Бидний мэдэх “Олныг баясуулагч” хэмээх чимэг бөхчүүдийн хүрээнээс хальж, МАН-д шилжив. Өвөг дээдэс маань “Дан дээлтэй гарсан юмсан даараа л болов уу, яагаа бол” сануулсаар байтал “давхар дээл тайлуулах” цуглаан хийж олон амьтныг хөгжөөв, буян болог хөөрхий!

Манайхны Мардайгаар нь дуудаж заншсан “Эрдэс” хэмээх Ураны үйлдвэр 1988-1995 он хүртэлх хугацаанд ил уурхайн аргаар олборлолт явуулсан бөгөөд 0,118 хувийн агууламжтай, урааны ислийн хүдэр олборлож байжээ. Нийтдээ 600.000 шахам тонн хүдрийг тусгайлан байгуулсан төмөр замаар шууд ЗХУ руу зөөж боловсруулсан байдаг. Чернобылийн осол, социалист системийн задрал зэрэг дэлхий дахины үйл явдлаас болоод Мардайн урааны ил уурхай саатаж, Оросууд орхин гарч явсан. Нэг хэсэгтээ түүнийг хэнч сонирхсонгүй, хүн мал хордсон тухай ямар ч яриа хөөрөө гарсангүй. Харин Монголын ураны ордыг Франц зэрэг өрнөдийн ордууд хамтран ашиглах нь тодорхой болоод ирмэгц гэнэтхэн хайгуулын нутаг дэвсгэрт “мал хордох, ялангуяа үхэр эрт нас барах, илүү толгойтой төл гарах” зэрэг асуудал гарч ирэв. Хачирхалтай нь хүнд ямар ч хоргүй юм уу, Дорнод бүсийнхэнтэй гэрлэхээс хэн ч айхгүй байгаа бөгөөд багачууд нэг л хар толгойтой төрж, хичээл номдоо сайн явж байгаа билээ.

Тэрээр Монгол хүн байжээ. Уг нэр нь Балин тойн болно. Балин сайхан хийдэг тойн хувраг байжээ. Олноороо түүний хийсэн амтат балинг идэх дуртай байсан гэнэ. Ялангуяа найз охиноо дагуулж очсон хүнд илүү том балин өгдөг байсан тухай түүхийн сурвалжуудад өгүүлжээ. Залуус цагаан сарын дараа Хүрээ хийд шинийн тавгаа хурааж, балин элбэгших цагаар найз охиноо дагуулан очиж балингаар дайлуудаг байснаас "Балингийн өдөр"," Балин тойны өдөр" үүссэн ажээ. Эцэг эхийн зөвшөөрөлгүй гэрлэсэн хосууд түүний өгсөн балингаар гол зогоон амьдрах явдал ч байсан байна. Түүнийг нийгмийн халамжийн байгууллагыг үндэслэгч ч гэдэг. Улмаар халамжийн санд цугларсан хамаг юмыг авчихаад зөвхөн балинг нь өгдөг байсан учраас “сантай холбоотой юм”-нд хутгалдсан эхний алдартан ч гэдэг. ( Хууль зүйн сайд, Намбарбиш Энхбаяр “Балингийн сонсгол” хийх гэж байгаа сураг байна. Тэгвэл ч юм юм дуулдана даа. 2024)

Эхний асуудал “гэрээ Монгол Улсад ашигтай юу, үгүй юу?” гэдгийн хувьд “энэ гэрээ Монгол Улсад ашигтай хийгдсэн” гэж би баттай хэлнэ. Таны зүйрлэлээр бол, шилдэг сайн 500 хээлтэгч хонь авч чадсан. Харин тэднийгээ толгой бүрэн маллах, төллүүлэх асуудал үргэлжилж байна гэж зүйрлэж болно.

Манжуурын толгод дунд өрнөсөн олон үйл явц монголын хувь заяанд нөлөөлсөөр ирсэн аж.

Хүмүүс эхлээд ухаалаг гар утсаа буруутгаж байж. Баасан гаригийн орой найзуудтайгаа доргихоор төлөвлөсөн залуугийн утаснаас эхнэр рүү нь мессеж нисч “Танай хүн чинь ууж идэх л юм сэдээд байна, бушуухан залгаач” хэмээн сануулснаас эхэлж.