Амьтдын хэлээр ярьдаг хүн
Библийн домогт Соломон хаан бүх амьтдын хэлээр ярьдаг шидэт бөгжтэй байв гэдэг. Харин Лоренцийн хувьд тэр бөгж нь шинжлэх ухаан, ажиглалт, энэрэл гурав байв. Тэр шувууд, галуу, нохой, загас зэрэг төрөл бүрийн амьтдыг гэртээ тэжээж, зан үйлийг нь өдөр бүр ажиглаж, тэмдэглэж байжээ. Нэгэн галуу түүнийг “эцэг”-ээ гэж ойлгож, хаа ч дагаж, түүний хажууд огтоос уйдахгүй байдаг тухай өгүүлдэг хэсэг уншигчийн сэтгэлийг хөдөлгөнө.
Амьтдын хэлээр ярьдаг хүн
Хүн төрөлхтөн өөрийгөө байгалийн дээд оршихуй гэж итгэсээр ирсэн. Гэвч амьтдын дунд орж, тэднийг анзаарч, ажиглан харвал бидний “онцгой” гэж итгэдэг зүйлсийн олонх нь ердөө л зуршил, инстинкт, зан үйлийн илэрхийлэл гэдгийг ойлгох болно. Австрийн эрдэмтэн, этологийн (амьтдын зан үйлийн шинжлэх ухаан) эцэг гэгддэг Конрад Лоренц энэ бүхнийг 1949 онд бичсэн Соломон хааны бөгж хэмээх бүтээлдээ гайхамшигтайгаар харуулжээ.
Амьтдын нүдээр хүн төрөлхтөн
Библийн домогт Соломон хаан бүх амьтдын хэлээр ярьдаг шидэт бөгжтэй байв гэдэг. Харин Лоренцийн хувьд тэр бөгж нь шинжлэх ухаан, ажиглалт, энэрэл гурав байв. Тэр шувууд, галуу, нохой, загас зэрэг төрөл бүрийн амьтдыг гэртээ тэжээж, зан үйлийг нь өдөр бүр ажиглаж, тэмдэглэж байжээ. Нэгэн галуу түүнийг “эцэг”-ээ гэж ойлгож, хаа ч дагаж, түүний хажууд огтоос уйдахгүй байдаг тухай өгүүлдэг хэсэг уншигчийн сэтгэлийг хөдөлгөнө.
Лоренцийн бичлэгийн онцлог нь эрдэмтний хуурай тайлбар бус, харин амьдралын ухаарсан өдрийн тэмдэглэл мэт. Тэрээр амьтдын нийгмийн зан үйлийг хүн төрөлхтний зан авиртай харьцуулан “шувуудын дунд ч атаархал, өрсөлдөөн, хайр, нөхөрлөл гэж бий” хэмээн бичжээ. Энэ нь уншигчийг өөрийн амьдрал руу эргэн харж, “хүн” гэдэг ойлголтын гүн утгыг шинээр тунгаахад хүргэнэ.
Энгийн ажиглалтаас төрсөн их гэгээрэл
Соломон хааны бөгж бол шинжлэх ухааны бүтээл гэхээсээ илүү, хүн ба байгалийн дунд үүсэх сэтгэлзүйн гүн холбооны тухай философи юм. Лоренц “амьтдыг ойлгохын тулд бид тэдэнд анхаарал хандуулж, итгэл өгч, дэргэд нь тэвчээртэй сууж сурах хэрэгтэй” гэжээ. Энэ бол зөвхөн биологийн зарчим бус, харилцааны урлаг юм.
Тэрээр шувуудын дунд гардаг “нийгмийн эрэмбэ” (hierarchy), “нөхөрлөл”, “хамтын шийдвэр” зэрэг үзэгдлүүдийг тайлбарлахдаа, хүний нийгмийн зан үйлийн суурийг байгаль өөрөө аль хэдийн бүтээчихсэн байсныг харуулдаг. Амьтдын ертөнцийг ажиглах нь өөрийгөө ойлгох аялал гэдгийг энэ ном ухааруулна.
Сул талаас илүү гэгээрэл давамгай
Зарим шүүмжлэгчид уг бүтээлийг “гүн судалгаанаас илүү сэтгэл хөдлөлийн ном” гэж үздэг. Тэр үнэн. Номын үнэ цэн эндээ байгаа юм. Лоренц уншигчидтайгаа нэг ширээний ард сууж байгаа мэт дотно яриа өрнүүлдэг. Шинжлэх ухааны хатуу томъёолол биш, ажиглалтаас төрсөн ухаарал илүү гүнзгий сэтгэгдэл үлдээдэг.
Өнөө цагийн экологи, амьтны эрхийн асуудал хүчтэй яригдаж буй энэ үед Соломон хааны бөгж нь бидэнд “бид байгальтай зөрчилдөж биш, ярилцаж амьдрах ёстой” гэдгийг сануулдаг дуу хоолой юм.
Хүн байхын утга
Энэ ном бол зөвхөн амьтдын тухай бус хүн байх утгын тухай бүтээл. Бид байгалийг эзэгнэх гэж биш түүнтэй ойлголцож, хамт орших ёстой гэдгийг Лоренц энгийн ажиглалтаараа баталсан. Соломон хаан бөгж бол шинжлэх ухааны ном гэхээсээ илүү сэтгэлд гэрэл асаадаг философийн бүтээл юм. Амьтдын анир чимээ, тэдний дотоод ертөнцөд хүн чанарын тусгал буйг ойлгох тэр мөчид та Соломоны бөгжийг эрхшээснээ мэдэрнэ.
