Энэтхэг-Хятадын хойг дээр Вьетнам, Камбож, Лаос гэсэн багц гурван орон хожуухан социалист лагерийн бүрэлдэхүүнд орж ирц­гээв. Хаалттай нийгмийн  гадаад мэдээ Зүүн өмнөд Азийн талаар дурдах хэрэг гарвал зөв­хөн энэ гурван оронг л онцолдог байв. Тийм бо­лохоор монголчууд Лао­сыг тухайн үедээ Өмнөд Солонгосоос илүү сайн таньдаг байлаа. Уг нь бол манайд чухал  ач хол­бог­долгүй орон зайд орш­дог, байдаг л нэг дэлхийн жижиг улс орнууд.  Тү­рүүлж коммунизмд орс­ноо­роо хөөрхөн томорч Вьетнамыг “төлөг”-үүд, Лаосыг нь бүр “хурга” хэмээн гадаад явдаг дарга, “агаар таар­сангүй” гээд буцаад ирдэг оюут­нууд хэлж ирдэг сэн.

Тэр оронд сая очоод “Октяб­рын баяр”-ын урьд өдөр ирлээ. Хөвсгөл айм­гаас арай томоохон нутаг­тай ч зургаан сая гаруй хүн амтай, хүмүүс нь бүг­дээрээ лао үндэс­тэн, цөмөөрөө бурхан багшаа шүтдэг, МАХН гэдэг шиг ЛАХН (Лаос ардын хувьс­галт нам) гэдэг удир­­дан за­лах нэг нам­тай, манай­хаас санаа авсан юм уу гэмээр улаан хөх улаан гэсэн хослол бүхий тө­рийн далбааг алх хадуурт час улаан намын тугны хамт намируулсан орон зочид төлөөлөгчдөө уг­тав. Энд өдийд нар буцаж өдөр боги­носсон ч пүн хийсэн халуун. Харин ялаа шумуул татарч хурын улирал алсарчээ. Будаагаа хурааж дуу­саад залгаад будаагаа тарьж бай­на.

Ийн зун дуусаад дахиад зун эхлэх нь атаархмаар. Өвлийг хэр­хэн давах, зуднаас хамгаалах, цөлжилттэй тэмцэх гэхчилэн хүнээс үл хамаарах гачаалгүй мөнх но­гоон халуун орны энэ нутаг дэвсгэр манайхаас хэд дахин бага ч  амьд­рах бүр хөгжих бөөн боломж хараг­дана. Цөөхөн монголчууд Улаан­баатартаа орж ирээд багталцахгүй шахцалдаж байхад зургаан сая лао үндэстэн энэхүү бага нутагтаа дахиад арваад саяыг нэмчих юм­сан, тэгвэл эдийн засаг сайжирна гэж ярилцана. Хилийн цаана гуч орчим сая үндэстэн нэгтэн нь оршдог юм байна л даа. Тэд хөрш Тайландад амьдардаг. Тайчууд нь өндөр хөгжилтэй Азийн бар болох гэж байгаа том гүрэн тул тэндээс энд ирж, сард дунджаар зуун долларын цалинтай Лаост ажил­лаж амьдрахыг төдийлөн хүсдэггүй нь жаахан тийм.

Нийслэл Вьентьян хотын  баруун өмнө хаяаг эмжээд ихээ том нуур байх шиг харагдсан. Тэгэхнээ Зүүн өмнөд Азийн хамгийн том мөрөн Меконг үүгээр дайрч өнгөрдөг аж. Энэ мөрнөөр өчнөөн завь, том хөлөг онгоцууд явааг бусад газарт харсан юмдаг.

