Д.Ганбат: Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогод өөрчлөлт оруулах шаардлагатай
Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Зам тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбаттай ярилцлаа. Түүнийг “Монголын төмөр зам” ТӨХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан, доктор (PhD), профессор гэдгээр нь олон нийт мэднэ.
Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Зам тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбаттай ярилцлаа. Түүнийг “Монголын төмөр зам” ТӨХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан, доктор (PhD), профессор гэдгээр нь олон нийт мэднэ. Тэрээр шинээр байгуулагдсан Засгийн газарт Зам, тээврийн хөгжлийн сайдаар томилогдсон бөгөөд саяхан ОХУ-ын “РЖД” нийгэмлэгийн Ерөнхийлөгч О.В.Белозёров тэргүүтэй төлөөлөгчидтэй уулзаад зочдоо үдээд удаагүй байхад нь уулзаж ярилцлаа. Дашрамд дурьдахад Зам, тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбат саяхан Засгийн газрын хурлаас “УБТЗ” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэгийн Ерөнхий хувь нийлүүлэгчээр томилогдсон юм.
-ОХУ-ын “РЖД” нийгэмлэгийн Ерөнхийлөгч О.В.Белозёров тэргүүтэй төлөөлөгчид ирж Транссибирийн төмөр замуудын зохицуулах зөвлөлийн 25 дугаар хуралд оролцлоо. Энэ удаагийн хурлаар зочид маань УИХ-ын дарга, Засгийн газрын тэргүүнтэй тус тус уулзсан тухай болон бусад албан мэдээнүүд цаг тухай бүрт хөвөрсөн. Харин энэ удаад дээрх айлчлалын үр дүн, ач холбогдлын нэмэлт мэдээлэл авахын тулд тантай ярилцаж байна?- Транссибирийн төмөр замуудын зохицуулах зөвлөлийн 25 дугаар хурал Монголд анх удаа болж амжилттай зохион байгууллаа. Хуралд 26 орны 130 гаруй төлөөлөгч оролцсон энэхүү хуралд “РЖД” НХН-ийн Ерөнхийлөгч Олег Валентинович Белозёров хүрэлцэн ирж өөрийн биеэр хурлаа удирдсан бас УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нартай уулзлаа. Энэ хурлын үеэр “УБТЗ”-ын дамжин өнгөрүүлэх ачаа тээврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх нөхцөл байдлыг сайжруулахын тулд авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар нэлээд нухацтай авч хэлэлцсэн.
Ялангуяа “УБТЗ” болон “Транссибирийн төмөр зам” хоорондын коридорыг хөгжүүлэх, үүгээр тээвэрлэх ачаа тээврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх боломж, Ази Европыг холбосон энэ төмөр замыг яавал үр ашигтай байлгах вэ гэдэгт онцгой ач холбогдол өгч, энэ хүрээнд “УБТЗ” ХНН, Австрийн төмөр замын байгууллагатай хамтран Хятад, Европын чиглэлд ачаа тээвэрлэлтийн хэлэлцээ хийлээ. Түүнчлэн Засгийн газраас намайг Зам, тээврийн хөгжлийн сайдаар ажиллаж байгаагийн хувьд “УБТЗ” ХНН-ийн Ерөнхий хувь нийлүүлэгчээр саяхан томилсон учраас “УБТЗ”-ын Ерөнхий хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг хийж Монголын талын Ерөнхий хорооны гишүүд болон нарийн бичгийн даргыг шинэчилсэн. Хянан шалгах зөвлөлийн гишүүдээ ч шинээр томилсон.
- “УБТЗ” ХНН-ийн Ерөнхий хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар ОХУ-ын талаас манай талд удаа дараа тавьсаар ирсэн дизель түлшинд ногдуулах онцгой албан татварын асуудлыг хөндөж ярьсан. Оросын тал 2017 оныг хүлээлгүй энэ ондоо багтаан татварыг тэглэж өгөөч гэсэн хүсэлт тавилаа. Албан ёсны хариуг нийтэд мэдээлээгүй ч Засгийн газар энэ хүсэлтэд ямар хариу өгөх бол гэдэг талаарх байр сууриа илэрхийлж болох уу?
