Нармай Монгол улсын буриад хувилбараар бол монгол угсаатнууд тэдэнд захирагдах ёстой аж. Буриадуудын сэтгэлгээ, боловсрол, чадвар бусад монголчуудынхаас давуу гэсэн санаа нь халхын дээдчүүдийн эгдүүг хүргэснээр халх, буриадуудын харилцаа дороо муудав. Албан ёсоор Оросын Эзэнт улсад хамаарч байгаа Буриадын газар нутгийг Монголд нэгтгэнэ гэсэн нармай монголын төлөвлөгөөнөөс болгоомжлох бас нэг учир шалтгаан байлаа. Хэдийгээр энэ үед Орост иргэний дайн болж хэд хэдэн Засгийн газартай болчихсон байсан ч улаан нь ч бай, цагаан нь ч бай Орос бол монголчууд тусгаар тогтнолоо сэргээхэд Хятадын урдаас сөрөх найдвар юм. Иймээс газар нутгаас нь тасдаж тэдний дургүйг хүргэх нь аюултай.

Өрнөтэй шууд хиллэсэн Дорнын хүчирхэг гүрнийг Чингисийн удмынхан байгуулжээ. Үүнийг Алтан Орд гэнэ. Ромын папын мэдлийн Унгар, Польш, Бохэмиад халдаж Адриатын тэнгис хүртэл давшиж явсан түүхтэй.

Алтан гурвалжин дотор 1,5 сая хүн амьдарвал үүнийг хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнээр яаж хангах вэ? Монгол мал олонтой юм чинь махны хувьд болно гэхсэнж. Гэтэл нүүдлийн мал аж ахуйн сүүгээр энэ их хүнийг хангана гэж үгүй. Иймээс эрчимжсэн мал аж ахуй хэрэгтэй. Хүнсний ногоо мөн Дэвшилийн маягтай өндөр тенологитой байх шаардлагатай. Нэгэнт төвлөрсөн том зах зээл буй болоодохвол үүнээ дагаад эрчимжсэн хөдөө аж ахуй хөгжиж л таарна. Эрчимжсэн хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэхийн тулд энэ гурвалжингийн газрыг хувьчлах, үгүйдээ газрын төлөөс бий болгох хэрэг гарна. Алтан гурвалжинг шууд өгөөж тааруутай нүүдлийн мал аж ахутай холилдуулахгүйн тулд тусдаа татварын хууль үйлчлэх ёстой. Тэртэй тэргүй нүүдлийн мал аж ахуйд зориулагдсан хангалттай их бэлчээр байсаар байтал энэ багашаар газар нутгийг илүү үр өгөөжтэй үйлдвэрлэлийн төв болгоход хэн ч хохирохгүй.

Ийнхүү Евразид бараг зуун жил үргэлжилсэн монголчуудын эзлэн түрэмгийлэл энэ хүрээд цэглэгдсэн юм. Үүнээс хойш гадагш дайн хийгээгүй, харин тэдний эзэлсэн газар хэдэн арав хуваагдаж гол төлөв хориглох тулалдаануудад орсон билээ.

1936 оноос Төрөөс тусгайлан Бүгд найрамдах Монгол ард улсын баатар хэмээх албан ёсны цол бий болгон олгож, дагалдуулан одон тэмдгээр шагнах болжээ. 1990 оноос зарлиг гарган уг цолыг Монгол улсын баатар хэмээн нэрийдэх болсон ба энэ нь дээрх “БНМАУ-ын баатар” цолын үргэлжлэл, зөвхөн нэрийг нь өөрчилсөн хэрэг. Өнөөгийн байдлаар баатар цол нийт 61 удаа олгогдсоноос 59 бие хүн, 2 байгууллага багтаж байна. Үүнд Зөвлөлтийн иргэн 18, үүнээс 8 нь сансрын нисгэгч, 5 нь нам төрийн зүтгэлтэн. Монгол улсын иргэн нийт 41 хүн баатар цолоор шагнагджээ. Үүнээс нас барсных нь дараа нэхэн олгогдсон 16 хүн байна. Улс төрийн зүтгэлтэн 7 хүн. Мөн хоёр баатар цолтон хожим нь цаазаар авахуулжээ.

“Ардчиллаас болоод шувууд хүртэл буруу дэвээд байна” гэсэн шүлэг худлаа юм байналээ шүү. Шувуудын нисэлт Монголын нийгмийн байгууламжийн өөрчлөлтөөс хамаардаггүй юм байна гэдгийг удаан харж зогсоод ойлгож авлаа.