Хиймэл оюун

“Physical Asia” шоуны нэрийг надархуу нөөрд гарууд анх харсан бол физик хамгийн сайн мэддэг азичуудын тэмцээн гэж ойлгох байлаа. Физик гэдэг нь эртний грекийн ‘physis’ буюу орчуулбал “nature /байгаль/”. Мэдээж мундаг философичид нь байгалийн нууцыг танихаар маргалдаж, навчис ургаад л, харагдахгүй мөртлөө агаар салхи мэдрэгдээд л, чулуу зөвхөн доошоо өнхрөөд л, бороо ороод л, аянга цахиад л.. Эндээс“physics” буюу “байгалыг судлах” гэсэн утгатай физикийн шинжлэх ухааны суурь үүссэн аж. Үнэхээр ч хүмүүс “байгалийг” судласан, бүр атом молекулаас цааш квант физик хүртэл судласан. “Mathematics” ч эртний Грекийн “mathema” буюу “сурах зүйл”, “танин мэдэхүй” гэсэн утгатай. Харин компютер, тооцоолох машинууд цаашаа хүн шиг сэтгэж чадах эсэхийг сонирхон ажигласанаар “Artificial Intelligence” буюу AI гэсэн шинэ ойлголт нь бүр анх 1956 онд MIT-ын Жон Маккарти гэж професорын дэвшүүлсэн үг. Гэхдээ тэр үеийн “компютер” нь цаасан шавлон, лаамп, соронзон пянз маягийн юмнуудаар өрөө дүүргэсэн нүсэр эд байж – мэдээж тухайн үедээ инновац. Гэхдээ эртний грекийн физик, математик нэршил яг шинжлэх ухаан технологи болтлоо хөгжихөд 2000 жил зарцуулсан бол AI нэршил яг утгаа олтол хагас зуун л хэрэгтэй байж. 

Intelligence

Intelligence-г монголоор “оюун ухаан” гэж орчуулдаг ч англиараа бол их олон утгатай. Жишээ нь CIA - Central Intelligence Agency, АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Үгийн анхны гарал нь intelligere хэмээх латин үг, утга нь “юмсыг дотроос нь ялган таних, ухаарч ойлгох”. Англи хэлэнд “intelligence” нь оюун ухаан сэтгэн бодох чадвар, тагнуул цэрэг-стратегийн нууц мэдээ анализ, удирдах шийдвэрлэх түвшиний мэдээлэл, байгууллагын стратеги гэсэн цогц утгаар буудаг. AI-ын санааг бодож байх тэр үед “Machine Intelligence”, “Automated Reasoning”, “Complex Imformation Processing” гэх мэт нэршлүүд яригдаж байсан ч илүү цогц, хүний cognitive чадварыг дуурайх зорилгыг илэрхийлсэн “Artificial Intelligence” нэршил эцэст нь сонгогдсон аж. 

Хүмүүс анзаардаггүй ч AI нь үндсэн хоёр чиглэлд хуваагдана. Эхнийх нь “Human-like” буюу AI нь хүний оюун ухааныг дуурайх, хэл ойлгох, ярилцах, харилцаанаас утга ойлгох, хүнтэй харилцах когнитив шинж. Холливудын киноны драматик дүр /Terminator, Ex-machina, West World г.м./. “Философи” утгаар үндэслэгч нь нацист Германы шифр машин “Энигма”-г тайлж чадсан “алдарт /яагаад алдартай болсон талаар олон зүйл бий/” Алан Тюринг. Тюрингийн гол философи нь “Can machines think?” гэсэн асуулт. Тухайн үеийн техник хязгаарлагдмал учир Тюрингийн зорилго инженерийн шийдэл гаргах гэхээсээ компютерийн “intelligence” цаашид яах вэ гэх төсөөлөл байв. Тэгээд түүний хялбаршуулсан томьёолол нь: “Хэрвээ хэн нэгэн хөндлөнгийн хүн компютер ба хүний хариуг хооронд нь ялгаж чадахгүй бол тэр компютерийг оюун ухаантай гэж үзнэ”. Үүнийг Тюрингийн тест гэнэ /”Imitation game” ч гэнэ, ийм нэртэй алдартай кино байгаа, Кэйра Найтли тоглодог, даанч Тюринг ижил хүйстэн/.

