Улаанбаатар хотын дарга Нямбаатар нийслэлийн нийтийн үйлчилгээний салбарын ажилчдын цалинг огцом нэмэгдүүлсэн шийдвэр гаргалаа. Тохижилт үйлчилгээ, нийтийн үйлчилгээ, автобусны жолооч нарын цалинг бүгдийг 3.5 сая төгрөг болгон тогтоосон нь Монголын хөдөлмөрийн зах зээлийн тэнцвэрт байдал, төсвийн бодлогод шинэ маргаан үүсгэж байна.

Популизм уу, эсвэл шударга хуваарилалт уу?

Хотын удирдлагын зүгээс энэ алхмыг “хөдөлмөрийг шударгаар үнэлэх, доод шатны ажилтны амьжиргааг сайжруулах бодлого” хэмээн тайлбарлаж байна. Гэвч эдийн засагчид, бодлого судлаачид үүнийг сонгуулийн өмнөх үеийн популист шийдвэр хэмээн үзэж, санхүүгийн сахилга болон бүтээмжийн уялдаа алдагдаж буйг анхааруулж байна.

Өнөөдөр Монгол Улсад багш, эмч нарын дундаж цалин 1.6 сая төгрөг, төрийн захиргааны дундаж албан хаагчийнх 1.8 сая орчим. Тэгвэл тусгай боловсрол, ур чадвар шаарддаггүй ажил ийнхүү 3.5 сая төгрөгийн үнэлгээтэй болсон нь хөдөлмөрийн бүтээмжийн жишиг, боловсролын үнэлэмжийг гажуудуулах аюултай гэж шинжээчид онцолж байна.

Хөдөлмөрийн бүтээмж ба бодлогын уялдаа

Монгол Улсын статистикийн хорооны мэдээллээр нийтийн үйлчилгээний салбарын нэг ажилтанд ногдох хөдөлмөрийн бүтээмж уул уурхай, боловсрол, эрүүл мэндийн салбараас 3–5 дахин бага байдаг. Гэвч цалингийн өсөлт энэ харьцааг бүрэн эсэргүүцэж байна.

Эдийн засагч Б.Баттөрийн хэлснээр:

“Төсвийн мөнгөөр богино хугацаанд нийгмийн дэмжлэг авах нь популизмын сонгодог хэлбэр. Хөдөлмөрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэхгүйгээр цалин өсгөх нь инфляцийн дарамтыг нэмэгдүүлж, дунд хугацаанд бүх нийтийн худалдан авах чадварыг бууруулна.”

Сангийн дарамт ба инфляцийн сүүдэр

2025 оны улсын төсвийн нийт зардлын 42 хувийг цалин, нийгмийн даатгалын шимтгэл эзэлж байгаа. Улаанбаатар хотын зүгээс 3.5 сая төгрөгийн шинэ жишиг тогтоовол зөвхөн нийслэлийн түвшинд жилийн нэмэлт зардал 400–500 тэрбум төгрөгт хүрнэ гэсэн урьдчилсан тооцоо гарч байна.

Энэ нь төсвийн алдагдлыг нэмэгдүүлэхээс гадна инфляцийн дарамтыг хүчтэй болгоно. Төв банкны зорилтот инфляц 8 хувь байхад, ийм төрлийн огцом цалин өсөлт богино хугацаанд 10–12 хувь руу түлхэх эрсдэлтэй.

Нийгмийн хандлагын гажуудал

Хотын удирдлагын энэ шийдвэр эдийн засгийн асуудлаас гадна нийгмийн үнэлэмжийн хямрал үүсгэж байна.
Багш, эмч нарын холбоо “цалингаа ижил түвшинд буюу 3.5 сая төгрөг болгох” шаардлага тавьж эхэлсэн. Энэ нь нийгмийн сэтгэл зүйд “тэгш бусын логик” үүсгэж, “мэдлэгт суурилсан хөдөлмөрийн үнэ цэнэ” гэдэг ойлголтыг бүдгэрүүлж байна.

Социологичид үүнийг “бодлогын итгэлцлийн алдагдал” гэж тодорхойлдог — төрийн нэг байгууллагын шийдвэр өөр салбаруудад шууд дарамт болж, нийгмийн уур бухимдлыг нэмэгдүүлдэг үзэгдэл юм.

Богино хугацааны алга ташилт, урт хугацааны эрсдэл

Хотын дарга Нямбаатарын шийдвэр өнөөдөр олон нийтийн дэмжлэг авч болох ч эдийн засгийн хариуцлагын үүднээс бол эрсдэлтэй туршилт юм.
Төрийн цалингийн шатлал, бүтээмжийн үнэлгээ, боловсролын бодлогын уялдаа үгүй болсон нөхцөлд Монгол улс “цалингийн популизмын” шинэ мөчлөгт орж байна.

Төвлөрсөн төсвийн орлого, уул уурхайн ханшийн савлагаа, мөнгөний бодлогын хязгаар дунд ийм алхам тогтвортой биш гэдгийг эдийн засгийн тоо, түүхийн туршлага харуулж ирсэн.

Дүгнэлт

Бодлогын түвшинд энэ бол ганц шийдвэр биш — системийн эрсдэлийн дохио юм.
Хөдөлмөрийн үнэлэмжийг улс төрийн оноо цуглуулах хэрэгсэл болгож эхэлбэл Монголын боловсрол, эрүүл мэнд, шинжлэх ухаан гэх ур чадварт суурилсан салбарууд аажмаар доройтно.

Өнөөдрийн алга ташилт маргаашийн инфляц, нийгмийн хуваагдал, бодлогын хямрал болж хувирна.