Их хэлмэгдүүлэлтийг түүх болгож ярьдаг ч, хэлмэгдүүлэлт өнөөдөр явагдаж байгааг бүгд харсаар л байна. 20-30-аад онд улс төрийн хэрэгтэнг буудчихдаг байсан, харин шинэ зуунд бол хууль зүйн арга, технологийн тусламжтайгаар хэлмэгдүүлдэг болжээ. Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт гэдэг бол улс төрийн тэмцлийн явцад ялж гарч ирсэн бүлэглэл ялагдсан нөгөө хэсэг болон өөрсдийн үзэл бодлыг аялдан дагалдаагүй хэсгийг залхаан цээрлүүлэх, егүүтгэх, баривчлах, цагдан хорих, тарчлаан зовоох, ялгаварлан гадуурхах, мөрдөн хавчих, хилс хэрэгт тулган шийтгэх зэрэг арга хэлбэрээр төрөөс (Төрийн эрх мэдэл авсан хэсэг хүмүүс) хууль бусаар явуулж буй хүчирхийллийн үйл ажиллагааг хэлдэг. Ерөнхий сайд асан М.Энхсайханг хэлмэгдүүлсэн хууль зүйн башир арга, технологи юу байв.

Бусдын нэр хүндэд халдсан худал мэдээлэл тараасан үйлдлийг гэмт хэрэгт тооцох болсон. Уг гэмт хэргийг “олон нийтэд тараасан бол” хэмээн обьектив талын шинжээр нь тодорхойлж, субьектив талын шинжийг “бүрхэгдүүлж”, худал мэдээлэл нь “гутаасан, гутаах” агуулга, шинжтэй байх эсэхийг бүрэн тодорхойлоогүй, “халдсан” гэсэн хэт ерөнхий нэр томьёог хэрэглэсэн явдал нь хууль бүтээх ажиллагааны алдаа болж, хууль хэрэглээ, шүүхийн практикт сөрөг үр дагавар үүсгэж буй гол шалтгаан болсон гэж үзэх үндэстэй юм.

Эрх мэдлээр далайлган хүчирхийлж, хэлмэгдүүлэх эзэрхэг түрэмгий гаж үйлдэл нь орчин үеийн ойлголтоор бол нийгмийн “сэтгэцийн өвчин” юм, энэ өвчнөөр ард түмэн бус, эрх мэдэлтэн өвчилдөг. Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт бол улс төрийн тэмцлийн явцад ялж гарч ирсэн бүлэглэл ялагдсан нөгөө хэсгээ залхаан цээрлүүлэх, егүүтгэх, харгислах зэрэг арга хэлбэрээр төрөөс хууль бусаар явуулж буй хүчирхийллийн үйл ажиллагаа юм. Эрх мэдлийн хүчирхийлэл, хэлмэгдүүлэлт бол орчин цагийн "боолчлол" гэсэн үг. Өнгөрсөн зуунд улс төр, үзэл суртлын шинжтэй эрх мэдлийн хүчирхийлэл гарч байсан бол шинэ зуунд байгалийн нөөц баялагийн төлөө эрх мэдлийн хүчирхийлэл үйлддэг болсон.

Мэдээллийг хэдхэн хоромын дотор, дэлхий даяар тараах боломжтой болсон энэ цаг үед аль нэг газраас гэнэт хуурамч мэдээлэл тархах нь шинэ төрлийн аюулд тооцогдож байгаа юм. “Guardian”-ийн тоймч Натали Нугайред: Суртал ухуулгыг эрт дээр үеэс ашиглаж ирсэн боловч ийм шуурхай түгээх технологи өмнө нь байгаагүй юм гэжээ. Худал мэдээлэл нь цар тахал мэт хурдан тархаж, олон нийтийн сэтгэл зүйд шууд сөргөөр нөлөөлдөг, харин худал мэдээлэл нэгэнт тархсан тохиолдолд түүнийг залруулах, арилгах, няцаах болон худал мэдээллийн эсрэг бодит үнэн мэдээллийг түгээх асуудал нэн төвөгтэй, бараг л хохироод дуусахаас өөр сонголт үлдээхгүй аж.

60 тэрбумын хэрэг үнэн гэдгийг МАН-ын дарга нь албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн, Намын хяналтын хороо нь ч шийдвэр гаргасан. Бичлэг хөдлөшгүй нотлох баримт нь ил байна. Тэгэхээр одоо МАН-ыг тараах эсэх асуудлыг Улсын дээд шүүх шийдэх ёстой. 60 тэрбумын сүлжээ үүсгэсэн, ЖДҮ-ийн зээл авсан гишүүдийн хувьд Засгийн газар нь огцорч, УИХ тарж болно. МАН бол амбицтай, түрэмгий, эрх мэдлийг ямар ч хамаагүй аргаар олж авах, хадгалж үлдэхийн төлөө программчлагдсан. Коммунист намыг тарааж байсан түүхтэй. Дэлхийд анх социалист хувьсгал хийсэн Зөвлөлтийн коммунист намыг ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Борис Ельцин 1991 онд зарлиг гаргаж, уг намын өмч, архивыг төрийн мэдэлд шилжүүлж, коммунист намыг тарааж, Орос улсад коммунист намыг хориглосон байдаг. Харин Монгол улс коммунист намаа тараагаагүй юм.

УИХ-ын сонгуульд МАН олон удаа олонхи болж байсан, харин Ардчилсан нам Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ихэнхи тохиолдолд ялалт байгуулж ирсэн байдаг. 2017 оноос эхэлсэн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт анхнаасаа Ерөнхийлөгчийн эрх хэмжээг хязгаарлахад чиглэж байсан. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр хамгийн их хохирол амсах нь Ерөнхийлөгчийн институт байх нь тодорхой байв. Ерөнхийлөгч хэн гэдэг хувь хүн байх нь чухал биш, Ерөнхийлөгчийн институт бол улс төрийн эрх мэдлийн тэнцвэрт чухал ач холбогдолтой. Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газар бол төрийн дээд байгууллагын гурван гол институц. УИХ-д олонхи болсон улс төрийн хүчин Засгийн газраа байгуулдаг болохоор УИХ дахь олонхи, Засгийн газар хоёр улс төрийн хувьд нэгдмэл ашиг сонирхолтой. Энэ хоёрыг хянаж, эрх мэдлийг тэнцвэржүүлэхийн тулд Ерөнхийлөгчийг бүх ард түмэн сонгодог. Энэ бол манай улс төрийн тэнцвэрийн амин сүнс юм.