- “УБТЗ” ХНН өөрийн хэрэглээний дизелийн түлшийг онцгой татвараас чөлөөлж өгөөч гэдэг асуудлыг энэ үеэр тавьсан. Манай Засгийн газрын зүгээс ирэх оны эхний өдрөөс эхлэн уг татвараас чөлөөлж өгөхөөр УИХ-аар шийдүүлсэн. Энэ шийдвэрийг хэлсэн. Хамгийн чухал асуудал нь 1949 оны 6 дугаар сарын 6-нд “УБТЗ” ХНН байгуулах тухай хоёр орны Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт өнөөдрийг хүртэл гар хүрээгүй. Өнөөгийн буюу 67 жилийн дараах нийгмийн энэ өөрчлөлт, эдийн засгийн нөхцөл байдалтай уялдуулан харилцаагаа шинэ түвшинд гаргах үүднээс зайлшгүй өөрчлөх шаардлагатай байна. Тиймээс ойрын үед Монголын тал уг гэрээнд ямар өөрчлөлт оруулах саналаа ойрын үед Оросын талд хүргүүлэхээр болсон.
-Ямар гол өөрчлөлт орох байх гэж бодож байна вэ. Хүлээлт үүсгээд байсанчлан 50:50 харьцааг өөрчлөх нь чухал уу, түүнээс илүү чухал өөрчлөлт орох болов уу?
- Монгол, Оросын хамтарсан “УБТЗ” ХНН-ийг өөрчилж компанийн засаглалын хэлбэр рүү шилжүүлэх асуудлыг тавина гэж бодож байгаа. Харин 50:50 харьцааг өөрчлөх асуудалд хөрш маань эмзэг ханддаг тал бий. Иймээс 50:50 харьцааны асуудлыг бид өөрчлөхгүй гэдгээ хэлчихсэн. Бусад хэд хэдэн заалтад өөрчлөлт оруулах санал хүргүүлнэ.
- Сайд аа, олон нийтийн дунд бас нэг ийм хүлээлт байна. Оросын тал Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувиа Монголын талд бүрэн шилжүүлсэн шиг “УБТЗ”-ын 50 хувийг ч өгчихөж магадгүй гэх. Гэхдээ бодит байдал дээр “Талын зам” төсөл, дээр ярьсан коридорыг байгуулж байгаагаас харахад ингэж горьдолтгүй ч юм шиг. Салбарын сайдын хувьд танд ямар мэдрэмж төрөв?
-Миний мэдрэмж гэхээсээ тоон үзүүлэлт, баримт мэдээлэлд түшиглэж ярих нь чухал болов уу. Юу гэвэл Эрдэнэт үйлдвэр саяхан болтол ашигтай ажиллаад Оросын тал ашгаа хүртээд явж байсан. Ашиг буурсан, өгөөжөө өгөөгүй гэх явдал сүүлийн 7-8 жилд үүссэн нь үнэн. “УБТЗ” ХНН-ийн хувьд эдийн засгийн нөхцөл байдал нь маш хүнд байгаа. Өнөөдөр бид “УБТЗ”-ыг санхүүгийн хувьд яаж бэхжүүлэх вэ, үйл ажиллагааг нь яаж сайжруулах вэ гэвэл юуны өмнө Сүхбаатар-Замын-Үүд чиглэлийн 1116 км гол магистраль шугамд техникийн шинэчлэлт хийх хэрэгтэй. Энэ зам маш их тахиралдсан, хөдлөх бүрэлдэхүүний хурдыг нэмэгдүүлэх боломжгүй гэдгийг зорчигчид сайн мэднэ. Үүний огцом эргэлтийг багасгаж аль болох шулуун болгож байж хурдыг нэмэхээс өөр аргагүй. Мөн Богдхан төмөр замыг аль болох богино хугацаанд барьж дуусгаж ойрын үед ашиглалтад оруулах ёстой. Энэ бол зайлшгүй хийх ажил. Үүнийг ашиглалтад оруулснаар аюултай болон хортой ачааг хотын төвөөр тээвэрлэхгүй. “УБТЗ”-ын 50 хувийг өгөх тухай асуудал аль аль талаасаа одоогоор яриагүй байна.
