Баабараас болж түүхчид боож үхэх шахаж байна
Их Монгол Улсын 800 жил, Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хурал 2006 онд давхцаж билээ.
(Баабарыг зүхэж явдаг бүх хүмүүст зориулав)
Түүхчид ба түүх судлалын хэдэн хүрээлэнгүүд тус тусдаа хэдэн ном товхимол хэвлэснээс өөрөөр Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзах юм юу ч үгүй байж байтал Баабарын “Монголчууд: Нүүдэл суудал” ном гарч 2006 оны хавар баахан эрдэмтдийн цөсийг хөөрүүлжээ. Учир нь Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хуралд Баабарыг төлөөлөгчөөр оролцуулж, нэг хуралдаан дээр нь илтгэл тавиулах санаа хаа нэгтээгээс төрж, түүнээс болж боож үхэж босч тэнэх дээрээ тулсан гашуун түүхээс энд тайлбарлах гээгүй.
Баабарыг биохимичээр нь дуудаж, “шинжлэх ухаан” түүний түүхийн бүтээлүүдэд байхгүй хэмээн мэлзэж, ерөөсөө Баабарыг их хуралд оролцуулах юм бол ШУА гэж байх хэрэг юун гэх дээрээ тулж маргажээ. Энд олон зүйл нуршилтгүй Баабарын шинэ номоос болж түүхчид боож үхэх шахжээ гэсэн ганцхан дүгнэлт гарч байна. 2002 онд Олон улсын монголч эрдэмдтийн VIII их хурал хуралдах үед бас л Баабар сураггүй байсан ба гол нь илтгэл хэлэлцүүлэгчид түүний ном бүтээлээс ганцыг ч дурдсангүй. Үе үеийн энэ их хурлуудад оролцож буй монголын доктор, профессор, шинжлэх ухааны гавьяат, академичийн тоо хэдэн арваар, түүнд оролцох босгыг давж чадаагүй тийм цолтон хэдэн зуугаар тоологдох Монголд доктор, профессор, шинжлэх ухааны гавьяат, академичийн тоо цаашид геометрийн прогрессоор өсөх нь нэгэнт ил болчихоод байна.
Н.Багабандийг Ерөнхийлөгч байх үед бараг түүний санаачилгаар бичигдсэн гэв үү (70 сая төгрөгийн өртөг бүхий), Монголын түүхийн 5 боть гэж лут бүтээл гарав аа. Түүнийг өргөөндөө залаагүй сэтэртэн Монголд ховор биз. XXI зуун гараад Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзсан түүхийн хоёр том бүтээл гэвэл Баабарын “Монголчууд: Нүүдэл суудал” 2 дэвтэр (улсын төсвөөс ганц ч төгрөг гаргаагүй хэвлэсэн, бас хэнд ч шахаагүй, аяндаа эрчтэй борлогдож байна), сайхь 5 боть хоёроос өөр байхгүй гээд зоригтойхон дуугарчихвал түүхчид маань бүү гомдоорой. Харин Баабарын шинэ ном хэвлэгдсэний дараачаас нөгөөх 5 ботийн нэр хүнд жаахан унаж, зохиогчид дотроос нь ичиж гутарч яваа эрдэмтэн гарсан гэх. Тэд их олуулаа бүхэл бүтэн баг гарч байж, тэр 5 ботийг дуусгасан, улсын төсвөөс олон арван сая төгрөг зарлагадчихсан болохоор төсвөө нөхөхөөр албан газруудад 5 ботио хүчтэй шахжээ. Дэлхийн шинжлэх ухаанаас гажсан нэг тогтолцоо манайд байгаа нь ард түмнийхээ ба хүн төрөлхтөний түүхийг баг бүрдүүлж хэсэг хүн хамтарч бичдэг, харин хэл бичгийн толь зохиохлоор хаа хамаагүй хэн нэгэн хүн ганцаараа бичдэг. Хэл бол нийтийнх гэдэг нь огтын хамаагүй. Түүхийг үзэх олон өнцөг байж болно, түүх бол ерөөсөө мэтгэлцээний уралдах сэдэв гэдэг дээр манайхан гөждөг.