-Танайх манай орныг бодвол бараг далайд гарцтай  юм бишүү гэж Элчингийн ажилтан Хам­садагаас асуухад

-Меконг мөрний адаг тэнгист цутгахын наахна  манай өмнөд хил дээр очингуутаа асар өндөр хүрх­рээ үүсгэн доош буух тул усан онгоц явах боломжгүй  гэсэн юм. Нийслэлийг нь Туул гол шиг ороон урсах Меконгийн цаад эрэг нь харин Тайланд улс аж. Өөрөөр хэлбэл Лаосын нийслэл улсынхаа төвд биш захад хил дээр оршино. 450 жилийн ойгоо саяхан тэмдэг­лэсэн Вьентьян хот өнөөгийн Лаос орны зах хязгаарт мэт боловч нийт лао үдэстний төвд оршдог гэж үзэцгээдэг юм байна. Тайландын харьяа голын цаад эрэгт мөн л лао үндэстэн зонхилдог учраас тэгж хэлэх үндэслэл гарчээ. Эндхийнхэн гүүр даван Тайланд руу чөлөөтэй нэвтрэн хамаг эд бараагаа зөөж ирцгээх аж. Харин нөгөө хөрш Вьетнам, Камбожтой тийм ч дотно биш. Хойд хөрш Хятадтай бол саяхнаас л ойлголцож найз нөхөд болцгоож байгаа. Хятад, Вьет­намтай асар өндөр уулын хяраар хиллэн битүү ширэнгэ ойгоор таслагдсан болохоор тэдэнтэй хэл соёл зан заншлаар тэс өмнөө явж иржээ. Тайландтай бол ижил бичиг үсэгтэй, хэл ярианы хувьд хоо­рондоо манай ар өвөр монголчууд шиг ойлголцдог. Халуун орны өндөр уулнаас бууж ирсэн голууд дээр УЦС олныг барьж хөрш ор­нууд руугаа цахилгаан экспортолж ашиг олж байгаагаа онцолж байв. Франц тэргүүтэй гадаадын хувийн компаниуд УЦС өөрийнхөө хөрөн­гөөр бариад 25 жилд багтаан ашгаа аваад Лаосын Засгийн газарт үнэгүй бэлэглэх гэрээтэй. Манай үндэсний компаниуд ч гэсэн энэ орныг одоохондоо ядуу буурай байгаа дээр нь давхиж очоод томоо байг гэхэд дунд гарын ямар ч үйлдвэр бариад авах бөөн боломж байгаа мэт санагдсан. Тэр хямдын хямд ажиллах хүчнээр нь тоосго өрүүлж, найрамдалт харьцаатай засаг төртэй нь хүссэн гэрээгээ тогтвортой байгуулъя гээд очиход  харин ч дуртай байх болов уу.  Ямартай ч энд тэндээс орилол­доод зүгээр суулгахгүй нам бай­тугай ногоонтны хөдөлгөөн ч байх­гүй нь сайхан. Вьентьян хот өдгөө хүн ам нь саяд дөхөж байгаа, зах зээл гэдэг юмны амт шимтийг одооноос л харж эхэлсэн газар байна. Саяхан анхны 15 давхар барилга баригдаж, хоёроос дээш давхаргүй энэ хотын чимэг болжээ. Жижиг дунд үйлдвэрийг өрх бүр хөгжүүлж байгаа нь энэ гээд хотын гудамж руу харсан бүх хашаагаа буулгаж юу ч хамаагүй зардаг ТҮЦ-нүүд нээн тэр аяараа бөөн “зах зээл”. Нэг нь хуушуур хайрч байхад нөгөөх нь зэрэгцээд мотоцикль засварын газар нээчихсэн ч байх шиг. Үйлчилгээний байрны цаад мухар нь гэр орон нь бөгөөд дотроо плитка, хөргөгч, зурагт, эвхдэг ортой. Орон дээр гэрийн эзэн сэнс үлээлгэн халуунд нозоорон хэвтэх бөгөөд наагуур нь хүүхдүүд тоглож гүйлдэнэ. Хар зам тавьсан гол гудам руу харсан хэсгийг будаж шунхдан гоёж, рекламны самбар байрлуулан орчин үеийн янзтай болгожээ. Манайхыг бодвол ха­луун орны ой тасралтгүй ургах тул далдуу маягийн хэдэн сэгсэр мод тарьчихад дорхноо мөнх ногоон цэцэрлэгийг бий болгоно. Ийм моднууд ямар ч муухай хотыг далдалж үзэсгэлэнтэй тохь тухтай харагдуулдаг. Гол гудамжнаас цааш гэр хороолол руу нэвтрэхэд зам маш нарийхан зарим тохиол­долд мотоцикль хоорондоо чүү зөрөх давчуу юм билээ. Тэнд шороо тоос босон айлуудын нохой нь дуу дуугаа авалцан хуцаж боргоно. Өглөө үүрээр Вьентьянд энд тэндгүй тахиа донгодон, гахай хүржигнэх нь тосгонд буй мэт.  