- “УБТЗ” ХНН-ийн үргүй зардлыг багасгах талаар хоёр тал ямар ажил хийхээр төлөвлөж байна вэ. Ямар гарцыг шийдэж чадав?
- Энэ тухай онцгойлон ярилцсан. Тухайлбал өнөөдөр “УБТЗ” зорчигч тээвэрлэлтээс жилд нийт 22 тэрбум төгрөгийн алдагдлыг хүлээдэг. Улаанбаатар-Москвагийн “Найрамдал” галт тэрэг олон мянган км аялж байна. Энэ аялал нь “УБТЗ”-ын зорчигч тээврийн хүлээдэг нийт алдагдлын 70 хувь буюу жилд нийт 16 орчим тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээдэг. ОХУ, Монголын хооронд иргэд 2009 оноос визгүй зорчих болсон. Үүний дараа манай зорчигчид Москва руу биш дийлэнх нь Улаан-Үд, Эрхүү рүү зорчдог болсон. Тэгэхээр Улаан-Үд, Эрхүүгийн чиглэлд тогтмол галт тэрэг явуулаад, цаашаа Москва явах зорчигчид Оросын дотоодын вагоноор Москва руу зорчдог байж болно. Энэ хэлбэр рүү оруулбал “УБТЗ”-ын зардал багасах дүр зураг харагдаж байна. Дараагийн асуудал нь техникийн бодлого. Өнөөдөр “УБТЗ” ХНН-ийн техникийн засвар, үйлчилгээнд зарцуулж байгаа хөрөнгийн хэмжээ нэлээд өндөр, үүнийг багасгах боломжийг судлах хэрэгтэй.
- “УБТЗ” ХНН-ийн Ерөнхий хорооны бүрэлдэхүүн дэх манай хүмүүс өөрчлөгдсөөр байгаа. В.Морозов дарга олон ч жил Оросын талыг төлөөлж байна, түүний нэхдэг зүйл нь “Хэлсэндээ бай” гэдэг. Энэ нөхцөлд төрийн залгамж чанар гэдэг талаасаа Засгийн газар өмнөх Засгийн газрын хийж байсан ажлыг хэрхэн үргэлжлүүлэх бол?
- Мэдээж төрийн залгамж чанарыг хадгалахыг хичээж ажиллана. Гэхдээ Зам, тээврийн яам өнгөрсөн хугацаанд автозам барих талдаа түлхүү анхаарсан. Бусад талдаа цалгардсан байдал ажиглагдаж байна. Зам барих чухал уу гэвэл чухал, үнэхээр хэрэгтэй. Гэхдээ төмөр зам, автотээвэр, далайн тээвэр, агаарын тээвэр, хоолойн тээвэр гээд бусад салбараа орхиж болохгүй. Тэгэхээр таны асуулттай холбогдуулж хэлэхэд төмөр замын талаар оросуудтай ярьж тохирсноо хэрэгжүүлэх талаар илүү санаачилгатай ажиллах хэрэгтэй байна. Тохиролцсоноо ажил хэрэг болгодоггүй, удаан байгаагаас ийм шүүмжлэлд өртөж байсан нь үнэн. Тиймээс хийх л хэрэгтэй. Аль болох бага ярих, их хийх хэрэгтэй байна. Би сайдын хувиар Зам, тээврийн хөгжлийн яам “УБТЗ” ХНН-ийн хөгжлийн асуудалд онцгой анхаарна гэдгээ энэ ярилцлагаараа дамжуулан мэдэгдье. Монгол, Оросын уламжлалт найрамдалт харилцааны билэг тэмдэг болсон “УБТЗ” хамтарсан байгууллагын хөгжлийг шинэ шатанд гаргаж, тээвэрлэлт, дамжин өнгөрүүлэх ачаа тээвэр, түүнээс олох орлогыг нэмэгдүүлж, санхүүгийн чадамжийг нэмэгдүүлэхийн тулд шат шатны арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ.
