Монгол улс АНУ-тай дипломат харилцаа тогтоосноос хойш анхлан мэдээж манай дипломатууд ирсэн, харин монгол хэлний хичээл заахаар 1990 онд АНУ-д хөл тавьсан, өөрөөр хэлбэл байнга оршин суусан анхны жирийн иргэн хүн бол Гоогийн Бадан багш байв. Бадан багш болбоос Дорноговь аймгийн уугуул, 1932 онд төрсөн, өдгөө 91 настай буурал. Амьдрал намтар, үүх түүхээс нь яриулаад байвал дуусахгүй, энэ удаад багштай зөвхөн Лийдст очиж англи хэр сурсан түүх, социализмын үед Африкт аялсан адал явдал, Сайншандад орос охинтой үерхэж орос хэл сурсан түүх, ийм тодорхой сэдвүүдээр ярилцсанаа толилуулъя.
Сурагч оюутан нарын чухам хэнийх нь болох нь тодорхойгүй нэгэн дэвтэр саявтар олдсоныг уншигчдад толилуулж байна.
Элчин сайд Уиллиам Браун нь Монгол улс – АНУ-ын харилцааны нэн эгзэгтэй үед маш сонирхолтой үүрэг гүйцэтгэсэн, Монголд анхлан суух Элчин сайдаар томилогдоод монгол хэл сурсан, гэвчиг улс төрийн байдлаас болж хоёр улс дипломат харилцаа тогтоогоогүй, үүний тул сурсан монгол хэлээ дэмий хаяхгүй хэмээн, “БНМАУ-ын түүх” бүтээлийг англи хэлнээ орчуулан хэвлүүлсэн, дипломат, судлаач хүн юм. Ийнхүү Монголд элчин сайдаар ажиллаж чадаагүй боловч хожим Израйльд хоёр ч удаа Элчин сайдаар суусан түүхтэй. Нэрт монгол судлаач Франсис Кливезийн шавь тул Монгол судлалд элэгтэй, сонирхолтой хэвээр, биднийг анх Кливезийн номын сантай танилцуулсан буянтан билээ. Энэ удаад аанай л их сонирхолтой мэдээ дуулгая гэж залгахад нь Арлингтон дахь гэрт нь явж очлоо. Том өрөөндөө гэргий нь сууж байдаг сан, 2022 оны 11 сард бурхан болжээ. “Эхнэр минь надаас 4 эгч, 96 настай байсан юм аа” гэсээр Элчин сайд Браун яриагаа эхлэв (Браун гуай өөрөө 1930 онд төрсөн, өдгөө 93 настай буурал).
Дууны үгийг найргийн талаас нь ийн шүүмжилж. Харин хөгжим судлаачдын хувьд “Эмгэнэл” дууны амжилтад хүрсэн гол шалтгааныг Бий Жийсийн поп урлаг, диско дуунд оруулж ирсэн “өмч” гэж хэлж болох фалсетто юм хэмээн тодорхойлж байна. Дуу тэр чигээрээ фалсетто, эхнээсээ аваад дуустлаа хүч хассан хоолойг тээр дээр барин дуулах нь сонсогч нарт тийм нэг “байж ядсан”, “өндөлзүүлсэн” мэдрэмжийг төрүүлсээр, тэр эрчээ хадгалсан хэвээрээ бадаг дахилт бүгдээрээ гүйчиж байна. Дугаржав гуайн хэлдгээр бол “мөнгөн усны гүйдэл” шиг л.
Өвгөөдэй Дамдинсүрэн агсны өөрийнх нь бичиж үлдээсэн дуртгал, өгүүлэл, бүтээлийн эшлэл учраас эрхэм уншигч та ч гэсэн миний адил, эгээ л Дамдинсүрэн гуай дүрээрээ суугаад сургаал зөвлөгөөгөө хайрлаж буй мэтээр сэтгэн уншаарай.
Сандоо амбаны үйл ажиллагаа, Монгол лам нарыг цэрэгт татах, хөрөнгө зоорийг нь тандан мэдэх, Далай ламыг буруушаах, эргээд Монгол лам нарыг гүтгэн дарах гэсэн гэсэн бусармаг явуулгыг шүүмжлэхдээ их худалдаачин, томоотой хүмүүсийн өгүүлэх байдлаар буюу “гэнэм, хэмээмүй, хэмээсэн” гэх дамжуулах үгээр нарийн илэрхийлсэн байна