Лаос орон нь түүхэндээ их зовлон жаргал туулсан нь тодорхой. Колонийн эрин үед Франц гэдэг ахтай их олон жил явжээ. Хөгшчүүлийн ихэнх нь одоо францаар чөлөөтэй ярьж франц стиль өрнийн соёлтой тул манай коммунист өвгөдөөс шал өөр үлгэр дуурайллаг. Тэгвэл дунд насныхан Зөвлөлтөд сургууль соёл төгсөн орос школтой болцгоосон агаад аж байдлын хандлага бидэнтэй их төстэй. Мөн энэ үеийнхэн дотор Монголд их дээд боловсрол эзэмш­сэн орос монгол хэлтэй хүмүүс их олон юм билээ. Тэд нутагтаа очоод гадаадад боловсрол эзэмшсэн гээд бас чиг чамгүй томоохон ажил төрөлд орцгоосон байна. За харин Америкт бол дуртай хүн алгаа. Вьетнамын дайн гээд л яриад байснаас биш Лаос ч гэсэн бас Америкийн эсрэг холбоотон болж байлдаж явж. Тиймдээ ч Зөвлөл­түүд танк, “гуч” машин, “жарын ес”-өө оруулж улмаар социализм байгуулж өгсөн түүхтэй. Америкийн арми Лаосыг далчганахаар нь их эвгүй юм хийчихсэн юм билээ. Байлдааны онгоцууд агаараас хэдэн мянга саяар нь энэ орны ширэнгэн ойд бөмбөг хаяж орхи­жээ. Лаос бол битүү ширэнгэ уул хавцал болсон орон. Тийм боло­хоор хуурай замын цэрэг орж тулалдах гэхээр партизанчлах гээд болдоггүй. Ингээд Лаосын дайчдын хөлийг нь чөдөрлөхийн тулд “дэл­бэр­дэггүй бөмбөг” гээч юмыг аме­рик­чууд сэтгэсэн байна. Олон улсын зүгээс шүүмжлэх гэхээр  бөмбөгдөөгүй ч юм шиг. Бөм­бөгдлөө ч тэр нь дэлбэрч хот тосгон нураачихсан юм байхгүй. Дамаа орос маягаар бол баахан хулхи тэсрэх дэлбэрэх бодис үйлдвэр­лээд тэр нь бүтэлтэй юм болоогүй мэт. Америк яг л тийм гоомой юм хийж харагдав гэж. Ойролцоогоор 200-600 хүртэл кг жинтэй бөмбөг­нүүд хаа сайгүй шигж орхисон бөгөөд санамсаргүй хөл хүрмэгц мина болон дэлбэрч сүйд хийнэ. Одоо тэр нь өвсөн доор шургаастай хэвээр агаад байнга л тэсэрч дэл­бэрч ахуйн осол гарсан хэвээр өнөөдрийг хүргэжээ. Ядаж байхад энэ орны томоохон ан амьтан, заан, арслан, одос, гөрөөсийг нь хулгайн анчид аль эрт ирээд хядчих­сан. Саперчид гэдэг билүү тийм мэргэжлийнхэн түүгээд барах­гүй байна гэж байна.