Хэрэв олон улсын монгол судлал гэж ярих аваас Монголын аль ч толгой эрдэмтнээс хол даваад Баабар Монголын түүхийг дэлхийд гаргаж тавьж чаджээ. Дэлхий нийтийн нийтлэг, түгээмэл хэл гээд байгаа англи хэлээр Баабарын “Монголын түүх” ном олон дахин (8 удаа) хэвлэгдсэн, цаад хэвлэгч нь Британийн толгой их сургууль (Кембриж), эдүгээ дэлхийн аль л олигтой номын сан, их сургуулиудад эс зөвшөөрлөө ч Монголын түүхийн хамгийн том гарын авлага нь Баабарын тэр ном болчихоод байж байна. Хэрэв түүх судлал гэж ярих гэж байгаа бол Кембрижийн их сургуулийн босго маш өндөр, Баабараас өөр тэр босгыг давж гараад бас тэгээд ийм олон дахин номоо хэвлүүлээд олон мянгаар нь тараачихсан эрдэмтэн лав Монголд байхгүй. Мөнөөхөн польшоор хэвлэгджээ. Польшийн нэртэй монголч Гожински (манайд Элчин сайд байсан) Монголын түүх, соёл, хэлийг сайн мэдэх хүндтэй нэгэн тэрбээр, Монголын түүхийн бүтээл Монголд маш олон бичигдсэн боловч тэдгээр нь үзэл суртлын доозоо хэтрүүлээд зогсохгүй хичнээн их гуйвсан зүйл байсныг Баабар номоороо илчилж өглөө хэмээн тэмдэглэснийг энд түүхчиддээ сануулая.
Баабарын “Монголын түүх” ном англиас гадна гадна япон, солонгосоор бүтнээрээ хэвлэгдэж, одоо түрэг (Анкарын их сургууль) герман (Мюнхений их сургууль) хэлээр хэвлэгдэх шатандаа байна. Үүний сацуу хялбаршуулсан түүхийн ном (хураангуй түүх) нь гадаадын 7 хэлээр хэвлэгдсэн, 3-4 хэл рүү (испани, унгар гэхчлэн) орчуулагдаж байна. Лут судлалынх биш боловч энэ бэсрэг ном цаад улсууддаа бол манайх руу зүглэсэн гийчдийн гол хөтөч гарын авлага нь шахуу болжээ.
Хамгийн адармаатай нэг зүйл бол, наашаа Олон улсын монголч эрдэмдтийн их хуралд уригдсан гадаадын эрдэмтэд нь түүхч Баабараар Монголын түүхийг хараад, түүнийг эрж сураглаад их хурлынхаа индрээс илтгэлийг нь сонсчих санаатай, тэр хүслээ илэрхийлээд, эсвэл өөрсдийнхөө ном бүтээлд эшлээд манай түүхчдийг ганц сайн зовоож авдаг юм байх. Ийм дээрээ тулсан учраас Баабарыг таашаадаг бол гадаадын цаад эрдэмтнийг урихгүй, урихаас цэрвэх байдал руу ч орж мэдэхээр байна.
1996 онд Баабарын “ХХ зууны Монгол: Нүүдэл суудал, гарз олз” хэмээх түүхийн ном хэвлэгдэж цахиур хагласан ба тэр үед хатуу хавтастай нэг ном нь 200 $-оор өлхөн борлогдож манай ядуу эрдэмдтийн цөсийг ганц сайн хөдөлгөж билээ. Зах зээлийн хэрэгцээний дагуу тэр ном аль хэдийнээ дуусгавар болсон, манайхан мөнгөгүй гэх боловч хэрэгцээт номоо хэрхэн авч дуусгадаг жишээ бол тэр юм. Хамгийн хяслантай нь Баабараас түүхийн тийм бүтээл гараад ирнэ гэдэг сэтгэл зүйн бэлтгэл байгаагүй, тэр жилдээ шуугиулсан тэр номыг сөргүүлж ШУА-ийн удирдлагаас Түүхийн хүрээлэндээ үүрэг өгч яг тийм нэртэй “ХХ зууны Монгол” хэмээх хамтын бүтээл гаргаад иржээ. Түүхийг хамтарч бичдэг коммунист арга барилаараа 10 гаруй түүхч (бүгдээрээ доктор, профессор) нэг дор сууж байж түүнийг бичжээ. Харамсалтай нь өнгө үзэмж гэж авах юмгүй, цэнхэр цаасан