Шийдэж чадахгүй үй түмэн асуудлын өмнө Монголын төр паг суулаа. Гаднаас нь харахад өндөр өндөр барилга байшин нэмэгдээд, шинэ шинэ хорооллууд босоод ярайгаад байдаг, “зовлонгийн далай” яг хэвээрээ.

“Түүхэн дэх бие хүний үүрэг”, “Нэг хүнийг тахин шүтэхүй”, “Түүхэн бие хүн” гэгч ойлголтууд нийгмийн шинжлэх ухаанд хүндтэй байрыг эзэлдэг. Ерөөсөө хүн төрөлхтөний түүх бол улс үндэстний, улс түмний гэхээсээ илүүтэй, тодорхой бодгаль түүхт бие хүмүүсийн өвөр хоорондын харилцааны түүх юм.

Японоороо 靖國神社​(эх орны энх тайвны сүм) гэж нэрлэдэг Ясүкүни 1869 онд цэргийнхний мэдэлд анх байгуулагджээ. Тэр үеийн генерал, адмиралууд энд мөргөл үйлддэг, 1874 онд анх Эзэн хаан энд морилж, тэгэхдээ бурханд биш, амь үрэгдсэн дайчдын сүнсэнд мөргөжээ.

Олон Улсын Парламентын Холбоо, УИХ-аас хамтран зохион байгуулсан Тогтвортой хөгжлийн зорилгын хэрэгжилтийн асуудлаарх ОУПХ-ны Ази, Номхон далайн бүсийн II чуулганы гадаадын төлөөлөгчдийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга хүлээн авч уулзахдаа ардчилалд шилжсэн 1990 оноос хойш Монгол Улсын хөгжлийн замд сайн, муу зүйлс олон тохиолдсон ч ардчиллын баянбүрд хэвээр байгаа гэдгийг цохон тэмдэглэсэн билээ. Энэ бол Монгол Улс ертөнцөд юугаараа ондоошдог вэ гэсэн асуултын хариулт гэж үзэж болно.

1911 оноос 1946 онд олон улсын эрх зүйн дагуу хүлээн зөвшөөрч дипломат харилцаа тогтоосон нэг ч улс байхгүй. СССР нь хоёрдмол байр суурь баримталж байсан. Дундад Иргэн Улстай 1924, 1937 онд байгуулсан эрх зүйн хоёр чухал гэрээ хэлэлцээртээ тэр үеийн Монголыг хүлээн зөвшөөрч зөвшөөрүүлж байгаагүй. 1946 оны эхээр олон улсын эрх зүйгээр анх удаа олон улсын түгээмэл эрх зүйн субъект болж, дипломат харилцааг анх удаа Дундад Иргэн Улстай манай улс тогтоожээ.

Монгол маань нэг л өөдөлдөггүй, ямар дайрлага дайрчихсан юм бүү мэд? Эсвэл ямар тахил нь буруу өрөгдчихсөн юм бол бүү мэд? Санаатайгаар, хэний ч алдабалгагүйгээр өөрсдийгөө, улс үндсээ, үр хүүхдээ, хойч үеэ сөнөөх гээд ч байгаа юм шиг. Бараг сөнөөж байна даа!