Зөвлөлтийн тэрс үзэлт зохиолч, Нобелийн шагналт Александр Солженицыныг 1974 онд Зөвлөлтөөс хөөж, иргэний харъяаллыг нь хүчингүй болгожээ. Тэрээр яг хүчээр хөөгдөн гарахынхаа өмнө Зөвлөлтийн ард түмэнд хандан энэ нээлттэй захидлаа бичиж үлдээсэн. Үүнээс 3 жилийн дараа польш оюутны дунд нууцаар тарсан уг захидлын хуулбар гар бичмэлийг олж авсан бивээр үүнийг польшоос монгол руу орчуулан мөн л нууцаар эх орондоо сайн найз нартаа тараасан. Бичгийн машинаар бичсэн яг 10 хувийг тараасан санагдана. Жилийн дараа Аюулаас хамгаалах яамны байцаагчийн ширээнд дээр дөрвөн хувь нь дэлгээтэй хэвтэж байлаа. Мэдээж би хэрэгт орсон.
Өдгөө манай эх орон үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эвлэлдэн нэгдэх эрхээр хуульчлан хангагдсан эрх чөлөөт нийгэм болжээ. 45 жилийн өмнө орчуулсныгаа сонирхуулж байна. Алдаа, найруулга тааруу болсон, гэхдээ огт засварласангүй, оригоор нь тавьлаа.
БААБАР ЁСЛОВ
Мөнгө олж ирж чадахгүй, харин ч тавьсан өрийг улам нэмээд байгаа Засгийн газраа дахиад л солилоо. Мэдээж ямар ч ахиц гараагүй, сахил хүртээд шал дордов. Тэгэхээр нь дахиад л засгаа солив. Мэдээж тухай бүр пинжэкээ эргүүлэхээ аль ч засаг мартаж байгаагүй юм. Солигдоод сайжирсан тохиолдол байсан уу? Ер нь муугаа улам муутгах гэж сольдог юм биш үү? Улам л уруудна, солих болгонд ард түмэн дэмжинэ, хэдэн сарын дараа бүгд жигшинэ. Өөрснийгөө хууртсан гэж ярина. Үнэндээ худалдагдчихдаг шүү дээ!? Цааш нь ярих уу, яахав?
Юун түрүүн хүн амын дийлэнхийг эзэлдэг халх аялгуунд түшиглэсэн энэ бичиг нь БНМАУ-д амьдран суудаг олон ястны хэл аялагыг нэг хэл бичигт нэгтгэснээр Монголын хүн амыг нэг нэйшн стэйт болгоход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Герман хэлний олон аялга хэллэгийг хох дойч аялга руу нэгтгэсэн ба үүнд нь ном зохиол, хэвлэл мэдээлэл, радио зурагт асар том үүрэг гүйцтгэсэн. Англи хэл ч мөн ялгаагүй ХХ зууны даяаршлын хүчээр квин инглиш аялага руу нийтийг түлхсэн. Бараг биенээ ойлголцдоггүй италийн олон аялагыг флорэнц аялагаар нэгдэн, итали хэл шинээр бий болгожээ. 1960-аад оноос Хятадад пининь аялага тэмдэгтийг албан ёсны болгосноор биенээ ойлголцох асар том дэвшил болсон. Яг үүнтэй адил кирил монгол бичиг ийм үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
Одоо байчихаад ажил хийлгэхгүй байгаа учраас шүүхийг татан буулгана гэж заналхийлэх боллоо. Шударгыг нь гайхсаар яваад энэ улс орон чинь юу руу хальтарч унах гээд байна даа! Ярьвал ч зөндөө л юм байна. Цааш нь ярих уу, яахав?
