Монгол төрийн хүсэлтийг тэдэнд гардууллаа. Гэтэл Ардын дугуйлангийн толгойлогч Бодоо өврөөсөө өөр тамгатай бичиг гаргаад ирэх нь тэр! Модон сандлын хөлийг тайрч өөрөө урлан хийсэн Монгол ардын нам гэсэн бичигтэй хуурамч тамга! Үүнээс болж хоёр бүлэг муудалцлаа. Харин большевик оросууд Ардын намын тамгатай бичгийг хүчин төгөлдөр гэж үзжээ. Ингээд автономоо сэргээнэ, шашинаа мандуулна, Богд хаанаа ширээнд нь эргүүлж зална гэсэн зорилготой хойшоо хил гарсан хэд маань 1921 оны 3-р сард Улаан цэрэг дагалдан орж ирэхдээ Хятадын холбооны улсад Монголыгоо нэгтгэнэ, шашин бол муухай, Богд бол феодалын дарангуйлагч гэсэн уриатайгаар эх орондоо эргэж иржээ. Анхны долоо гээчийн хувь заяа эмгэнэлтэйгээр төгссөн. Бодоо, Чагдаржав нарыг 1922 онд, Данзанг 1924 онд буудан хороосон. Сүхбаатар 1923 онд хорлогдож үхсэн. Догсом, Лосол нарыг 1937 онд Москвад аваачин буудан алсан. Үлдсэн ганц Чойбалсанг явахгүй гээд байхад нь бараг хүчээр Москва руу чирэн аваачиж эмнэлэгт үхүүлсэн.

Зөвлөлтийн нэрт зохиолч Василий Шукшиний "Үгүүлэг" хэмээх энэ хөөрхөн өгүүллэгийг миний бие 1985 онд хөрвүүлсэн нь тухайн үедээ "Урлаг, утга зохиол" сонинд хэвлэгдэж байсан юм. Зүгээр л сонирхуулж байгаа юм.

Эpтний сүм xийдийн нypсaн бaлгaс дyндyyp явaн, зүpx шимшpэxийн xэpээp xоpвоо epтөнцөд үнэн шyдpaгa ёс epөөс бaйдaг эсэx,

Тэр үедээ л зөвлөлтүүд Монголыг Бүгд Найрамдах Улс болгон тунхаглахаар нэгэнт шийдсэн бололтой. Бээжинд гарын үсэг зурахаас яг 10 хоногийн өмнө 1924 оны тавдугаар сарын 20-нд VIII Богд хаан Нийслэл хүрээнээ таалал төгсөв. Цаг давхцсан энэ үед Монголыг Хятадын салшгүй нэг хэсэг гэсэн Бээжингийн хэлэлцээр ба Бүгд Найрамдах Улс болгон яаралтай өөрчлөх шаардлагын үүднээс үхэв бололтой. Богд хаан нас барснаас ердөө арав хоногийн дараа Бээжинд Караханы хэлэлцээрийг баталгаажуулж гарын үсэг зурсан. Хэрэв Гадаад Монгол нь тусгаар улс биш, Хятадын сюзерен юм бол хаантай байх ёсгүй. 1915 оны гурван талын хэлэлцээний үеэр Гадаад Монголыг Хятадын сюзерен гэж хүлээн зөвшөөрсөн мөртөө өөрийн хаантай байлгана гэсэн маргаанд хятадууд маш их эмзэглэж байсан. Эцэст нь оросуудын зөвшөөрсөн, хятадуудын шахсаны үндсэн дээр Богд Жавзандамба нь Монголын хаан биш повелитель болж дууссан билээ. Эндээс Монгол нь өөрийн хаантай байх байхгүй асуулт нь хятадуудын хувьд зарчмын асуудал юм.

Асар их хєрєнгийг янз бvрийн ашиггvй арга хэмжээнд vрж цацсаны дvнд тєрийн нvсэр паразит аппарат, ахадсан том vйлдвэрчний эвлэл, тєсвийн ажилтны нижгэр арми хувхайрсан хєрсєн дээр хоол нэхэн vлдсэн юм. Єєрєєр хэлбэл цэцэглэн хvчирхэгжиж байсан гvрнийг бодлогогvйгээсээ гадна олон тvмэнд таалагдахын тулд маргаашаа мартчихсан ганц удирдагч сvйрvvлж сул дорой, ядуу орон болгожээ.

Бяцхан хүү Сайнбаяр багшаасаа айна. Хичээлээсээ биш багшаасаа. Баяр ёслол тэмдэглэх, анги засах, нийтийн арга хэмжээ гээд багш нь хүүхдүүдээс байнга мөнгө нэхнэ.