хавтастай, үсэг өрж барласан бор цаасан дээрхи тэр номыг эдүгээ санаж явдаг хүн байдаг болов уу. Өнгө үзэмжээс гадна хэмжээгээрээ Баабарын нөгөөх номоос лав 2 дахин бага. Хэмжээ, үзэмж нь ч дүүрчээ. Дотор нь нуль шинжлэх ухаан, судалгаа байгаа болов уу гээд сөхөөд үзтэл ердийн нийтлэлээс арай дээгүүр, коммунист арга барилаараа цэцэрхсэн тоочсон, бодвол ард түмнийг коммунизм руу нь эргүүлж уяраах гэсэн юм уу, нэг тиймэрхүү даржин бүтээл байж байдаг. Хамгийн гол нь тэнд 10 гаруй доктор профессорын нэр бичигдсэн, тэгсэн атлаа шинэлэг зүйл ерөөсөө ч байхгүй, Баабартай мөчөөрхье гэсэн хор шар л шингэсэн байдаг байх. Нэгэнтээ “БНМАУ-ын түүх”, “МАХН-ын түүх” гэхчлэн 1990 оны өмнөх, түүхийн олон бүтээлүүд байж байтал заавал яарч адган тийм бүтээлийг ШУА 1996 онд хэвлэж мөнгө үрэх хэрэг байж уу гэж эргэж бодмоор. 1996 онд зэрэгцэн хэвлэгдсэн “ХХ зууны Монгол” (Баабарын; ШУА-ийн) хоёр номын аль нь ард түмэнд очиж тусаж нялзаж үлдсэн бэ, алийг нь хүмүүс хувийн номын сандаа хадгалж байгаа вэ гэдэгт эрүүлээр хариулт өгөөч.
Ингээд 10 жил өнгөрч, ШУА-ийн дараагийн лут бүтээл нь нөгөөх 5 боть болж байна. Зэрэгцээд Баабарын “Монголчууд:Нүүдэл суудал” 2 дэвтэр гараад ирлээ. Харамсалтай нь ШУА-ийн тэр 5 ботид Баабараас ганц ч эшлэл байхгүй, ерөөсөө үгсэж байгаад тэгэхээс тэгэх гэж эшлээгүй юм байна гэж аяндаа буухаар. “1996 он” давтагдаж ШУА Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хуралдаа Баабарыг дахин урихгүй байхаар шийдэж, “Баабарын ном” гэхлээр ам нь үдээтэй, сэтгэлд нь аянгийн хар үүл хурсан эрдэмтэд Та нараас асуухад, Баабар бүтээлээ “түүхийн” гэж, өөрөө “түүхч” гэж хэлүүлэхийн тулд түүнээс юу шаардаад, ямар босго тогтоогоод байгаа юм бэ гэдэгт хариулт өгнө үү.
Эндээс эцсийн ганц дүгнэлт хийж болж байна. Олон арван жил ШУА, их дээд сургуулийн нийгмийн ухааны салбарынханд нүүрлэсэн атаа жөтөө, хорсол, хорслоо үл хэрэгсэх маягаар тайлдаг арчаагүй, дэндүү хөгийн арга барил XXI зуунд явж байгаа бус уу. Сэтгэлд нь атаархал шүглэсэн цагт бүтээхийн тухайд сэтгэлтгүй, бэртэгчин амьдрал, хор найруулга, зусардал энэ бүгд атаархалаас л үүдэлтэй. Цол хэргэмтэй болохын тулд бэртэгчин амьдрал туулдаг нь манай эрдэмтдийн түгээмэл зам юм. Ийм бэртэгчингүүд Баабарын түүхийн бүтээлд “шинжлэх ухаан алга”, ”нийтлэлийнх”, “судалгааны бүтээл биш” гэхчлэн онош тавьж, тэгснээрээ сох үгүйсгэдэг, хурал чуулгандаа тэгэхээс тэгэх гэж урьдаггүй, ийм байдлаар манай нийгмийн шинжлэх ухаан урагшилж байна. Бүтээлтэй эрдэмтэн багш нараа атаархагсад нь хөөж зайлуулаад араас нь ухаж төнхөөд, ном бүтээлийг нь устгуулаад (яг 1933 оны нацистууд шиг), хэрэв оюутан нь бүтээлдээ эшлэсэн бол арилгуулаад, нэрийг нь баллуурдуулаад, хэрэв тэр багшаа оюутан нь хүндэлж явдаг бол төгсгөхгүй гэж шоглож шогтсон жишээ (МУИС-ийн Олон улсын харилцааны сургуулиар жишээлж байна) бол энэ гашуун түүхийн нэгээхэн хэсэг нь шүү дээ.
