Монгол ёсноос ангид, анх удаа арагшаа харсан үүдтэй барьсан томоохон байгууламж болох Төрийн ордон монголчуудын “арын хаалга”-ны билэгдэл болжээ. Арын хаалгаар ордог болох, тусгай хангамжид орохыг хүсэх сэхээтнүүдэд хувь хүний үзэл бодол, бүр нэр төр ч падлийгүй цаг үе байлаа. Тэр хандлага өдгөө ч үргэлжилсээр.

Гонгинож, гаслах түмэн хэлбэрийн дотроос үнэнч шударгын туйл мэт царайлж, бүрлээчийн нэрийг зээлдэх л хамгаас ичгүүртэй харагдах юм.

Өнөөдөр үзэгчдийг хуураад хэдэн төгрөг олж болно. Үүнийгээ болж байна гэж андуураад хэдхэн жилийн дараа үзэхэд хог гэж үнэлэгдэх бүтээлүүд нийтээрээ үйлдвэрлэсээр байгаа нь гутамшиг. Урлагт үнэний хууль л үйлчилдэг. Үүнийг ухаараагүй бол юунд хүрэх вэ. Монголын кино урлагийн одоогийн байгаа нөхцөлд хүрнэ. Үүнээс илүү дордох түвшин гэж үгүй.

Дэлхийн яруу найргийн өдрийг тохиолдуулан Монгол орны дорнод хязгаарт уран бүтээлээ туурвиж, ажин түжин амьдран суугаа нэгэн яруу найрагчийн бүтээлийн тухай шүүмжийг нийтэлж байна.

Хармсын авангард бичвэрүүд нас барснаас нь 20 гаруй жилийн дараа буюу 1960-аад онд л анх уншигчдын хүртээл болсон байдаг. Хэлмэгдүүлэлт, дайныг даван туулсан түүний цөөхөн нөхдийн нэг Яков Друскин Хармсын бөмбөгдүүлсэн байшингаас чемодантой гар бичмэлийг нь чирч гарган, 20 жил хүлээсний эцэст Францад дүрвэн гарсныхаа дараа цэгцлэн хэвлүүлсэн юм. Хармс 1970-1980 онд илүү өргөн хүрээнд уншигдан, барууны орнуудад хүртэл танигдсан байна. Түүний утгагүй дэмий, “тэнэг” гэмээр бичиглэлүүд тун ч этгээд хачин, бүр тухайн цаг үед бичигдсэн гэхэд итгэмээргүй авч одоо эргэн харахад Сталиний үеийн Зөвлөлт орны хэцүү бэрх амьдрал, өдөр тутмын улиг хоосон ахуй, ерөөс оршихуйн эрс тэс өнгийг зураглахад чухам л тохирсон хэлбэр шиг санагдана.

Гэр орондоо хөл хорьж, ахуйн хэрэгт хэн хүнгүй сатаарахын завсарт уран зохиолын ном гэхээсээ илүү уран зохиолын бус ном уншсан нь сонирхолтой байж мэдэх юм. Ялангуяа анхлан ном уншиж, амтанд нь орохыг хүсвэл хэн нэгний бүтээсэн зохиомол ертөнц биш ертөнцийн хаа нэгтэй тохиолдож, үйл хэрэг болсон үйл явдал, хүмүүсийн тухай унших таатай биш гэж үү?