Монголчуудын амьдралын хэмнэл нь хүнээс илүү байгаль, цаг уураас хамааралтай явжээ. Иймээс өвөлжөө, намаржаанаасаа нүүхээр товлосон цаг, болзсон үе нь цас хайлж хүн малын унд хомсдсон, цас нэмж орсон эсвэл эрт хүйтэрсэн зэргээс болж үргэлжид зөрчигдөж байжээ. Ийм учраас цаг хугацааны огт өөр мэдрэмж, хэмжүүр хэрэгтэй болсон хэрэг.

Соёлын довтолгооны жилvvдэд лам, сvм хийдтэй тэмцэх асуудал гарсангvй. Учир нь тэр vед лам, сvм хоёрыг устга­чих­сан цаг байлаа.

Зохиолч Б.Цэнддоогийн удаан дуншсан бүтээлийн нэг “ӨВӨЛ,ХАВАР: Голын эргийн өвөлжөөний хавар” ном гарлаа. Уг бүтээлийн нэлээд хэдэн бүлгийг манай “Өдрийн сонин” цуврал болгон гаргаж байсан учраас уншигчид санаж байгаа байх. Шинэ номынбаатруудын намтар, уран бүтээлийн хэтийн хувь заяаны талаар зохиогчтой хийсэн, хөгжилтэй блиц ярилцлагыг дор нийтлэв.

Нэг талаасаа монгол шиг боловсролоор цалгисан улс үгүй. Учир нь 1000 хүнд ногдох оюутны тоогоор АНУ-ын урд гарсан. Нөгөө талаасаа монголын боловсрол шиг үнэгүйдсэн боловсрол үгүй. Бакалаврын диплом нь гадаадад хүчингүй талдаа төдийгүй дотооддоо ханш муутай, уналт нь төгрөгтэйгээ ана мана.

Манай иргэд, төр засгийн удирдагчдаа улс төрийн зоригтой байхыг шаардах дуртай. Том гүрний өөдөөс толгой өргөж байгаад ярихыг хүсэмжлэх маягтай. Гэхдээ, том гүрний өөдөөс эгц хардаг болоход улс төрийн зориг хэрэг болдоггүй гэдгийг олж харахгүй байна. Харин “эдийн засгийн зориг” хэрэг болдог. Жишээ нь, Монголоос сүүлдэж ураан ашиглаж эхлээд, түрүүлээд явчихсан Казахстаныг хар. Ерөнхийлөгч нь Путинтай зэрэгцэж суугаад “Донецкийг өөртөө нэгтгэхийг чинь зөвшөөрөхгүй “ гэж ​хэлж чадаж байгаа юм даа. ​Дэлхийн урааны зах зээлийн том тоглогчийн нэг болсон улсын эзэнд ийм боломж байгаа юм. Манайд ийм боломж байсан ч бид “өөрснөө” эсэргүүцээд нэг ч алхуулаагүй.

Эртээ урьд цагт одоогийн монгол нутагт Хvннv хэмээх улс байсан ба хаан нь нэг ширхэг боловч Тvмэн нэртэй хvн байжээ.