Мөнөөхөн “Улс төрийн шинжлэх ухааны холбоо” гэж лут байгууллагыг хэсэг эрдэмтэн санаачилжээ. Бүгд л ШУА, МУИС-ийн нийгмийн ухааныхан байна лээ. “Улс төрийн шинжлэх ухаан” гэж онцлож байгаа бол тэр чинь “1990 он”-оор шал өмнөө болж өөрчлөгдсөн ба “ЗХУКН-ын түүхч”, “ШУКО-ын багш” нар XXI зууны тийм холбоог байгуулж, удирдаж явдаг жишээ Монголоос өөр газар байхгүй. Монголын ба олон улсын хэмжээнд буй болсон нэн шинэ түүхэн үзэгдлийг учир шалтгаан, логикийн дагуу тайлбарласан бүтээл ном туурвисан улс лав Улс төрийн шинжлэх ухааны холбоог үүсгэгчид дотор алга байна. Бас л нөгөө “Баабар” гэдэг өвчин хөвлөв үү? Баабараас өөр Монголын нийгмийн эгзэгтэй улс төрийн үзэгдлийг тайлбарласан, оношилсон, ирээдүйг нь төсөөлсөн, тэгэхдээ байнга шүү, тийм эрдэмтэн судлаачийг Монголоос гаргаад ир л дээ.
Эрхэм түүхч, шинжлэх ухаанч эрдэмтэд ээ, Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзах юм Та нар бичсэн үү дээ?
Их Монгол Улсын 800 жил, Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хурал 2006 онд давхцаж билээ. Нэгэнтээ л монголчуудын түүхт ой тохиосон тул түүхээ үнэлэх цэгнэх, түүндээ дүгнэлт хийх, цаашдын хөгжлөө тодорхойлох уриан дор бүх арга хэмжээ, түүний дотор монголч эрдэмтдийн их хурал хуралджээ. 2006 он – түүхт ойн жил гээд бодохнээ ШУА зөндөө ажил төлөвлөж хийсэн, түүнийг нь үгүйсгэх санаа огтоос алга. Төрийн ба хувийн их дээд сургуулийн түүхийн багш нар ч зөндөө хөдөлмөрлөснийг бас үгүйсгэж байгаа юм биш шүү. Гэхдээ шинжлэх ухааны гол хэрэглэгч нь ард түмэн гэдгийг энд нөхөж сануулах нь зүйтэй гэж үзлээ.
Түүхчид ба түүх судлалын хэдэн хүрээлэнгүүд тус тусдаа хэдэн ном товхимол хэвлэснээс өөрөөр Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзах юм юу ч үгүй байж байтал Баабарын “Монголчууд: Нүүдэл суудал” ном гарч 2006 оны хавар баахан эрдэмтдийн цөсийг хөөрүүлжээ. Учир нь Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хуралд Баабарыг төлөөлөгчөөр оролцуулж, нэг хуралдаан дээр нь илтгэл тавиулах санаа хаа нэгтээгээс төрж, түүнээс болж боож үхэж босч тэнэх дээрээ тулсан гашуун түүхээс энд тайлбарлах гээгүй.
Баабарыг биохимичээр нь дуудаж, “шинжлэх ухаан” түүний түүхийн бүтээлүүдэд байхгүй хэмээн мэлзэж, ерөөсөө Баабарыг их хуралд оролцуулах юм бол ШУА гэж байх хэрэг юун гэх дээрээ тулж маргажээ. Энд олон зүйл нуршилтгүй Баабарын шинэ номоос болж түүхчид боож үхэх шахжээ гэсэн ганцхан дүгнэлт гарч байна. 2002 онд Олон улсын монголч эрдэмдтийн VIII их хурал хуралдах үед бас л Баабар сураггүй байсан ба гол нь илтгэл хэлэлцүүлэгчид түүний ном бүтээлээс ганцыг ч дурдсангүй. Үе үеийн энэ их хурлуудад оролцож буй монголын доктор, профессор, шинжлэх ухааны гавьяат, академичийн тоо хэдэн арваар, түүнд оролцох босгыг давж чадаагүй тийм цолтон хэдэн зуугаар тоологдох Монголд доктор, профессор, шинжлэх ухааны гавьяат, академичийн тоо цаашид геометрийн прогрессоор өсөх нь нэгэнт ил болчихоод байна.