-Би танаас яагаад залгамж чанарыг үргэлжлүүлэх талаар асуув гэхээр өнгөрсөн найман жилд төмөр замын салбар хэрхэн улстөржсөнийг бид харж байгаа. Үүнээс монголчууд л хохирсон. Тиймээс ирэх он жилүүдэд таныг удирдах хугацаанд энэ салбар бүтээн байгуулалтын, геополитикийн салбар байгаасай гэсэн хүлээлт үүсээд байна. Царигийн маргаан, улстөржилт дууссан уу. Эдийн засгийн коридор энэ маргааныг эцэслэх үү?
-Ташкентад хөрш гурван орны Төрийн тэргүүнүүд уулзаж, эдийн засгийн коридор байгуулах хэлэлцээр хийж, энэ хүрээнд 32 төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр болсон. Эдгээр төсөл хөтөлбөрийн 13 нь дэд бүтэцтэй, 6 нь зөвхөн төмөр замтай холбоотой ийм чухал хөтөлбөр юм. Үүнийг хэрэгжүүлэхээр хэлэлцээр байгуулсан гурван тал ажиллаж байна. Төмөр замын салбарт ямар өөрчлөлт хийх вэ гэвэл юуны өмнө шинэ төмөр замын сүлжээгээ байгуулна. Энэ замаа яаралтай барих хэрэгтэй. Царигийн асуудлыг УИХ аль эрт шийдсэн.
-Шинэ төмөр замын сүлжээг дахин танилцуулбал?
-Хамгийн түрүүнд Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замыг улстөржүүлэлгүй барих хэрэгтэй байна. Дараа нь Нарийнсухайт-Шивээхүрэнгийн чиглэлийн, Хөөт-Бичигтийн, Овоот-Эрдэнэт, хөндлөн төмөр зам буюу Даланзадгад-Тавантолгой-Сайншандын төмөр замыг шат дараатай барихаар төлөвлөж байна. Одоо төлөвлөж байгаагаар Хөөт-Бичигтийн замыг барьж дууссаны дараа Хөөт-Чойбалсан, Чойбалсан-Эрээнцавын төмөр зам гээд зүүн коридороо яаралтай барьж Манжуурын төмөр замаар дамжин Орос, Хятадын хооронд тээвэрлэж буй 30 сая тонн ачааны ядаж тав, арван сая тонныг нь зүүн коридорынхоо төмөр замаар тээвэрлэж чадвал Орос болон Хятадад бас ашигтай, яагаад гэвэл тээвэрлэлтийн зай 500-700 км зам дөтөлж байгаа учраас эдийн засгийн өндөр үр ашигтай болох юм.
-Энэ шинэ сүлжээг 2010 онд УИХ-аас баталсан Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлогын баримт бичигт нийцүүлж ажиллах уу. Эсвэл уг баримт бичигт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж үзэж байгаа юу?
