Үргэлжлэл

4. Free Tibet ба парадокс








Дарамсалад ойрол­цоо­гоор таван мянган төвд амь­дардаг гэнэ. Ламаа дагаж амьдраад сурчихсан улс. Дарамсалагийн нийт хүн ам 2001 онд 20 орчим мянга болсон гэдэг тоо байна. Чу­луу болгон дээр өнгө бүрээр бичсэн маанийн зургаан үсэг­нээс гадна Free Tibet гэдэг үг нүдэнд тусна. Энэ үг хана туурга бүхэн дээр харагдах юм. Юмс бодит байдал дээр биеллээ олох боломжгүй болохоороо уриа лоозонд хувирдгийг бид өнгөрсөн түүхээсээ мэднэ. “Орон бүх­ний пролетари нар...”, “Со­циализмын бүрэн төгс ялалт...” яалаа даа?! Төвдүү­дэд ямар ингэж хэ­лэлтэй нь биш, гомдоно биз. Төвдийн далбааны өнгө­тэй нэхмэл малгай, майк, футболка, тор, наадаг цаас гээд байж болох бүх хэлбэрт орсон Free Tibet гуниг төрүүл­нэ. Мөнгөнөөс маань хороох гэнэ. Save Tibet гэж бас бий. Иймэрхүү үг, үсэгтэй бэлэг дурсгалын зүйлс нь болхи, чанар муутай. Free Tibet гэсэн ханан зурагны доор Free Tibet малгай нэхээд зарж суугаа эмэгтэй Free Tibet-ийн үр шимийг өөрөөр амсч чадах­гүй л болов уу. БНХАУ-д нийт 2.5 сая төвд хүн амьдарч байгаа. Асуудал байдаг л байх.


