Үнэндээ Байгал нуурын бохирдлын гол сурвалж бол дэргэд нь барьж олон жил ашигласаар буй целлюлозын аварга үйлдвэр, ус нь татарч буй үндсэн шалтгаан нь нуураас гадагшлах Ангар мөрөн дээр байгуулсан хэд хэдэн том усан цахилгаан станцууд гэдэг нь олон жилийн өмнөөс батлагдсан аж

1990 оны хувьсгал бүх хүнд цаашид амьдралаа хэрхэн зохиохын өөрснөө шийдэх бололцоо олгосон юм. Алдсан нь ч бий, оносон нь ч бий, огт сонголт хийгээгүй төрдөө үлдсэн нь ч бий. Урлагийнханд бүр ч том боломж, сонголт өмнө нь хаалгаа нээжээ. Сосорбарам, Найдандорж, Онон, Одончимэг, Батзаяа гээд нийгэмд хэдийнээ байр сууриа олчихсон байсан найруулагч жүжигчин залуучууд чөлөөт уран бүтээлийн замыг сонгосон юм. Үнэндээ үзэл суртлын үнэгүй зарц явсаар залхсан байх.

Шадар гэдэг нь үгийг нь сонсдог сайн найз нөхрийг хэлээгүй, эзнээрээ дамжуулж төрийн бодлого эрхлэн явуулалцдаг хүнийг хэлээд байгаа юм. Кинонд гардаг шадар сайд Исмэлийн хувьд үнэхээр тийм хүн түүхэнд байсан. Муу шадар. Түүнтэй эсрэгцүүлж үзүүлсэн сайн шадар бол харин уран сайхны олдмол дүр байх. Түүхийг эргэж шинжихүйд цөөнгүй тохиолдолд “жинхэнэ үнэнч шадрууд” урвагч, хорлогч, нэр төрийг нь унагагч байжээ.

Гэвч том мөртөө жижиг, жижиг мөртөө том монголчууд бид ер бусын хачин авиртай үндэстэн. Адилхан монголчууд байж жалгасаг нутагсаг үзэл бидний цусанд ёстой гааруу! Ямар сайндаа монголчуудын бараг бүх түүх өвөр хоорондын тэмцэл тулааны түүх байх вэ дээ! Хоорондоо бүлгэрхэхдээ заримдаа эрүүл байна уу гэж бодогдмоор.

(Азийн хөгжлийн банк Монголтой хамтын ажиллагаа эхлүүлсний 30 жилийн ойд зориулсан хуралд хэлсэн үг) Ардчилсан тогтолцоо бол бололцоо болохоос шууд утгаараа диваажин биш. Эмчилгээ тэжээлийн цэг ч биш, сүм хийдээс зохион байгуулдаг үнэгүй хоолны гуанз ч биш, өвгөд хөгшдийг харж хамгаалдаг асрамжийн газар ч биш. Хөгжлийн эх сурвалж бол өөрт байхгүй буюу дутагдсан мөнгөө гаднаас оруулж ирж ашиг өгөх салбараа эрчимтэй хөгжүүлэх явдал болохоос яаж ч ардчиллаад, ардчилсан болж харагдаад, ардчиллын арал гэж дэлхийгээр нэг магтуулаад ч энэ нь материаллаг хөгжлийн эх сурвалж биш.

Зөвлөлтийн нэрт зохиолч Василий Шукшиний "Үгүүлэг" хэмээх энэ хөөрхөн өгүүллэгийг миний бие 1985 онд хөрвүүлсэн нь тухайн үедээ "Урлаг, утга зохиол" сонинд хэвлэгдэж байсан юм. Зүгээр л сонирхуулж байгаа юм.