-Өөрчлөлт оруулах шаардлага гарч байна. Өөрөөр хэлбэл, Хөөт-Нөмрөгийн чиглэлд төмөр зам барихаар уг баримт бичигт тусгасан байдаг. Үүнийг ойрын үед барих шаардлагагүй. Харин үүний оронд Зүүнбаян-Хангийн боомттой холбох 200 гаруй км төмөр замыг барьчихвал Дарханы төмрийн хүдрийг Хятадын Бугат үйлдвэрт хүргэх тээврийн зай 400 км-ээр дөт болно. Өнөөдрийн байдлаар төмрийн хүдрээ Сайншанд-Замын-Үүд-Хятадын Жинин-Бугат гэж тойрч үйлдвэрт хүрч байна. Тэгэхээр Зүүнбаян-Хангийн замыг барьчихвал Дархан-Сайншанд-Зүүнбаян-Ханги гээд шууд Бугатын үйлдвэртээ оччихно. Ингэж 400 км замаар дөтөлнө гэдэг нь 1тонн төмрийн хүдрийн тээврийн зардал 4 ам.доллараар хямдрах боломжтой болно. Улмаар манай төмрийн хүдрийн борлуулалт, экспорт нэмэгдэж өрсөлдөх чадвар нь нэмэгдэнэ. Тиймээс энэ замыг зайлшгүй барих шаардлагатай.
-Тэгвэл Эрдэнэт-Овоотын чиглэлийн төмөр замыг барьснаар эдийн засгийн ямар үр ашиг гаргахаар төлөвлөсөн бэ?
-Эрдэнэт-Овоотын чиглэлийн төмөр замыг барихаар Австралийн “Аспэйр майнинг” компани Засгийн газартай концессийн гэрээ байгуулсан. Австралийн “Аспэйр майнинг” компанийн удирдлагууд Ерөнхий сайдтай болон надтай уулзсан. ТЭЗҮ-ээ ирэх 12 дугаар сард бэлэн болгоно. Тэгээд ирэх онд барьж эхлэхээр төлөвлөсөн. Бидний хувьд Эрдэнэт-Овоот гэж орхихгүй, Овоот-Арцсуурь гээд Оросын Цагаантолгой боомттой холбож улмаар Кызыль-Курагино гээд Оросын гол магистраль замтай холбочихвол үүгээр тээвэрлэх “УБТЗ”-ын ачаа тээвэрлэлт ч нэмэгдэж санхүүгийн чадавх сайжрах боломжтой.
- Төрөөс баримтлах баримт бичигт өөрчлөлт оруулснаар, тодруулбал Хөөт-Нөмрөг чиглэлийг өөрчилсөнөөр ТЭЗҮ боловсруулах зэрэг ажлыг дахин хийх шаардлагатай юу?
- Үгүй. Зөвхөн Хөөт-Нөмрөг гэсэн чиглэл орсон болохоос Монголын талаас зардал гаргаж, ТЭЗҮ хийлгэх зэрэг ажил байхгүй. Хятадын Жилин мужийнхан өөрсдөө зардлаа гаргаад тооцоолол хийгээд бидэнд танилцуулсан. Тэр тооцоо алдаатай байсан учраас түүгээр явахгүй.
- Ер нь та бүхэнд одоо бэлэн ТЭЗҮ байна уу?
- Байлгүй яахав. Тавантолгой-Гашуунсухайтын бэлэн ТЭЗҮ байна. Хөөт-Бичигтийнх бэлэн, Овоот-Эрдэнэтийнх 12 дугаар сард бэлэн болно. Нарийнсухайт-Шивээхүрэнгийн төмөр замын ТЭЗҮ бэлэн байна. Хөрөнгө босгоход л идэвхтэй ажиллах хэрэгтэй болж байна.
-Хөрөнгө босгох нь асуудалтай байна уу. Эсвэл хөрөнгө оруулагчдыг дахиад шинээр татна, олно гэдэг хэцүү юу. Татварын нөхцөл, улс төр, эдийн засгийн тогтвортой байдлын алинаас илүү үргээд байна вэ?
- Улс төрийн тогтвортой байдал, ТЭЗҮ-ийн эдийн засгийн үр өгөөж гэхчлэн олон талаас нь харж байж хөрөнгө оруулагчид шийдвэрээ гаргана. Гол нь бид хэрэгжүүлэх гэж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүдээ гадны хөрөнгө оруулагчдад хэр зөв тайлбарлуулж ойлгуулах вэ гэдгээс шалтгаална. Дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын асуудлыг шийдэхдээ заавал эдийн засгийн хувьд ашигтай байх нөхцлийг хангахын тулд бага хүүтэй, урт хугацаатай хөгжлийн зээл, хөнгөлттэй зээл эсвэл буцалтгүй тусламжаар барихгүй арилжааны зээлээр хийвэл төсөл маань шууд дампуурна шүү дээ.
