагдаж байсан холбоотон маань Хойд Солонгосчуудыг хэрцгий алан хядагчид гэж дүрсэлсэн Америкийн дүр төрхөөс тэс өөр хамгийн адгийн гэмт хэрэгтнүүд байсан гэх зэрэг энэ дайн ямар муухай айдас төрүүлэм байсныг Америкчууд төдийлөн сайн мэддэггүй. Коммунист харгислал нь НҮБ-ыг Солонгост “өнөөдрийг хүртэл оршин тогтнох ёс суртахууны хууль ёсны байдлыг”1 өгсөн юм гэж Британийн зохиогч Макс Хастингс бичсэн байдаг. Тэгвэл илүү түгээмэл байсныг нь одоо түүхчид мэдэх болсон Өмнөд Солонгосын харгислалын тухай юу хэлэх вэ? Хачирхалтай нь МакАртурын цэнзүүр бууж ирэхээс өмнө энэ сэтгэл зовоосон явдлын тухай Лайф, Сатерди Ивининг пост, Кольер зэрэг тухайн үеийн олон нийтийн сэтгүүлд онцлон өгүүлдэг байжээ. Дараа нь энэ бүхэн бүтэн хагас зууны турш дарагдаж, булагдаж, мартагдсан бөгөөд өнөөдөр үүний тухай ярих нь ялгаварлаж үзсэн, өрөөсгөл мэт санагдах болжээ. Гэсэн хэдий ч одоо энэ бол тус дайны хамгийн сайн баримтжуулсан хэсэг болсон билээ.

Өнгөрсөн хугацаанд би Солонгосын дайны тухай их бичсэн бөгөөд энэ номд тэр бүх мэдлэгийг өргөн олон уншигчдад зориулан товч тодорхой мөн утгыг тайлбарласан шинэ сэдэв, санаа, асуудлыг оруулж өглөө. Бусад түүхчид үүнтэй адилхан товч ном бичээд бүгд тогтож шийдвэрлэсэн тайлбаруудаа хуудасны зүүлтэнд оруулж, эх сурвалжуудыг нь дурдаж өгсөн бол би энэ номыг тайван итгэлтэйгээр бичих байсан гэж боддог. Гэхдээ энэ дайны талаарх маш олон зүйл дээр санал их хуваагддаг, айхтар ширүүн маргалддаг, эгдүүцэн зөвшөөрдөг бас үгүйсгэдэг (эсвэл зүгээр л огт мэдэхгүй байдаг) бөгөөд эрдэмтэн нөхдийнхөө өмнө хүлээсэн үүрэг минь намайг амар тайван суулгадаггүй болохоор чухал баримт бичгийг иш татах юм уу ном зүйн жагсаалтад буй номыг хурдан лавлаж харахад зориулж нүдэнд үл тусам тэмдэглэлийг номын төгсгөлд орууллаа. (Эдгээр номын аль нэг зохиогчийг дурдах болбол бяцхан тайлбар зүүж өглөө.) Тэр бүх ном нь энэ үл мэдэгдэх дайны тухай илүү ихийг мэдэхийг хүссэн уншигчдад асар их гүнзгий ойлголт болон баримт нотолгоог ээлж дараалан өгөх болно. Би Солонгосын дайны өдөр бүр цөөрч буй Америкийн ахмад дайчдад хандан ач тусгүй хүнд хүчир даалгаврыг үүрч гарсанд тань тэргүүнээ бөхийлгөн мэндчилж, энэ дайн удахгүй эцэс болж, улмаар энэ бүхэн хэтэрхий оройтохоос өмнө та бүхэн Хойд Солонгосын ахмад дайчидтай амар тайван нүүр учран золгож, мартагдашгүй дурсамжаа хуваалцан, бие биенийхээ хүнлэг энэрэнгүй сэтгэлийг дахин олж мэднэ гэдэг халуун итгэлтэй байдаг юм.

Энэ номын нотлох баримтын үндэс суурийн талаар өөр нэг тайлбар хэлье. Ер нь бид эх сурвалжийг хэрхэн үнэлдэг вэ? Хэрэв Өмнөд Солонгосын шоронгуудад хэдэн арван мянган улс төрийн хоригдол хоригдож, цагдаа нар фашист залуучуудын бүлгүүдтэй үй зайгүй хамтран ажиллаж, улмаар эдгээр хүчнүүд өөрсдийн иргэдээ зүүний үзлийн өчүүхэн төдий хандлага гаргасны төлөө сэжиглэж олон мянгаар нь хүйс тэмтэрч байсныг урьд нь нууц байсан Америкийн бичиг баримтууд ил болгосон бол тэр бүхнийг харж байсан Америкчууд ойрын холбоотныхоо талаарх энэ бүх зүйлийг мэдээлэхгүй байхыг чухалчилж байсан гэж үзэж болох тул энэ нь маш чухал нотлох баримт болно. Хэрэв олон мянган хүнийг хороосон улс төрийн аллагын тухай цэргийн дарангуйллын хэдэн арван жилийн турш хэн ч ярьж зүрхэлдэггүй байснаа мөн адил хугацааны турш өрнөсөн олон түмний тэмцлийн үр дүнд дарангуйлагчдыг шахан зайлуулж, улмаар ардчиллын үед өсөж бойжсон шинэ үеийнхэн тэр бүх аллагыг нарийн нямбай нөр хичээнгүй мөрдөн шалгасан бол, энэ нь ийм зүйл болж байгаагүй хэрэв болсон бол өндөр албан тушаалтны өгсөн гэх ямар ч тушаал заавар олдохгүй байна (харамсалтай нь энэ бол сүүлийн үед Өмнөд Солонгосчуудын олж илрүүлсэн хэрэг явдлуудад өгч буй Пентагоны нийтлэг хариу болжээ) гэх засгийн газрын мэдэгдлийн үр дүнгээс илүү чухал нотлох баримт билээ. Хэрэв цаг үеийн түүхэн нотлох баримт нь манай гариг дээрх хамгийн их буруушаамаар тэвчиж боломгүй дарангуйллын төр болох Хойд Солонгосын орчин үеийн дүр төрхтэй зөрчилдөж байгаа бол магадгүй энэ нь Америкчуудад яагаад Солонгост цэрэг дайны ялалт байгуулах боломжгүй байсныг ойлгоход тусалж болох юм.

НЭПКО хэвлэлийн газар