Дэлхийн улс үндэстэн бүр өөр өөрийн нийтлэгтэй. Тухайлбал Оросууд яаж ч архидаад хийе л гээгүй бол зодоон хийдгүй. Харин Хятадуудын хооллолт өдрийн хагас үргэлжилэх ба ширээ тойрсон 10-хан хятад байлаа гэхэд лавтайяа 100 хүн байгаа мэт их чимээ гарна.

Гэх мэтээр үндэстнүүдийн мэнталийг хэдүүлээ сонирхоё л доо. Илүү тайлбараар юүхэв, зүгээр л харая. Харахын тулд нэг ялаа цохиж алаад газар тавиад холоос харзная.

За манай ялаа их сайхан тайван хэвтэж байнаа. Гүэ хэвтэх биш надаар хэвтэгдсэн байна, тэр одоо өөрөө хэвтэх байтугай хэлээ ч хөдөлгөхөөсөө өнгөрсөн шүү дээ (хойд насандаа төрөл дээшилж зөгий болох болтугай амэнь!).

Гудамны үзүүрээс нэг салбайсан залуу эр гарч ирлээ. Гүэ энэ чинь наашаа цаашаа харж байгаа нь мэдэгдэхгүй яасан сонин хүн бэ... гэсэн чинь хөөрхий хар залуу байна. Нэг их аржийсан шүднүүд гараад ирэхээр нь л таньлаа.
-hey buddy.. how r ya?
Өө америкийн хар иргэн. Тэгсэн хариу хэлэхийн завдалгүй өнөөх маань нөгөөх үхсэн ялааг харчихдаг юм байна.
-Heeye! I ain"t got nothing to do it. I swear ..i know nothing "bout it.. бла бла бла бла бла бл...!
Гүэ тэр гараа өргөцөн байгаагий нээ. Яасан ч уулгамч хогов. Өмднийх нь салтаа шилбэн дээр нь, харин пүүзнийх нь хэл өвдгөн дээр нь далбилзаж байна. Залуу минь яв даа хэн ч чамайг ялааны үхэлд буруутгах гээгүй байна. Би чамайг алаагүйг гэрчлэе яахуу... . Тэр өмдөө татсаар бүдчин барин гүйн одлоо.

Удалгүй гудамны үзүүрээс, поло цамцтай нэг цагаан эрхэм гарч ирлээ. Над руу жигтэйхэн буянтай царайгаар инээмсэглэж мэндлэх гэснээ гэнэт нөгөө ялааг маань харчдийм даа.
-Өө, яасан харамсалтай...
Тэр одоо амьд явах эрхийн тухай хуулиас эш татах гэж байна. Яшиг цаашаа, чихэвчээ зүүе. Malevolent creation намайг сайхан вакуумлана. Харин аврагч дуудах хэрэггүй шүү эрхэм ээ, наадах чинь миний эрдмийн ажил, би байгаль судлаач байгаа юм, баярлалаа.

Тэр арайхийн холдохтой зэрэг гудамны нөгөө үзүүрээс түргэн түргэн алхаатай, түүнээсээ ч түргэн харцтай шөрмөслөг эр гараад ирэв. Каанттай биеийн тамирын хувцас хосоор нь өмсөж кээт жийснийг нь харвал типичный Югославец. Тэр ялааг алсаас хармагцаа гэнэт алхаагаа удаашруулж нэн дэдэктив харцаар орчноо нэгжиж эхлэв. Баруун гараа хэдийнээ энгэртээ шургуулчхаж. Урдаасаа халзарч яваа духы нь харвал:
-Энэ хэний ажил вэ? Хэн үүгээр өнгөрөв? гэж бодож байгаа нь илт. Санаа бүү зовоо, явж тэр эсэн бусын нууц юмаа хийж, калашниковоо зар. Наадах чинь зүгээр ялаа, би дэлсчихсэн юм.

Тэрнийг явж өнгөрөхтэй зэрэгцээд баруун европын нэг нөхөр хамраа өндөрт өргөн, таягаа хаялсаар гарч ирлээ. Хөтөлж яваа зурам шиг овортой хэрнээ тэмээ шиг үнэтэй нохой нь зурам шиг хөлтэй хэрнээ тэмээнээс ч илүү ланзгар алхан эзнээ чимж явна. Тэд гай болж бас л миний ялааг харчихлаа. Эзэн хамраа алчуураар дарж, харин нохой нь хамраа хөдөлгөн ойртох гэв.
-Rubi nein! Rubi! Aus!
Тэр нохой шиг зүйлээ дуудан, уяанаас нь татаад, харж байсан тэнгэрээ үргэлжлүүлэн харсаар холдов.