- Танай салбарт төрийн өмчтэй холбоотой олон чухал объект бий. ТӨХ-г татан буулгасан, корпорацийн хэлбэрт оруулж саармагжуулах, тарамдуулах алхмууд нэлээд хийгдсэний дараа та энэ салбарыг удирдаж байна. Одоо өмчөө бүртгэж цэгцлэх талаар ямар алхам хийж байна вэ?
-Засгийн газрын 68 дугаар тогтоолоор төрийн өмчит байгууллагуудын бүтэц, зохион байгуулалтад нэлээд өөрчлөлт орж ЗГХЭГ, Сангийн яам, салбарын яамдад гэхчлэн хуваарилсан. Одоо Засгийн газрын 68 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгоод Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрыг шинээр байгуулагдаад ажиллаж байна. Ингэснээр “МИАТ” ТӨХК, “Монголын төмөр зам” ТӨХК, Авто тээврийн үндэсний төв, Зам тээврийн хөгжлийн төв зэрэг төрийн өмчит байгууллагууд уг газарт шилжиж байгаа. Энэ бол Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулиараа шилжих шаардлагатай учраас шилжсэн.
-Сингапурт байрладаг, хоёр улсын хамтарсан төрийн өмчит компани нэлээд анхаарал татдаг. Та энэ компанийн үйл ажиллагаатай танилцахаар төлөвлөсөн үү?
- Батлагдаж нотлогдсон зүйл гэхээсээ илүү хардлага дагуулдаг компани. Тус компанид санхүүгийн шалгалт хийх хүсэлт ирсний дагуу шалгалт хийхээр төлөвлөсөн. Энэ компанийг хэрхэн үр ашигтай ажиллуулах ямар боломж байгаа талаар судалж байна.
- Талын зам төслийг Орос, Хятад хоёр том гүрний хүч хөрөнгөөр бэлэн автозам, төмөр замтай болох нь гэж хараад байх шиг. Гэтэл манайд хүлээсэн үүрэг, хийхээр ногдсон ажил, гаргах ёстой хөрөнгө зардал байж таарна. Энэ талаар хамгийн сүүлийн байдлаар ямар шинэ мэдээлэл авч болох вэ. Хэзээ үр шимийг нь хүртэж эхлэх бол?
- Манай улсын Азийн автозамын АН-3 сүлжээ Алтанбулаг-Замын Үүдийг холбосон замын трассыг 2-3 удаа өөр өөрөөр хийсэн байдаг. Хамгийн сүүлд Хөшигийн хөндийн шинэ нисэх буудлыг дайруулж холимог тээврийн ложистикийн төв байгуулахаар уялдуулж Замын Үүдээр дамжин Хятадын автозамын сүлжээтэй холбогдохоор байна. Мөн АН-4 ба АН-14 замууд баригдаж эдийн засгийн үр ашгаа өгнө. Зам дагаж хөгжил ирнэ гэдэг үнэн гэдгийг бид харсаар ирсэн, харах ч болно. Саяхан анхны тээвэрлэлтээ хийсэн Тяньжин–Улаанбаатар-Улаан-Үдийн олон улсын туршилтын тээвэрлэлтийг үргэлжлүүлэхийн тулд бид замаа л бэлдэх ёстой. Замын чанарын хувьд манайх хоёр хөршөөсөө ихээхэн хоцорсон. Чанараа сайжруулъя. Энэ замууд баригдсанаараа дамжин өнгөрөх ачаа тээвэрлэлт нэмэгдэнэ, дагаад бүх салбар хөгжих зүй тогтолтой шүү дээ.
