Өөрийн амьдралаа хүний насыг уртасгахад зориулсан академич Николай Амосов бичихдээ: “Эрүүл энх байхын тулд өөрөө өөртөө байнга, багагүй анхаарал тавьж байх ёстой. Түүнийг юугаар ч орлуулшгүй юм. Эрүүл байхад нэг дор дөрвөн хүчин зүйл нөлөөлөх бөгөөд энэ нь биеийн хүчний хөдөлмөр хийх, хоол ундаа хязгаартай тохируулан хэрэглэж  хэвших, биеэ чийрэгжүүлэх, амралтын цагаа зохицуулж чаддаг байх  явдал хэмээгээд мөн тав дахь нь аз жаргалтай амьдрал” гэжээ. Энд бид зөвхөн хоол хүнстэй холбогдсон хүчин зүйлийг авч үзье.

Хүн болон адгуусан амьтны өдөр тутмын амьдралын зайлшгүй хэрэгцээ, гол үндэс нь хоол тэжээл юм.  Тэгвэл аливаа  амьтад байгалийн дадал зуршлаараа хоолоо олж иддэг бол хүн төрөлхтөнд амьдралынхаа туршид, орчныхоо нөлөөллөөр өөртөө таалагдсан амтат хоол хүнс хэрэглэх хувь заяа ногджээ. Өөрөөр хэлбэл Дэлхий  ертөнцөд оршин амьдрагч амьд организмуудаас хоол хүнсийг ухамсартайгаар, тэгэхдээ хамгийн олон төрлөөр нь, бас их хэмжээгээр хэрэглэгч нь хүн билээ.

Хоол хүнс  нь хүний организмын физиологийн нэн чухал хэрэгцээ юм. Хүний бие организм маш нарийн динамик тэнцвэр бүхий 60 их наяд (триллион) эд эсээс бүтдэг тухай Японы нэрт эмч, судлаач Хироми Шинья бичжээ. Эдгээрээс хором тутам хэдэн зуун мянган эд эс үхэж, мөн төдий хэмжээний эд эс урган төлжиж байдаг. Гагцхүү хүн амьдралынхаа туршид алдсан энерги, эд эсийн нөхөн хангалтаа зөвхөн хоол тэжээлээр дамжуулан гадаад орчноос нөхөж авдаг. Өөрөөр хэлбэл хүний эд эсийг бүтээгч “барилгын үндсэн материал”-нь хоол, хүнс мөн.  Иймд зарцуулсан энерги, алдагдсан эд эсээ гүйцэд нөхөж чадахуйц илчлэг агуулсан хоол тэжээл хэрэглэх шаардлагатай.

Чухамхүү ингэж гэмээ нь хүн биеийн эсэргүүцлээ нэмэгдүүлж, өвчин эмгэгээс хамгаалах нөхцлийг бий болгон эрүүл энх аж төрж, бие бялдарын хувьд чийрэг, эрч хүчтэй, сэтгэл санааны талаар баяр баясгалантай, бас гоо үзэсгэлэнтэй байж чадна