Гудамны буланд түмпэн сав тачигнаад явчих шиг болоход нь цочин харвал бөөн вьетнамчууд шаагилдан айсуй. Ам хуурайгүй чалчсаар ойртож ирснээ гэнэт миний ялааг олж харцгаалаа. Нүд нь, ам нь, хөл нь.. ер нь өмссөн малгайнаас нь бусад бүх юм нь жижигхэн тэр хүмүүс миний ялааг тойрон зогсоод:
-Дон ён түн тан ян!
Гэж дуу алдацгаана. Хөрвүүлвээс:- Пай, энэ яаааасан лунзгар амьтан бэ?
Тэгсгээд тэд сав суулгаа дугаргасаар холдон одлоо. Ялаа хүртэл зарим хүмүүст том санагддаг байх нь. Овоо доо муу ялаа.

Дараа нь харин хойд хөршийнхөн маань гарч ирэв шүү. Тэдний яваа гудамны дагуу шилэн хананы цаанатай дэлхийд хамгийн үнэтэй эд зүйлсийг өрсөн дэлгүүрүүд бий. Лухгар шар орос хөтөлж яваа гоолиг амьтнаасаа 2 үг л асууна:
-Таня, хочешь?
Таня нь хамгийн үнэтэй тэдгээр зүйлсээс зүгээр татгалзах бөгөөд одоо тэд марсын чулууг худалдаж авч гэмээнэ л нэг санаа нь амрах нь илт. Лай болж бас л миний ялаа нүдэнд нь өртөөтөхлөө. Гү энэ миний муу ялаа яасан сүр бараатай эд вэ? Лухгар орос хэлрүүн:
-Так им и надо этим пацаным.
Лухгар орос хүүхэн рүү гээ харна, хүүхэн тэнгэр өөд харна:
-Ваня, мне уже по горло, иди ты со своей политикой подальше!
Ээх найрсаг соседууд минь дээ, энэ чинь зүгээр ялаа шүү дээ муха. Тайван худалдаагаа хий.

Гудамны өнцөгөөс бөөн сармис ханхийгээ  явчлаа. Бас л нэг хөрш маань иржийнэ.  Олон хөрштэй хүн яасан ч сайхан юм. Хөл нь жирэлзсээр яах ийхийн зуургүй миний дэргэд ирснээ ялааг маань зааж шулганаж эхлэв.
-Жун гоо рий жоо, шан ян мэн?
-Гүан ли ро ён ши ша .
-Чу лүн чий жоо, жүн  ён пэн!
 Хөрвүүлсэн нь:
-Хүүе хараач, сайхан тарган амьтанаа?
-Муудчаагүй байгаа!
-Тэрээ хаамаагүй ээ, сармистай хуурчхад болоо л явчнаа.
"Хөөе хөөе наадхаа тавь. Би удкуу ялаан хатаамлын цуглуулга сонирхож магадгүй байна. Марксын ботин завсар хадгална...". Тэд амандаа үглэн омогдож, хоргодон хоргодон эргэн харсаар ашгүй нэг далд орлоо.

Уваа халаг гэж одоо тэндээс хэн иржийнэ гэж бодно. Манайхан шүү дээ.
Гү мөн чиг сүр бараатай, тэнгэр шиг л дуутай байна гээч. Маргаад л байгаа болтой. За хэлний бэрхшээлгүй хүн дээ би. Алий юүгнүү?
-Өө муу ялаа. Гишгэвээ хөөе, гутлаа муухай болгоод.
-Паа мөн сайхан алжээ, алий өөр алуур байнуу, алаад баймаар санагдчлаа!
-Дутуу цохиж, өшөө сайн цохих байсан юм.
Хээе.. уураа дараарай, тайвшир.... заа ингээд тайвшир.

Гээд хэлээд байвал бас ч гүй хэдэн улс үндэстэн байна, гэхдээ завсарлы даа. Гэхдээ л тээ, зүгээр нэг ялаа тавихад л ингэхийм. Зүгээр л нэг ялаа.