-Шинээр томилогдсон сайдууд хариуцсан салбараа сүйрчихсэн ажил хүлээж авсан гэцгээж байна. Танай салбарын хувьд үйл ажиллагаа нь харьцангуй цэгцтэй, данс нь улайгаагүй байсан болов уу гэж найдаж байна?
-Энэ яаманд ажиллаж байсан үе үеийн сайдууд салбараа хөгжүүлэхийн төлөө мэдлэг боловсрол, ур чадвар, хүч хөдөлмөрөө дайчлан ажиллаж байсан гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Харин Засгийн газрын хувьд гэвэл данс улайсан, сан хөмрөг нь хоосорсон, хасах баланстай хүлээж авсан гэдгийг бүгдээрээ мэдэж байгаа. Зам, тээврийн салбарын онцлог гэвэл барьсан замынхаа хэмжээг дагаад, замын арчлалт үйлчилгээний зардал өсч байх ёстой. Гэтэл улам багасаад, улсын төсвийн боломжоос хамаарч тун бага мөнгө хуваарилагдлаа. Өнгөрсөн онд 55 тэрбум төгрөг тавигдаж байсан бол энэ удаа 8 тэрбум төгрөг л батлагдсан. Сая тодотголоор 12 тэрбум төгрөг батлагдаж байх жишээтэй. Замын арчлалт тордолт чухал. Гэхдээ анх зам барихдаа л чанартай барих ёстой юм. Өнөөдөр барьсан зам нь ашиглалтад хүлээлгэж өгөөгүй байхад нь эвдэрч байна. Ийм зам барьчихаад хүлээлгэж өгнө гээд хаалга сахиад хүн зовоогоод байж болохгүй. Ийм зам улсад хүлээлгэж өгч байгаа бол хариуцлага хүлээх ёстой. Нэг км зам барих төсөвт өртөг нь нэмэгдэж байгаа бол чанар дагаад өсөх л учиртай. Инфляци, ам.долларын ханш, бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт зэргийг ойлгож байгаа ч хариуцлагаа өсгөчихөөд замаа чанартай барь гэдэг шаардлагыг тавихаас аргагүй. Тиймээс бид ойрын үед аль замыг ямар компани барьсан байна, чанар нь ямар байгаа талаар нарийвчилсан шалгалт хийнэ. Монголд зам барьдаг 500 гаруй компани байна. Тэднийг бүгдийг нь ажилтай байлгах гэвэл бүх аймаг, сум, хот, дүүргүүд нэг жилийн дотор дүүрэн зам барьчих хүчин чадалтай тийм олон компани байна. Тэгвэл хамгийн чанартайг нь сонгож ажиллуулахын тулд замын компаниудыг нэг бүрчлэн шалгая. Тусгай зөвшөөрлийг хавтгайруулан олгосон байдлыг засна. Зам гэхээр л мөнгө, тендер, туслан гүйцэтгэгч, хэрүүл уруул, хов шив ярьдаг, шүүхддэг мөртлөө чанар ярьдаггүй. Тусгай зөвшөөрөл олгодог бүтцийг яаманд татаж авчирна. Яахаараа нэг төрийн бус байгууллага тусгай зөвшөөрөл өгдөг юм бэ. Хатуухан хэлэхэд “мөнгө угаасан” гэж хэлэхэд буруудахгүй компани бий шүү. Тиймээс замын компаниудыг нэг бүрчлэн шалгаж, шалгуур давахгүй компаниудын эрхийг цуцална. Үнэн хэрэгтээ олон жилийн туршлагатай барьсан замууд нь чанартай компани олон байна. Зөвхөн тэдний л тусгай зөвшөөрлийг сунгаж байя. Бүх талын шалгалт хийхгүй бол, яамны хоёр ажилтан шалгачихдаг ч ажил биш. Энэ талаар ажлын хэсэг байгуулж эхэлсэн. Шалгалтдаа бэлдэцгээ гэж уламжилъя.
- Ярилцсанд баярлалаа. Таны ажилд өндөр амжилт хүсье!
