Нүүдэлчний ердийн примитив болхи сэтгэлгээ Монголд амь бөхтэй оршиж байгааг бол хүлээн зөвшөөрнөө. Гэр хороолол, хөдөө, аймаг сумдын төвийн эгэл боргил, ядуу, ядуувтар монголчууд нь хүн ам дотроо олонхи байгаа тохиолдолд тэгэхээс ч аргагүй.

Энэ “Арав” бол судлаач-нийтлэлч миний үзэл бодол болохоос биш би бусдад тулгах гээгүй. Хүн хүнд өөр өөр үзэл бодол байдгийг хүндэтгээд хар толгойгоороо энд бичсэнээ хүлээхэд бэлэн байна.

“Түүхэн дэх бие хүний үүрэг”, “Нэг хүнийг тахин шүтэхүй”, “Түүхэн бие хүн” гэгч ойлголтууд нийгмийн шинжлэх ухаанд хүндтэй байрыг эзэлдэг. Ерөөсөө хүн төрөлхтөний түүх бол улс үндэстний, улс түмний гэхээсээ илүүтэй, тодорхой бодгаль түүхт бие хүмүүсийн өвөр хоорондын харилцааны түүх юм.

Шийдэж чадахгүй үй түмэн асуудлын өмнө Монголын төр паг суулаа. Гаднаас нь харахад өндөр өндөр барилга байшин нэмэгдээд, шинэ шинэ хорооллууд босоод ярайгаад байдаг, “зовлонгийн далай” яг хэвээрээ.

1911 оноос 1946 онд олон улсын эрх зүйн дагуу хүлээн зөвшөөрч дипломат харилцаа тогтоосон нэг ч улс байхгүй. СССР нь хоёрдмол байр суурь баримталж байсан. Дундад Иргэн Улстай 1924, 1937 онд байгуулсан эрх зүйн хоёр чухал гэрээ хэлэлцээртээ тэр үеийн Монголыг хүлээн зөвшөөрч зөвшөөрүүлж байгаагүй. 1946 оны эхээр олон улсын эрх зүйгээр анх удаа олон улсын түгээмэл эрх зүйн субъект болж, дипломат харилцааг анх удаа Дундад Иргэн Улстай манай улс тогтоожээ.

Олон Улсын Парламентын Холбоо, УИХ-аас хамтран зохион байгуулсан Тогтвортой хөгжлийн зорилгын хэрэгжилтийн асуудлаарх ОУПХ-ны Ази, Номхон далайн бүсийн II чуулганы гадаадын төлөөлөгчдийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга хүлээн авч уулзахдаа ардчилалд шилжсэн 1990 оноос хойш Монгол Улсын хөгжлийн замд сайн, муу зүйлс олон тохиолдсон ч ардчиллын баянбүрд хэвээр байгаа гэдгийг цохон тэмдэглэсэн билээ. Энэ бол Монгол Улс ертөнцөд юугаараа ондоошдог вэ гэсэн асуултын хариулт гэж үзэж болно.