Франц, Японы дарлалаас чө­лөөлөгдөж, Америкийн дайн дуусч тусгаар тогтносон социалист Лаос улс шинэ тутам байгуулагдаад ч өөд нар харсангүй. Их бага хэм­жээ­гээр барууны ертөнцийг гадарлах болсон лаочууд тийм ч дуулга­вар­тай коммунист бололгүй дотроо олон нам үзэл бодлыг уралдуулж улмаар үндэстэн ястнаараа талцан хэд хуваагдан хоорондоо байл­даад эхэлсэн. Энэ нь хөрш Камбож дахь их хядлаг, хоёр Вьетнамын хуваагдмал байдлын дараахь нэг­дэл гэсэн том үйл явдлуудын сүү­дэрт дарагдан дэлхий нийтэд тө­дий­лөн анзаарагдаагүй боло­хоос...

Одоогийн улс төрийн чиг барим­­жаа нь өнөөгийн Хятадыг дуурайжээ. Хойд хөрш нь ч санаа­чилга гаргаж төрөл салбар бүр дээр тусалж дэмжихээ амалжээ. Түрүүчээсээ “Чайна таун” бариг­дан, худалдаа үйлчилгээний газ­рууд энд тэндгүй байгуулагдав. Уул уурхай, зам барилгын үндэс­ний компаниуд үүсэн байгуулаг­дахад ард нь Хятадын талаас хөрөнгө оруулчихаж гэсэн яриа гарсан ч тэрнийг тоож байгаа юм алга. 1980-аад онд хятадууд Вьет­намтай гэнэт байлддаг жил бас Лаос руу ч довтолсон юм билээ. Түүнээс өөр Хятадын сайн мууг төдий л мэдэх­гүй энэ орон өнөөдөр хойд хөрш­тэйгээ улам дотно болж алх хадуурт улаан тугаараа ямар ч байсан ижилсээд авчээ. Тэгсний хүчинд эдийн засаг нь суга өсч,  ядуурал хүн амын арван хувь болтлоо буурлаа гэнэ шүү. Ингээд зогсохгүй ядуурлыг улам буу­руулна гэв. Харин эдийн засгийн хэт өсөлтийн хурдаа сааруулж жигдрүүлэх тухай ярьж байх юм. Эдийн засгийн хөгжил гэхээрээ юуг хэлдэг, ямар хүмүүсийг баян ядуу гэдгийг мөхөс би яахин мэдэх билээ. Тийм л юм байлгүй дээ. Одоо умардаас Вьен­тьян руу анх удаа төмөр зам тавих эрин зууны том бүтээн байгуулалт хийхээр хоёр тал үзэглэжээ. Тэр их уулсын доогуур 200 км урт дэлхийд хаа ч баригдаагүй урт хонгил ухаж, мөн тийм хол зайд гүүр тавих гэхчилэн ёстой ланчгар хөдөлж байна. Нөгөө түрүүн дурдсан дэл­бэрээгүй бөмбөгнүүд замаар нь  нэг байгаа. Тэр гайг бас түүх гэдэг ажил чухлаар тавигдаж энэ та­лаарх олон улсын томоохон хурал зөв­лөл­гөөн Ардчилсан Лаос ард улсад зохиогдож дэлхийн сонорт дуул­гажээ. Энэ төмөр зам баригд­саны дараа Лаос дахь уул уурхай эргэл­тэд орж цагаан будаа, улаан мод, юу байгаагаа  хойш нь зөөж гарах юм гэнэ. Тайландаас царай алдах­гүй, далайд гарцгүй ч Хята­дад гарцтай болох нь гээд тун таатай. Цаашлаад манай оронтой ч төмөр замаар холбогдчих юм чинь нөгөө хонь, будааны наймаа­гаа  сэргээц­гээе гэж байна. Ийнхүү бидний хөршийн хөрш маань социалист капиталист олон нөхөр сольсны эцэст өнөөдөр баян Хятадтай суухаар болжээ дээ.