Н.Багабандийг Ерөнхийлөгч байх үед бараг түүний санаачилгаар бичигдсэн гэв үү (70 сая төгрөгийн өртөг бүхий), Монголын түүхийн 5 боть гэж лут бүтээл гарав аа. Түүнийг өргөөндөө залаагүй сэтэртэн Монголд ховор биз. XXI зуун гараад Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзсан түүхийн хоёр том бүтээл гэвэл Баабарын “Монголчууд: Нүүдэл суудал” 2 дэвтэр (улсын төсвөөс ганц ч төгрөг гаргаагүй хэвлэсэн, бас хэнд ч шахаагүй, аяндаа эрчтэй борлогдож байна), сайхь 5 боть хоёроос өөр байхгүй гээд зоригтойхон дуугарчихвал түүхчид маань бүү гомдоорой. Харин Баабарын шинэ ном хэвлэгдсэний дараачаас нөгөөх 5 ботийн нэр хүнд жаахан унаж, зохиогчид дотроос нь ичиж гутарч яваа эрдэмтэн гарсан гэх. Тэд их олуулаа бүхэл бүтэн баг гарч байж, тэр 5 ботийг дуусгасан, улсын төсвөөс олон арван сая төгрөг зарлагадчихсан болохоор төсвөө нөхөхөөр албан газруудад 5 ботио хүчтэй шахжээ. Дэлхийн шинжлэх ухаанаас гажсан нэг тогтолцоо манайд байгаа нь ард түмнийхээ ба хүн төрөлхтөний түүхийг баг бүрдүүлж хэсэг хүн хамтарч бичдэг, харин хэл бичгийн толь зохиохлоор хаа хамаагүй хэн нэгэн хүн ганцаараа бичдэг. Хэл бол нийтийнх гэдэг нь огтын хамаагүй. Түүхийг үзэх олон өнцөг байж болно, түүх бол ерөөсөө мэтгэлцээний уралдах сэдэв гэдэг дээр манайхан гөждөг.
Хэрэв олон улсын монгол судлал гэж ярих аваас Монголын аль ч толгой эрдэмтнээс хол даваад Баабар Монголын түүхийг дэлхийд гаргаж тавьж чаджээ. Дэлхий нийтийн нийтлэг, түгээмэл хэл гээд байгаа англи хэлээр Баабарын “Монголын түүх” ном олон дахин (8 удаа) хэвлэгдсэн, цаад хэвлэгч нь Британийн толгой их сургууль (Кембриж), эдүгээ дэлхийн аль л олигтой номын сан, их сургуулиудад эс зөвшөөрлөө ч Монголын түүхийн хамгийн том гарын авлага нь Баабарын тэр ном болчихоод байж байна. Хэрэв түүх судлал гэж ярих гэж байгаа бол Кембрижийн их сургуулийн босго маш өндөр, Баабараас өөр тэр босгыг давж гараад бас тэгээд ийм олон дахин номоо хэвлүүлээд олон мянгаар нь тараачихсан эрдэмтэн лав Монголд байхгүй. Мөнөөхөн польшоор хэвлэгджээ. Польшийн нэртэй монголч Гожински (манайд Элчин сайд байсан) Монголын түүх, соёл, хэлийг сайн мэдэх хүндтэй нэгэн тэрбээр, Монголын түүхийн бүтээл Монголд маш олон бичигдсэн боловч тэдгээр нь үзэл суртлын доозоо хэтрүүлээд зогсохгүй хичнээн их гуйвсан зүйл байсныг Баабар номоороо илчилж өглөө хэмээн тэмдэглэснийг энд түүхчиддээ сануулая.
Баабарын “Монголын түүх” ном англиас гадна гадна япон, солонгосоор бүтнээрээ хэвлэгдэж, одоо түрэг (Анкарын их сургууль) герман (Мюнхений их сургууль) хэлээр хэвлэгдэх шатандаа байна. Үүний сацуу хялбаршуулсан түүхийн ном (хураангуй түүх) нь гадаадын 7 хэлээр хэвлэгдсэн, 3-4 хэл рүү (испани, унгар гэхчлэн) орчуулагдаж байна. Лут судлалынх биш боловч энэ бэсрэг ном цаад улсууддаа бол манайх руу зүглэсэн гийчдийн гол хөтөч гарын авлага нь шахуу болжээ.