Хоёр дахь чиглэл нь мэргэжлийн салбаруудын технологийн AI. Энд философи байхгүй,
зүгээр л “энэ мэргэжлийн асуудлыг яаж илүү хурдан, илүү нарийн шийдэх вэ?” гэсэн инженерийн зорилготой AI. Эмнэлгийн дүрс оношлох, банкны зээлийн эрсдэл тооцох, замын хөдөлгөөн удирдах, нүүр царай таних систем, цаг агаар таамаглах, машин орчуулга, одоо бид нар сошиал хуудсандаа байнга хардаг AI-аар зохиосон бичлэг. Энэ чиглэл хүний сэтгэхүйг дуурайхгүй, харин ажлыг автоматжуулах нарийн мэргэжил.

Давтан хэлэхэд AI нь нэг том нэр ч хоёр өөр зорилготой хөгжиж буй. Нэг нь хүн шиг сэтгэж харилцах “Human-like AI”, нөгөө нь мэргэжлийн шийдэл буюу “Applied-AI”.

Тэгвэл жинхэнэ AI гэж юу вэ?

Шулуухан хэлэхэд Chatbot бол AI биш, ялангуяа Монголд. Chatbot нь “Хэрэв хэрэглэгч ингэж асуувал — тэгж хариул” гэсэн дүрмээр ажилладаг. Урьдчилж бэлдсэн асуулт хариултын жагсаалттай, тогтмол, динамик байхгүй, маш энгийн систем. Их сургуулиудын эхний курс дээр ч үздэг. Харин Machine Learning Chatbot /MLC/ нь энгийн чатботоос арай дээр. Жишээ нь “Үнэ хэд вэ”, “Яг хэдэд зарах уу”, “Хэдээр өгөх вэ” гэсэн ижил утгатай үгсийг таньж нэг чиглэл үрүү холбоно. Манай зарим банк, үүрэн холбооны оператор, финтек, хоол хүргэлтийн үйлчилгээ үүнийг ашигладаг /бид хиймэл оюун ашигллалаа гэж онгирдог хэхэ/. Энэхүү арай сайжирсан чатбот AI-ын багахан элемэнт /физик, математикаар бол наад захын хэдхэн томьёо/ ашиглаж хэдэн арваас хэдэн зуу орчим төрлийн асуултыг танина, хариулна. Гэвч ярилцахгүй, ойлголцохгүй. Монголоосоо ийм чаатботоор нь дамжуулж яг хэрэгтэй үйлчилгээ авсан хүн ер нь хэд бол? Элдэв юм сонсохгүй шууд л оператор луу холбогддог биздээ?

Жинхэнэ AI хоёр чиглэлтэй тухай дурдсан, аль аль нь нэг зүрхтэй — “өгөгдөл, загвар, тооцоолол”. Харин хоёр чиглэл нь нэг зүрхтэй ч хоёр өөр тархитай. “Human-like AI” нь хэл, утга, учир шалтгааныг удирдах “сэтгэхүйн тархи”. Хандлага, анхаарч буй зүйлээр холболт үүсгэж, өгүүлбэрийн контекстээр харилцан яриагаа хадгалж, олон ярианаас шинэ санаа гаргана. 