11-р сарын 4-7-ны өдрүүдэд Вьентьян хотноо АСЕМ-ын орнуу­дын дээд түвшний хэмжээний уул­залт болсон юм. Дундаа нэг эх газарт орших хоёр тивийн 49 орон АСЕМ хэмээх байгууллагад нэгдэн төрөл бүрийн хамтын ажиллагаа явуулдаг болсоор багагүй үр дүнд хүрсэн гэж үздэг юм байна. АСЕМ ээлжит уулзалтаа хоёр жил тутамд хоёр тивдээ сөөлжин хийдэг агаад энэ удаа Ази тивд таарч тэр дундаа тус тивийн буурай хөгжилтэй гэгдэх Лаосыг сонгосон аж. Лаос орны хувьд энэ нь нутагтаа олимпийн наадмын эрх авсны дайтай онцгой аз завшаант үйл явдал тохиожээ. Арга ч үгүй юм. Телевизийн дэлгэц­нээс эчнээ танил болсон Д.Медве­дев, Вен Зябао, Ф.Олланд, Ц.Элбэг­дорж зэрэг Европын 29, Азийн 20 орны төр засгийн тэргүүн нэг дор цугларч “Ваддай” он­гоц­ны буудал дээр нь “амьдаараа” буугаад ирж байгаа юм чинь. Энэ өдрүүдэд Ерөнхийлөгч Ч.Саяна­сон, Ерөнхий сайд Т.Таммавонг нар шиг завгүй хүн алга байв. Лаос орон дэлхийд од болж мэдээллийн бүх л сувгаар хүндэт харуулын өмнө Ерөнхий сайд нь гадаадын томцуултай гар барин мэндчилж буй зураг хөврөөд л. Уг дээд хэм­жээ­ний уулзалтад ирсэн улс бүрт  зориулж, барууны үнэтэй том машин гурваас доош­гүйг шинээр худалдаж авах,  Хур­лын асар том ордон барих, гадаа­дын 500 гаран сурвалжлагч сэт­гүүл­чийн мэдээл­лийн төв, хоол байр гээд энэ жилийн улсын төсөв нь бараг тэр чигээрээ АСЕАН-д явчих шиг бо­лов. Сургууль, албан байгууллагыг тарааж амраан дэл­гүүр хоршоо бүгд хаагдав. Аюулгүй байдлыг хангахаар Лаосын арми Вьен­тьянд орж ирэн бүх гудамж талбайг АКА үүрсэн цэргээр дүүр­гэв. Дэл­хий нийт өнгөрсөн хэд хоногт нээрэн ийм орон байдаг билүү хэмээн анхаарсан биз ээ. Тэгээд зогсохгүй тус улсыг нүдээр очиж харсан томцуул туслаж дэм­жихээ ам алдав.

АСЕАН-д Хойд Солонгос, Иран, Ирак, Сири, Афган зэрэг Еврази дахь гол гол “сахилгагүй” орнууд элсэн ороогүй юм байна. Тийм болоод ч тэр үү энх тайван, терроризм, тогтвортой байдал, байгаль орчин зэрэг олон улсын хооронд тулгамдан яригддаг үнд­сэн сэдвүүд дээр дорхноо ам хэлээ ололцож чадаж байна. Харин Европод нүүрлэсэн эдийн засгийн хямралыг юу гэж томьёолох, энэ нь Азид халдварлахад хэрхэх талаар санаа авахуйц олон илтгэл тавигд­лаа гэж үзжээ. Вьентьянаас гарга­сан тунхаг нь маш ерөнхий доп­ломат авч дандаа л сайн сайхныг хийж гүйцэтгэхээр санал нэгдсэн байлаа. Тухайлбал орчин цагийн хөгжил технологийн үр дүнг хамт­лагаараа хамгийн түрүүн харил­цан хүртэж хуваалцаж байх, ги­шүүн орнууд нэгнийхээ ард түмний улс төрийн тогтолцоог чөлөөтэй сонгосон байдлыг нь үргэлж хүн­дэтгэн үзэх, улс орнууд өөр өөрс­дийн соёл, эдийн засгаа чөлөөтэй сонгож буйд нь аль болох туслах, бүс нутгийн хэмжээнд маргаантай асуудал гарах тохиолдолд зөвхөн яриа хэлэлцээрийн журмаар ший­дэж байх буюу дэлхийн аядуу үзэлтнүүдийн хөдөлгөөнийг дэм­жихээ илэрхийлцгээв. Цаашид тунгалаг, ардчилсан сайн засгийн газруудыг хөхиүлж тийм засаг­ла­лууд хоорондоо харилцан хамаа­рал­тай ажиллах, улс бүрт өөр байдаг барааны үнэ өртөг, хөгж­лийн ялгааг адилсгах тал руу хүчин чармайх, эрчим хүч, ус, аюулгүй хүнс зэрэг сэтгэл түгшээсэн асуудал дээр хамтдаа байхыг ч сануулаад авав. Ядуурлаас салцгаах 2015 оноос хойших хөгжлийн зорилтыг тодорхой болгоё гэсэн НҮБ, Мян­ганы хөгжлийн зүгээс гарч буй санаачилгад хувь нэмрээ оруулна хэмээн тунхаглалаа.

