Орос явлаа. Монголын асуудал хариуцдаг олон хүнтэй уулзлаа.

Ихэнх хүн түүхийг "өнгөрсөн үеийн баримтуудын цуглуулга" гэж боддог. Түүхийн хичээлд хэрэглэгддэг сурах бичгүүд ч үүнийг дэмждэг. Учир нь сурах бичиг мэдээллийн цуглуулга мэт бичигдсэн байдаг. Үнэндээ түүх бол "өнгөрсөн үеийн баримтуудын цуглуулга" биш юм. Түүх нь тухайн үед хүмүүсийн бичсэн зүйлд (бичмэл баримт бичиг, соёлын олдвор эсвэл аман уламжлал) үндэслэн өнгөрсөн хугацаанд болсон зүйлийн талаархи аргументуудаас бүрддэг. Түүхчид "баримт" гэж юу болох, тэдгээрийг хэрхэн тайлбарлах талаар санал зөрөлддөг. "Ялагч" ба "ялагдагч" -ийг бий болгодог томоохон үйл явдлын хувьд асуудал улам бүр ээдрээтэй байдаг, учир нь ялагчид өөрсдийн хэрхэн баатарлаг байснаа харуулахын тулд "ялагчид" -ын бичсэн эх сурвалж илүү олдомхой аж. Иймээс түүх судлал нь өнөө үед бодит түүхийг хэн илүүтэй илрүүлэн дүгнэх вэ гэсэн аргумэнтийн өрсөлдөөн юм.

Тэрээр хуримаа хийснээс хойно тун удалгүй буруу эхнэр авснаа ойлгожээ. С

Тимур Дугаржапов гэгч “Монголын төлөөх өрсөлдөөн” гэсэн геополитикийн луглагар өгүүлэл бичжээ.

Бүх гэмт хэргээс хамгийн адгийнх нь өөрийн эх орныг тонох. Хөгжлийн банк гэдгийг эх орноо тоногчдод зориулж зохиож, байгуулж, ажиллуулсан. Монгол шиг эх орноо тонон дээрэмдэх гэсэн хулгайч нар л төрийн эрхэнд үхэлдэн чихэлдэн гарч ирдэг оронд алив банк төрд хамаарч болдоггүй юм байна гэдгийг 1991-1998 оны туршлага тод харуулсан. Хэдийгээр тэр үед арилжаа хийдэг банкуудыг төрийн мэдлээс гаргасан боловч үүнээс хойш "Хадгаламж", удалгүй "Төрийн банк", тэгээд "Хөгжлийн банк" байгуулагдаж тонуулчдад барьж идүүллээ. Тэд цадахгүй, ийм тогтолцоонд дээрэмдсэн их баялагийг буцааж өгөх ч үгүй.

Бузар хэргийг мартуулахгүй, өөрөөр хэлбэл давтагдуудахгүй хамгийн сайн зэвсэг бол урлаг. Монголын уран зохиол, яруу найраг, кино, тайзны урлаг, уран зураг, уран баримал сүүлийн нээлттэй болсон хориод жилд энэ талаар юу бүтээв? Хоосонгүй л байх. Нэгийн зэрэг хөшөө бий, лав. Оргүйд орвол охинтой төдий. Саяхан хэсэг залуус их хядлагын талаар кино хийхээр хөөцөлдөн төрд ханджээ. Ердөө сэтгэл санааны л дэмжлэг хүссэн байна. Арай ч салаавч үзүүлсэнгүй, гэхдээ үгүй л гэж дээ. Ийм киног санхүүжүүлж орхиход хичнээн л юм гарав гэж. Харин үр дагавар нь түүх давтагдахгүй нөхцлийг бүрдүүлнэ шүү дээ. Ц.Доржготов “Үр ач танаа” нэгэн роман бичсэн. С.Эрдэнэ гуай “Хойд насандаа уулзъя” гэж болзсон. Ингээд л бараг энэ хоёроор нүүр тахлаад дуусна. Ичмээр юм, үндэсний энэ гамшиг зовлонд хандаж байгаа монгол хүний гүндүүгүү сайхан чанар! Адгууслаг чанар юм болов уу? Өнгөрснийг санахгүй, ирээдүйг төсөөлөхгүй, харин өнөөдрийн үмх махны төлөө биенээ ч барьж идэхэд бэлэн.