Төрийн сангийн зээлээр гадаа­дын их, дээд сургуульд элсэн су­рал­цана гэдэг оюутан залуусын өмнө нэлээд өндөр шалгуур тавигд­даг. Тоо хязгаартай учраас хүссэн болгон нь аваад ч байдаггүй.  Улс  ч гадаадад чанартай боловсон хүчин бэлдэхийн тулд ийнхүү за­луу­саа харж үзэн төрийн сангаас зээл олгодог. Гэхдээ төрийн сан­гийн зээл олгохын тулд гадаадын 500 шилдэг их, дээд сургууль гэж заасан байгаа юм. Харамсалтай нь гадагшаа явсан болгон нь шилдэгт суралцдаггүй. Мөн гадаадад сурах нэрээр төрийн сангийн зээл авсан хэрнээ Монголд салбартай гадаа­дын их дээд сургуульд сураад байгаа нь анхаарал татна. Энэ нь шууд хууль зөрчиж байгаа хэрэг юм.  

Гэтэл жирийн иргэдийн  хүүх­дүү­дийн арай гэж  хамрагддаг төрийн сангийн зээлд МАН-ын гишүүдийн охид, хөвгүүд ямар ч шалгуургүйгээр багтдаг. Энэ та­лаар манай сонин өмнө нь ч бичиж байсан. Хэдийгээр сурлагын чанар, сургуулийн чанарыг нь харгалзан үзэж явуулдаг гэх ч үнэн хэрэгтээ тухайн үед эрх барьж байсан МАН-ын албан тушаалтнуудын хүүхдүүд л төрийн сангийн зээлд хамрагдах нь их байжээ. Нэг ёсондоо өөрийн­хөө хүүхдүүдийг албан тушаал, эрх мэдлээ ашиглан төрийн сангийн зээлд хамруулан явуулдаг байж. Тэр ч байтугай МАН-ын залуус, бүр УИХ-д суугаа гишүүн Ж.Энхбаяр, Г.Занданшатар нар ч төрийн сан­гийн зээлээр сурсан байх юм. Үүнийг нотлох баримт байна. 1997-2011 онд төрийн сангийн зээлээр гадаа­дад суралцсан хүмүүсийн нэрс дунд МАН-ын гишүүдийн хүүхдүүд цөөнгүй харагдлаа. Су­рал­цагчдын судалгааг гадаадын дээд боловс­ролын сургалтын бай­гуул­лага гаргажээ. Дээрх хугацаанд нийтдээ 1342 хүн хилийн чанад дахь их, дээд сургуулиудад суралц­жээ. Нийт суралцагчдаас 111 нь төрийн сангийн зээлээс чөлөө­лөгдсөн байна. Гадаадад сурал­цагчдын 300 гаруй нь эх орондоо ирж, төсвийн байгууллагад ажил­лаж байгаа аж. Мөн долоон хүн гадаа­дад суралцах явцдаа золгүй байд­лаар нас барсан бол 16 хүн сур­гуулиа төгсч чадаагүй ажээ. Харин 202 хүн гадаадад  сургуулиа төгс­сөн боловч эх орондоо эргэж ирээ­гүй гэнэ.  

Манайхаас АНУ, Австрали, Япон, ХБНГУ, Солонгос, Энэтхэг, ОХУ, Шинэ Зеланд, Норвеги зэрэг дэлхийн 30 гаруй улс руу мэргэжил дээшлүүлэхээр суралцдаг юм бай­на. Гэхдээ нөгөө шаардлагад нийц­сэн шилдэг 500 сургууль руу явдаг нь цөөн. Харин хүслээрээ л яваад байж. Тэр шаардлага энэ тэрийг харгалзахгүйгээр. Австралид гэхэд Шийрэвдамбын Маргад, Пүрэв­доржийн Хулан, Раднаагийн Ариун­билэг, Эрдэ­нэсүрэнгийн Амга­лан нар суралц­жээ. Тэд худал­дааны эрх зүй, эдийн засаг, бай­галь орчны шин­жээч, боловсролын удирдлагын мэргэжлээр суралцаж төгсчээ. Харин Баделханы Галия, Цанжидын Дэлгэрмаа, Бэгзжавын Мөнхбаатар, Сандалханы Бакат­жан нар Англид суралцсан байх юм. Тэд олон улсын харилцаа, бизнесийн удирдлагын чиглэлээр мэргэжил дээшлүүлжээ.

Нидерландад Далайгийн Эрдэнэ-Отгон, Жадамбаагийн Энхбаяр, Зэнээмядарын Батбаяр, Пүрэвдоржийн Хангал, Гомбожавын Занданшатар нар Маастрихтын удирдлагын сур­гуульд бизнесийн удирдлагын чиглэлээр суралцсан гэнэ.  Угтаа энэ сургуулийн Монгол дахь сал­бар Улаанбаатарт бий шүү дээ. Нэгэнт салбар сургуульд нь Мон­голд сурчихаад үүнийгээ гадаадад сурсан гэж төрийн сангийн зээлд хамрагдсан нь бас  гайхал төрүүлж байгаа юм. 

Мөн АНУ-д МАН-ын гишүүдийн үр хүүхдүүд цөөнгүй суралцжээ. Хотын мэр байсан Т.Билэгтийн Лхагвасүрэн, Аудитын газрын дар­гын албыг хашиж байсан Жавзмаа­гийн Мөнхцэцэг тус улсад суралцсан байна. Тэднээс гадна МАН-ын гишүүн Лувсанжавын Жавхлан, М.Энхболдын Одмөнх, Рашийн Оргилмаа, Дэмбэрэлийн Одмягмар, Энхтүвшингийн Зол­боо, Дэмбэрэлийн Нямцэрэн, Насан­­жаргалын Отгонболд, Цолмон­гийн Нарангарав, Баярт­сайханы Хулан, Содномдоржийн Санасэр, Базархүүгийн Даажамба, Бателханы Арна, Гунгаадоржийн Тунгалаг, Лхагваагийн Ганбат нар төрийн захиргааны болон бизне­сийн удирдлага, хууль эрх зүйн мэргэжлээр суралцан төгсөгчид байх юм.

МАН-ын гишүүдийн, тэр тусмаа албан тушаалтны хүүхдүүд гадаа­дад сурч болохгүй гэсэн хууль байхгүй. Төрийн сангийн зээлд ч бас хамрагдаж болох талтай. Арын хаалга хэрэглэснийг нь эс тооцвол шүү. Гэхдээ тэрийгээ эргүүлэн төлсөн эсэх нь анхаарал татаж байгаа юм. Учир нь тэр мөнгө чинь өнөө л ард түмний халааснаас гарсан татварын мөнгө шүү дээ.  Гэвч ихэнх нь төлдөггүй, тэр байту­гай гадаадад сурчихаад эргэж ирэхгүй байгааг юу гэж тайлбарлах вэ. Улсын төсвийг үрлэгэн зарла­ган ашигласан дээрх хууль бус үйлдэлд холбогдох байгууллагууд анхаарал хандуулбал яасан юм.