Улс гүрний тэргүүн нар тэр болгон нэг дор ийн олуулаа цуг­лаад байдаггүй завшааныг ашиг­лан Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сай­дууд хоорондоо нүүр нүүрээ харалцан ярилцах юм маш их байгаа нь тодорхой. Монголын Ерөнхийлөгчийн хувьд хурлын завсар чөлөөгөөр уулзалт хийх хөтөлбөрийг харахад улс шиг улс болж дээ гэх бахархал төрнө. Ц.Элбэг­дорж Лаос оронд ирснийх эндхийн төр засгийн тэргүүн дээр очиж хүндэтгэн бараалхсан. Уг нь Лаос, Вьетнамын тал залгуулаад төрийн дээд хэмжээний айлчлал хийгээч ээ гэсэн юм билээ. Гэвч энэ их ажлын хажуугаар та бүхэнд тэгж ажил хүндрүүлмээргүй байна гэдгээ найрсгаар илэрхийлээд товчхон уулзалт хийсэн юм. Бусад уулзалтууд сонирхолтой нь дандаа манай Ерөнхийлөгч дээр өөрсдөө ирж бараалхах хүсэлт байв.  Тухайлбал Вэн Зябао дарга “Тан дээр очиж уулзмаар байна” гээд  цаг авч байх жишээтэй. Хотын төв хэсэгт улс орон бүрт зориулж барьсан хаусны нэгийг эзэгнэсэн Монголын төлөөлөгчид уг ордноо­соо гаралгүй өдөржин зочдыг хүлээн авч уулзалт хийсээр таарав. Зарим нь машинтай, зарим нь явган алхаад ороод ирэх юм. Энэ удаа Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хоёр хөрштэйгээ, мөн Англи, Эстони, Тайланд, Болгар, АСЕАН, АСЕМ, Европын холбооны удирдагч нартай, Гадаад харилцааны сайд Л.Болд мөн орнуудын гадаад харилцаа хамтын нөхөрлөлийн сайдуудаас гадна Шинэ Зеланд, Словак, Лаос зэрэг орны зиндаа нэгтэнгүүдтэй тусгайлсан уулзалт хийлээ.
  
Ирэх хавар Улаанбаатарт Ард­чилсан орнуудын Гадаад хэргийн сайд нарын хэмжээний томоохон уулзалт дөрөвдүгээр сарын сүүлээр болох товтой юм байна. Монгол Улс Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэг гэдэг олон улсын байгууллагыг даргалж байгаа. Энэ уулзалтад оролцох хүсэлтэй ч уг нийгэмлэгт элсээгүй орнууд байдаг аж. Тухайлбал нэг намтай Лаос, Хойд Солонгос, хоёр хөрш орон маань төдийгүй Сингапур хүртэл ардчилсан гэдэг талаасаа шаард­лага хангаагүй гадна үлдсэн гэхээр манай хувьд чухам ардчиллын өлгий, үлгэр жишээ гэгдэхээр нэр хүндийг олжээ. Энэ талаар Ерөн­хийлөгч “Бид ардчиллын талаар хэн нэгэнд зааж зөвлөх биш харил­цан туршлагаа хуваалцах зарч­маар...” хэмээн даруухан тайлбар­ла­сан юм. Уг уулзалтад зарим нэг орныг оролцуулж өгөх шийдвэрийг манай тал даргалагчийн хувьд гаргах юм байна.