Хамгийн адармаатай нэг зүйл бол, наашаа Олон улсын монголч эрдэмдтийн их хуралд уригдсан гадаадын эрдэмтэд нь түүхч Баабараар Монголын түүхийг хараад, түүнийг эрж сураглаад их хурлынхаа индрээс илтгэлийг нь сонсчих санаатай, тэр хүслээ илэрхийлээд, эсвэл өөрсдийнхөө ном бүтээлд эшлээд манай түүхчдийг ганц сайн зовоож авдаг юм байх. Ийм дээрээ тулсан учраас Баабарыг таашаадаг бол гадаадын цаад эрдэмтнийг урихгүй, урихаас цэрвэх байдал руу ч орж мэдэхээр байна.
1996 онд Баабарын “ХХ зууны Монгол: Нүүдэл суудал, гарз олз” хэмээх түүхийн ном хэвлэгдэж цахиур хагласан ба тэр үед хатуу хавтастай нэг ном нь 200 $-оор өлхөн борлогдож манай ядуу эрдэмдтийн цөсийг ганц сайн хөдөлгөж билээ. Зах зээлийн хэрэгцээний дагуу тэр ном аль хэдийнээ дуусгавар болсон, манайхан мөнгөгүй гэх боловч хэрэгцээт номоо хэрхэн авч дуусгадаг жишээ бол тэр юм. Хамгийн хяслантай нь Баабараас түүхийн тийм бүтээл гараад ирнэ гэдэг сэтгэл зүйн бэлтгэл байгаагүй, тэр жилдээ шуугиулсан тэр номыг сөргүүлж ШУА-ийн удирдлагаас Түүхийн хүрээлэндээ үүрэг өгч яг тийм нэртэй “ХХ зууны Монгол” хэмээх хамтын бүтээл гаргаад иржээ. Түүхийг хамтарч бичдэг коммунист арга барилаараа 10 гаруй түүхч (бүгдээрээ доктор, профессор) нэг дор сууж байж түүнийг бичжээ. Харамсалтай нь өнгө үзэмж гэж авах юмгүй, цэнхэр цаасан хавтастай, үсэг өрж барласан бор цаасан дээрхи тэр номыг эдүгээ санаж явдаг хүн байдаг болов уу. Өнгө үзэмжээс гадна хэмжээгээрээ Баабарын нөгөөх номоос лав 2 дахин бага. Хэмжээ, үзэмж нь ч дүүрчээ. Дотор нь нуль шинжлэх ухаан, судалгаа байгаа болов уу гээд сөхөөд үзтэл ердийн нийтлэлээс арай дээгүүр, коммунист арга барилаараа цэцэрхсэн тоочсон, бодвол ард түмнийг коммунизм руу нь эргүүлж уяраах гэсэн юм уу, нэг тиймэрхүү даржин бүтээл байж байдаг. Хамгийн гол нь тэнд 10 гаруй доктор профессорын нэр бичигдсэн, тэгсэн атлаа шинэлэг зүйл ерөөсөө ч байхгүй, Баабартай мөчөөрхье гэсэн хор шар л шингэсэн байдаг байх. Нэгэнтээ “БНМАУ-ын түүх”, “МАХН-ын түүх” гэхчлэн 1990 оны өмнөх, түүхийн олон бүтээлүүд байж байтал заавал яарч адган тийм бүтээлийг ШУА 1996 онд хэвлэж мөнгө үрэх хэрэг байж уу гэж эргэж бодмоор. 1996 онд зэрэгцэн хэвлэгдсэн “ХХ зууны Монгол” (Баабарын; ШУА-ийн) хоёр номын аль нь ард түмэнд очиж тусаж нялзаж үлдсэн бэ, алийг нь хүмүүс хувийн номын сандаа хадгалж байгаа вэ гэдэгт эрүүлээр хариулт өгөөч.
