Ердөө л хэрчсэн мах, усаар зуурсан гурил, яс, мах чанасан шөл гурвын холимгийг сонгино, давс төдийхнөөр амт тохируулан халуунаар нь оочиж сорж иддэг хоолоо монголчууд гол төлөв “лавшаа” (оросын лапша) гэж нэрлэдэг. Иймэрхүү орц найрлагатай гурилтай шөлийг Завхан аймгийн баруун болон өмнө зүгийн сумын уугуул оршин суугчид Гийдаа гэж нэрлэдэг.

Ургамлын гаралтай хүнсэнд агуулагддаг нийлмэл нүүрс ус болох эслэг нь ургамлын биед боловсорч шимэгддэггүй хэсэг нь юм. Үүнийг англиар fiber, оросоор клетчатка, бас ширхэглэг хүнс ч (пищевые волокна) гэж нэрлэдэг.

Судлаачид монголчуудын идээ ундааны цээрийг их төлөв бэлгэдэл хүндэтгэлийн утга бүхий цээрийн ёс, мэдлэг сургамжийн чанартай цээрийн ёс гэж хоёр ангилан авч үздэг байна.

Хүн төрөлхтөн шөлийг МЭӨ 3000 жилийн өмнөөс хэрэглэж эхэлсэн түүхтэй. Өмнөд Европт 15-16-р зуунд шавар, шаазан сав суулга бий болсон үеэс шөлийг хийж эхэлсэн бол 17-18-р зуунд бусад орнуудад тархжээ.Хятад, Энэтхэг, Япон зэрэг Азийн улсуудад шөлтэй хоол мөн л эрт үеэс бий болсон гэж түүх судлаачид үздэг. Харин нүүдэлчдийн хувьд шөлтэй хоол харьцангуй хожуу нэвтэрч эхэлсэн байдаг.

Хүмүүс шарсан хоол, түүн дотроо шарж, хайрсан мах, төмс зэрэгт дуртай байдаг нь хоол боловсруулах дулааны энэ арга хэрэглэх явцад үүсч бий болдог сайхан амт, үнэр, өнгө, шүүслэг зөөлөн байдалтай холбоотой.

Сүүлийн үед дэлхийн орнууд, түүний дотор манай улсад ургамлын гаралтай хүнс хоол хэрэглэгчдийн тоо нэмэгдэх хандлагатай байгаа талаар мэдээлж байна. Энэ чиглэлийн олон улсын болон үндэсний нийгэмлэг, клуб ч олноор байгуулагдаж махан хоолноос татгалзахыг уриалсан мэдээлэл, сурталчилгааны ажил идэвхжиж байна.