Харин “Applied AI” нь тоо, зураг, сигнал хооронд зүй тогтол ухаж гаргадаг “инженерийн тархи”. Үндсэндээ бидний харж буй бүх дижитал зураг Red, Green, Blueгурван өнгөний холимог байдаг, бүр байгаль дээр ч, уран зурагт ч энэ гурван өнгийг хольж бусад өнгийг гаргадаг юм. Асар том LED дэлгэц дээр нүүр тулаад очоод харвал гурван ширхэг цэг бий, улаан ногоон хөх гурван гэрэл л асах юм. Түүнд дүн шинжилгээ хийнэ гэсэн үг. Ердийн програм хангамж бичсэн коодын дагуу ажиллах бол AI ашигласанаар магад бүжгийн талбайд буй хүмүүсийн нүүрний хөдөлгөөнийг ажиглаж, дургүй бол дараагийн өөр дуртай хөгжмийг солих үйлдэл хийнэ гэсэн үг.

Хачир: AI-аар хийсэн зураг видеонууд юу вэ?

Дахиад л RGB Red Green Blue. Киноны пёлонк нь үнэндээ секундэд 24 кадр зураг солигддог. Түүн шиг дижитал дэлгэц дэх бүх зүйл энэ гурван өнгөний холимогоос бүрдсэн сая тэрбум их наяд цэгүүд юм, бид түүнийг нь пиксель гэдэг. Хэдэн мэгапиксельтэй дэлгэц гэдэг нь цэгүүд улам жижгэрч илүү үнэмшилтэй харуулахыг хэлнэ. Жишээлбэл AI-д “Сүүлнээс нь зуусан дэлт чоныг гасалтал нь дэлбэ өшиглөж буй гөрөөс” гэсэн команд өгөхөд “Сүүл”, “Зуусан дэлт чоно”, “Гаслах”, “дэлбэ өшиглөх” гэсэн үзэгдлүүдийг их өгөгдлөөс /их өгөгдлийн талаар дараа тайлбарлана/ шүүсэн ямар нэг зүй тогтол “pattern”хэрэгтэй. Үнэндээ AI гөрөөс ч гэж ойлгохгүй, дэлт чоно ч гэж мэдэхгүй, дэлбэ өшиглөх ч гэж мэдэхгүй зүгээр л энэ үйл явдлын дунд RGB пикселүүд ямар зүй тогтолтой вэ гэдгийг л математик статистикаар таамаглана. Пикселүүдийг таамагласаар дараагийн пикселийн 1 ширхэг зураг гаргана, олон зуун зургийг нэг сэкундэд нийлүүлчихвэл видео болно, гүйцээ. “Рембрантын зураг зураад өгөөч” гэвэл эхлээд Рембрантын зургууд их өгөгдөл дунд ямар зүй тогтлын пикселтэй вэ гэдгийг таамаглана, өнөөх л улаан ногоон хөх өнгөний пикселүүд аль цэгүүд дээр ямар координаттай байгааг түүнэ гэсэн үг.Тэгээд Рембрантын зургуудаас ямар нэгэн хэв маяг, зүй тогтол олно, гэхдээ тэр нь мэдрэмжийн асуудал бишхарин харц, уйтгар, духны үрчлээс, гэрэл сүүдэр зэрэг нь ямар нэг зүй тогтолтойгоор RGB пикселүүдэд хадгалагдсан байгааг таамаглаж шинэ зураг гаргаж ирнэ. Видео болон зураг нь өмнөх их өгөгдлөөс шүүж таамагласан зүй тогтлыг үргэлжлүүлсэн RGB цэгүүдийн л үргэлжлэл таамаглал юм.

Эцэст нь хэлэхэд: Intelligence бол оюун ухаан гэсэн ганц агуулгаггүй, стратегийн мэдээлэл, шийдвэр гэсэн утгатай. Тэр бол амьд мэт санагдуулах, их өгөгдлийн дундаас, баахан 0 1 -үүд дундаас зүй тогтол олоод түүнийх нь статистикийн дагуу дараагийн 0 1 -үүдийг гаргаж, тэр нь өнгө дүрс өгүүлбэр болон нэвтэрч буй хэлбэр л юм.