Шашин шүтлэг, түүх соёл, арьс өнгөний хувьд тэс өөр атлаа нэг эх газарт оршин буй хоёр тивийн улс орнууд дотор монголчууд аль алинтай нь тун нийтлэг харагдаж байв.  Адаглаад гадна төрх нь гэхэд өндөр ч биш намхан ч биш, цагаан ч биш бор ч биш, өрнө дорно хоёрыг холбосон гүүр үндэстэн нь болж тодорно. Мөн түүнчлэн улс төрийн хувьд хүртэл Хойд Солон­госыг бусадтай зуучлуулах ганц боломж Монголд л бий гэлцэнэ. Одоо дараагийн дээд хэмжээний уулзалт хойтонгийн хойтон Евро­под Брюссель хотноо болохоор тохиролцлоо. Зочид ирэх сайхан, явах бүр сайхан гэгчээр Лаос эрх­мүүд нисэх буудал дээрээ хүндэт харуулаа дагуулан ирцгээж гар барин далласаар үлдэв. Том орны төрийн тэргүүнүүд хоёр гурван онгоц  дүүрэн хүнтэй, өөрийн унаагаараа ирээд буцаж байхад бид Тайландын Бангкок орох “микр”-ээр дамжин Сөүл, Хон­конгоор өртөөлөн цас мөснийхөө орон руу зүтгэх нь жаахан санаа зовмоор.

Бид нутагтаа очоод Лаос хүү­гийн нэр дээр зүсэлсэн хонийг нь өсгөх, Лаочууд оронд нь эндээ манай нэрэмжит цагаан будааны талбай дээр ажиллахаа үргэлж­лүүлэхээр тохиролцлоо. Бас Их хурлын гишүүдийн суудаг ширээг энд ургадаг хамгийн үнэтэй улаан зандан модоор хийж өгсөн, хариуд нь Ерөнхийлөгчийнх нь шинэ ордонг “Эрдэнэт”-ийн хивсээр гоёж өгсөн тухайгаа дурсацгаав. Социа­лизмын үед нэг суманд нь эмнэлэг барьж өгсний ачийг өнөө хэр нь ярьцгаах юм. Тэнд очих зав гарсан­гүй. Уг барилгад нь саявтар бас их засвар хийж өгсөн ба манай­хаас очсон сайн эмч ажиллаж байгааг уламжлав.

Аа тийм бас манайхаас спор­тын дасгалжуулагч урьж ажиллуул­сан. Тэд харин олигтой ажиллаагүй нь уг үндэстний чадамж, хөгжилтэй ч холбоотой байж магадгүй. Даш­рамд сонирхуулахад өнөө хэр нь Лао үндэстнээс спортын төрөлд олимп, дэлхийн медальтан төрс­нийг сонсоогүй юм байна. Хараад байхад Азийн бусад орнууд шигээ  унадаг дугуй ч унахгүй мотоцикль их хэрэглэх юм.

Малчдад хандан ташуур хийдэг нөгөө улаан мод чинь их үнэтэй болсон шүү, байгаль орчны хууль гараад мод огтлуулахгүй байна хэмээн захиж байдаг.  Нэг ташуур бараг хорин доллар хүрэх байх шүү гэв үү. Харин авгай хүүхдэдээ цагаан сараар зориулж авдаг хүр хорхойн шүлсээр нэхсэн онцгой чанарын торго бол ёстой ёоз ёозоо­роо байгаа хэвээрээ гэж хэлүүлэв. Тэгэхээр манай наймаа­чид энд цөөнгүй ирдэг болтой юм билээ. Төлөв даруухан зантай, үргэлж алгаа хавсран залбирч явдаг хүлцэнгүй ч гэмээр Лао зон эрхэм нөхдөө  “Сай байдии” (Сайн байна уу) хэмээн угтаж “Ла гоон” (Баяртай ) гээд үдлээ.