Гэхдээ амьдрал нь өдөр өдрөөр дээшилж байгаа су­раг­тай. Далай ламын ордны дэргэдэх хийдэд ном уншуу­лахаар зогсоо түвдүүд төл­бөрөө юаниар хийж байна. Сониуч зан дийлээд хүний өгч байгаа мөнгийг тоолж үзлээ. Найман мянган юань, илүү ч үгүй дутуу ч үгүй. Олимп ойртох тусам ханш нь чангарч яваа юань Маклеодганжид чөлөөтэй хөрвөнө. Хятадын төвдүүд ийшээ ирэхэд бараг саад үгүй болсон гэнэ. One world-One dream гэ­сэн үгтэй ирэх олимпийн эмблэм бүхий зурагт хуудас хаа сайгүй. Харин бэлгэдлийн таван амьтны ганцаас бусдыг нь тарчилгасан байдлаар дүрсэлжээ. Хөлөөс нь дүү­жилж, амыг нь таглаж, гарыг нь гавласан харагдана. Гай­гүй ганц нь төвд үндэсний хувцастай аж. Хажууд нь “One world-many dream” бичигтэй плакат алба юм шиг байна. Тэнд бичсэнээр цагаач төв­дүүд 2008 оны тавдугаар сарын 15- 25-нд Дарамсалад өөрс­дийн олимпийг зохионо гэ­жээ. Болтугай, болтугай. Дуулх­наа цагаач төвдүүд 2002 оноос Miss Tibet зохиох болсон гэнэ. Анхны тэмцээнд таван бүсгүй оролцсон бол энэ жилийнхэд хоёр хүн урал­даад Маклеодганжийн унаган охин түрүүлсэн бай­на. Улсын дайтай улс болох гэж байгаа хэрэг юм уу даа. Энэтхэгт “Дэлхийн мисс” зохиох гээд яаж баларлаа. Гэтэл түвдүүд яг тэнд мисс тодруулаад байхыг бодохоор бахархмаар ч юм шиг. Үзүүш­тэй Free Tibet. Made in China-Boycott. Ийм бичиг бүхий цайны газар орсон. Гадны хүн бараг ор­доггүй бололтой юм. Хэдэн түвд банди буу халж сууна. Цэс нь бусадтайгаа яг ижил. Хоолны тал дээр Хятадын царай харахгүй байж дөнгөөд байгаа бололтой. Харин за­луу­сын олонх нь Made in China-гаар гангарчээ. Ер нь Энэтхэгт гайгүй чанартайг нь эс тооцвол хятад, турк бараа хахчихсан. Дэлхийн аль ч дэлгүүрийн жишиг, даяарч­лалын хишиг. Америк хүртэл ая талыг нь хардаг болсон Хятад эдний хувьд дайсан. Монголтой л адил. Мак­леод­ганжийн хамгийн том ресто­ран нь Chinese&Tibetan cuisine гэдэг тодотголтой. Хүсэл мө­рөө­дөл, бодит ахуй хоёрын ялгаа. Байсхийгээд л Хятадын эсрэг, Ху Жинтао­гийн эсрэг зултай жагсаал хийдэг юм байна. Энэ талын суртал­чилгааны элдэв мате­риалд өнөө найман мянган юань зарцуулагдах байх. АНУ, БНХАУ хоёрын хооронд Төв­дийн тусгаар тогнолын тухай яриа байхгүй. Хүний эрх энэ тэр гээд “шалихгүй” юм бол бий. Саяхан Тайваньд Эх газрын талыг баримтлагчид төрд гараад ирлээ. Ганцаард­сан Free Tibet. Гэвч төвдүүдийн сэтгэ­лийг сэргээх юм бас бий. АНУ энэ жил Конгрессын алтан медалиа Далай ламд гар­дуулжээ. Тухайн үеийн бич­лэ­гийг DvD байдлаар зарах юм. Заримдаа “үнэгүй” үзүүл­нэ. Шавж зогсоод, наминчлан үзэцгээнэ. Ангела Меркиль хатагтай бас Далай багшийг урьж уулзсан. Энэ бүхэн үнэндээ бол Хятадыг чимхэж байгаа хэрэг л дээ. Нобелийн шагналаар гараагаа авсан энэ мэт үзэгдэл Хятадад зо­риу­лагдсан нь хэнд ч илэрхий. Өөрийнхөө төлөө бусдыг золь­дог америк зангийн үзүүр нь. АНУ 1964 онд Далай ламд 180 мянган ам.доллар өгчээ. Үүгээр ч зогсохгүй Төвдийн зэвсэгт хүчнийг бэхжүүлэхэд зориулан жил бүр 1.7 сая ам.доллар төсөвтөө тусгадаг байсан гэдэг. Одоо ч өгдөг байх. Янз бүрийн нэртэй сангууд зөндөө л байна лээ. Ер нь Дарамсалагийн олон газар бусдын хандиваар бос­соныг хадсан пайз нь гэр­чилнэ. Ахмадыг асрах газар, музей, сургууль, номын сан, дүрвэгсдийн байр, нийтийн халуун ус. Ричард Гирээс аваад АНУ дахь монголчууд ч хандив өгсөн байна. Дэлхий нийтээс дэм хүссэн Free Tibet. Гэхдээ төвдүүд сүрхий улс. Маклеодганжийн бараг бүх үйлчилгээний газар төв­дүү­дийн мэдэлд. Тэнд хар бор ажлыг энэтхэгчүүд л хийнэ. Ганц энд ч биш бүр Делид ч төвдүүд бизнесийн тодорхой хувийг атгадаг гэнэ лээ. Бие­л­лээ олсон Free Tibet гэвэл ямар вэ?! Яадгаа алдсан төвд ганц нэг харагдавч тал нь шахуу гуйлга гуйдаг энэт­хэг­чүүдээс сондгой. Төвдүүд энд иргэний харьяалалгүй ч аргыг нь олбол баруун руу цагаач­лах боломжтой. Бараг өрх бүрээс нэг хүн ийм шугамаар га­даг­шаа гарч бусдыгаа тэт­гэдэг гэж хүн хуучилсан. Хайраараа ч юм уу, хачин сонин юманд татагдамхай араншингаар ч юм уу ба­руу­ныхан төвдүүдтэй гэрлэх нь элбэг ажээ. Шар толгойтой хэд хэдэн хүүхэн жинхэнэ “natural” эр хүн суга­даад алхаж явна. Цаадах нь ямар чанар хүүхэнд таалаг­даад байгааг гадарладаг бололтой. Урт хар үсээ задгай тавьж, дээлээ сугалдаргалан том том алхана. Найдлага сугад­сан Free Tibet. Жавахарлал Неру 1960 онд Далай ламын хүсэлтийг хүлээн авч энэ газрыг Төв­дийн дүр­вэгсдэд зааж өгчээ. Тэд ч Дүрвэгсдийн засгийн газар байгуулж Далай лам түүнийгээ тэргүүлэх болсон байна. Пар­ла­ментын гишүү­дийг нь ард­чилсан сонгуулиар сонгоно. Энэ нь Хятадад үл­гэр дуурайл болох учиртай. Одоогийн Ерөн­хий сайд нь 69 настай Лувсан Данзан хэмээх лам хүн. Тэрээр, 2001 онд болсон сонгуулиар 29 мянган санал буюу 84 хувиар үнэм­лэхүй ялалт байгуулжээ. Энэт­­хэгт байгаа төвдүүдийн тоо хэдийнэ 100 мянга давсан гэнэ. Гэвч аль 1969 онд Далай лам өөрийн­­хөө институцийг БНХАУ-д байгаа төвдүүдийн хүсэл зоригоос бүрэн шалт­гаална хэмээн албан ёсоор мэдэгдсэн юм. Нутагтаа үлд­сэн хэд нь одоо ямар бодол­той болсныг бүү мэд. Энэ хооронд хүний нэг үе солигд­жээ. Хятадаас ирсэн төвд бүсгүй гэр рүүгээ утсаар ярихдаа хятад хэлээр ярихыг сонссон. Дүрвэгсдийн Зас­гийн газар долоон яамтай, гол нь төвдийн соёл, уламжлалыг сурталчлах. Энэ сувгаар дэлхий нийтийг өөртөө хан­дуулахыг хичээнэ. Харин соё­лыг иргэншил хэдийнэ залгиад эхэлснийг Маклеод­ганж, Маж­ну Ка Тила (Дели дэх Төвд хороолол)-гийн амьд­рал но­тол­но. Жамаараа яваа Free Tibet.


Үргэлжлэл бий
2007 оны 12 дугаар сарын 15-28