Ингээд 10 жил өнгөрч, ШУА-ийн дараагийн лут бүтээл нь нөгөөх 5 боть болж байна. Зэрэгцээд Баабарын “Монголчууд:Нүүдэл суудал” 2 дэвтэр гараад ирлээ. Харамсалтай нь ШУА-ийн тэр 5 ботид Баабараас ганц ч эшлэл байхгүй, ерөөсөө үгсэж байгаад тэгэхээс тэгэх гэж эшлээгүй юм байна гэж аяндаа буухаар. “1996 он” давтагдаж ШУА Олон улсын монголч эрдэмдтийн IX их хуралдаа Баабарыг дахин урихгүй байхаар шийдэж, “Баабарын ном” гэхлээр ам нь үдээтэй, сэтгэлд нь аянгийн хар үүл хурсан эрдэмтэд Та нараас асуухад, Баабар бүтээлээ “түүхийн” гэж, өөрөө “түүхч” гэж хэлүүлэхийн тулд түүнээс юу шаардаад, ямар босго тогтоогоод байгаа юм бэ гэдэгт хариулт өгнө үү.
Эндээс эцсийн ганц дүгнэлт хийж болж байна. Олон арван жил ШУА, их дээд сургуулийн нийгмийн ухааны салбарынханд нүүрлэсэн атаа жөтөө, хорсол, хорслоо үл хэрэгсэх маягаар тайлдаг арчаагүй, дэндүү хөгийн арга барил XXI зуунд явж байгаа бус уу. Сэтгэлд нь атаархал шүглэсэн цагт бүтээхийн тухайд сэтгэлтгүй, бэртэгчин амьдрал, хор найруулга, зусардал энэ бүгд атаархалаас л үүдэлтэй. Цол хэргэмтэй болохын тулд бэртэгчин амьдрал туулдаг нь манай эрдэмтдийн түгээмэл зам юм. Ийм бэртэгчингүүд Баабарын түүхийн бүтээлд “шинжлэх ухаан алга”, ”нийтлэлийнх”, “судалгааны бүтээл биш” гэхчлэн онош тавьж, тэгснээрээ сох үгүйсгэдэг, хурал чуулгандаа тэгэхээс тэгэх гэж урьдаггүй, ийм байдлаар манай нийгмийн шинжлэх ухаан урагшилж байна. Бүтээлтэй эрдэмтэн багш нараа атаархагсад нь хөөж зайлуулаад араас нь ухаж төнхөөд, ном бүтээлийг нь устгуулаад (яг 1933 оны нацистууд шиг), хэрэв оюутан нь бүтээлдээ эшлэсэн бол арилгуулаад, нэрийг нь баллуурдуулаад, хэрэв тэр багшаа оюутан нь хүндэлж явдаг бол төгсгөхгүй гэж шоглож шогтсон жишээ (МУИС-ийн Олон улсын харилцааны сургуулиар жишээлж байна) бол энэ гашуун түүхийн нэгээхэн хэсэг нь шүү дээ.
Мөнөөхөн “Улс төрийн шинжлэх ухааны холбоо” гэж лут байгууллагыг хэсэг эрдэмтэн санаачилжээ. Бүгд л ШУА, МУИС-ийн нийгмийн ухааныхан байна лээ. “Улс төрийн шинжлэх ухаан” гэж онцлож байгаа бол тэр чинь “1990 он”-оор шал өмнөө болж өөрчлөгдсөн ба “ЗХУКН-ын түүхч”, “ШУКО-ын багш” нар XXI зууны тийм холбоог байгуулж, удирдаж явдаг жишээ Монголоос өөр газар байхгүй. Монголын ба олон улсын хэмжээнд буй болсон нэн шинэ түүхэн үзэгдлийг учир шалтгаан, логикийн дагуу тайлбарласан бүтээл ном туурвисан улс лав Улс төрийн шинжлэх ухааны холбоог үүсгэгчид дотор алга байна. Бас л нөгөө “Баабар” гэдэг өвчин хөвлөв үү? Баабараас өөр Монголын нийгмийн эгзэгтэй улс төрийн үзэгдлийг тайлбарласан, оношилсон, ирээдүйг нь төсөөлсөн, тэгэхдээ байнга шүү, тийм эрдэмтэн судлаачийг Монголоос гаргаад ир л дээ.
Эрхэм түүхч, шинжлэх ухаанч эрдэмтэд ээ, Монголын ард түмэнд очиж тусаж нялзах юм Та нар бичсэн үү дээ?
“Зууны мэдээ”, 2006.06.09 № 138 /2274/
Зочин
Зочин
үнэн сайхан
ном уншдаг монгол толгой