Өдгөө дэлхий нийтийн хүнс хоолны хэрэглээнд “Зөв хооллолт”,  “Зохистой хооллолт”, “Тэнцвэржсэн зохистой хооллолт” гэсэн нэг утга агуулгатай номнол бий болж өндөр хөгжилтэй орнуудын хүн ам ийм зарчмаар хооллохыг эрхэмлэх болжээ. Үүний жишээ нь АНУ, Япон зэрэг орны төр, засгаас хүн амынхаа эрүүл мэнд, хоол хүнс, хооллолтын асуудлаар маш нарийн судалгаа хийсний үндсэн дээр улс орон, нийт хүн амыг хамарсан тодорхой зорилт, хөтөлбөр гаргаж хэрэгжүүлж эхэлсэн явдал юм. 1977 онд АНУ-д “Сенатч Жорж С. Макговерны илтгэл” хэмээн нэрлэгдсэн нэгэн илтгэл хэвлэгджээ. Энэ үед АНУ-д эрүүлийг хамгаалах салбарын хөгжил эрчимтэй явагдаж байсан ч зүрх судас, хавдар өвчнөөр өвчилсөн хүмүүсийн тоо жилээс жилд эрс нэмэгдэж эрүүлийг хамгаалах салбарын зардал хэмжээлшгүй өссөнөөр АНУ-ын эдийн засаг хямралын ирмэгт хүрч ирсэн байжээ. Иймд АНУ-ын Сенат сенаторч Макговернаар ахлуулсан тусгай хороо байгуулж энэхүү хорооны гишүүд нэрд гарсан эмч, хоол судлаачдын оролцоотойгоор хүн амын хоол, эрүүл мэнд, түргэн хурдацтай тархаж эхэлсэн өвчлөлтийн шалтгааны талаар статистик мэдээ цуглуулж боловсруулан улмаар 5 мянган хуудас бүхий дээрх илтгэлийг бичсэн байна. Энэхүү илтгэлийн үр дүнд өвчлөлийн хамгийн гол шалтгаан нь буруу хооллолт болохыг нотолсон байна.  Чухамхүү энэ үеэс америкчууд уураг, өөх ихээр агуулсан хоолноос (үдийн хоолондоо тогтмол хэрэглэдэг байсан бифштекс г.м)  аажмаар татгалзах болж,  амьтны гаралтай уураг нь хүний бие организмын “барилгын үндсэн материал” гэсэн төөрөгдлөөс салахыг эрхэмлэх болжээ. Тэр ч атугай уг илтгэлд 1688-1703 онд Японы эзэн хаан Генрокугийн үед бий болсон эмчилгээ, сувиллын хоолны дэглэм буюу будаа, улирлын чанартай шинэ ногоо, далайн ургамал, замаг, түүнчлэн протеины эх үүсвэр болох загасны мах зэргийг хоолныхоо цэсэнд оруулж байхыг зөвлөсөн байна. Ийнхүү япончуудын хооллолтын системийг дэлхий даяар сонирхох болсон билээ. 1996 онд Японы эрүүл мэнд, хөдөлмөр, нийгмийн хангамжийн яамнаас тухайн үед тархсан “насны өвчин” (зүрх, элэг, тархины цусан хангамж, чихрийн шижин, цусны даралт ихсэх, холестрин илүү хуримтлагдах г.м) гэсэн нэр томьёоноос татгалзаж “амьдралын хэв маягаас шалтгаалах өвчин” гэж томьёолох болжээ.

Манай улс “Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй өнөө үед хүн амын хоол хүнс, хэрэглээний боловсрол, соёлын түвшинг дээшлүүлэх зорилгоор хүнс, хоолны ач холбогдол, бие организмд үзүүлдэг эерэг болон сөрөг нөлөө, хоол хүнсээ боловсруулж, тохируулан хэрэглэх,  зөв хооллолтын дэглэмийн талаар цаашид санал бодлоо хуваалцах саналтай байна. Түүнчлэн дэлхийн улс үндэстэн, монгол туургатны уламжлалт болон орчин үеийн хоол, ундааны жор, бэлтгэх аргын талаар “Хүн идэж ундлахын тулд амьдардаггүй, харин амьдрахын тулд идэж ундалж байдаг”, “Хүн хөгшрөлтөөс биш, харин өвчнөөс болж үхдэг” гэсэн эртний мэргэдийн сургаал, их зохиолч Д. Нацагдоржийн “Жаргалыг хүсвэл эрүүлийг хүс”, академич И.П. Павловын “ Хоол-амьдралын хувилахуй ухаан мөн”  гэсэн онч мэргэн үгийг ямагт санаж явцгаая.

Хорхог шөл
Жор: мах, сонгино, саримс, халуун ногоо
·    Махыг нимгэн далбагар, сонгино, саримсыг жижиглэж хэрчээд умгардуу амсартай, сайтар таглагддаг саванд үйж шөл юмуу ус нэмээд амт оруулагч халуун ногоо, давс хийнэ.
·    Дунд зэргийн хэмжээтэй голын мөлгөр хавтгай чулууг галд улайсгаж савандаа цувуулан хийж тагийг нь бэхлэж сэгсрэн хэсэг байлгасны дараа гал дээр тавьж гүйцээн болгоно.
·    Шөл болсны дараа гал дээрээс гаргаж хэсэг хугацааны дараа тагийг нь болгоомжтой нээж шөлөө таваглана. Чулууг нь тусад нь тавган дээр гаргаж тавина.