www.baabar.mn | Шилдэг нийтлэлчдийн клуб

Роалл Дал: Хүүхдийн зохиолын хаан

NEPKO 4,185 0

Өнгөрсөн зууны шилдэг хүүхдийн зохиолч хэн бэ гэвэл таны санаанд Ж.К.Роулинг орох болов уу. Ж.К.Роулинг багачуудад зориулсан сургамжит үлгэр бичээгүй, тэгээд ч уншигчид нь өсвөр насныхан. Зарим хүн Астрид Линдгренийг гэж магадгүй, байж болно. Манайхан киног нь үзсэн ч номыг нь хараахан уншаагүй Роал Далд “Хүүхдийн шилдэг зохиолч” гэдэг алдар зүй ёсоор оногдоно гэж уран зохиолын ертөнц үздэг билээ.

Mongolian Empire and Tibetan Buddhism

Удо Б. Баркманн 3,811 1

The history of relations between the Mongols and Tibetan Buddhism or Lamaism is an important part of Mongolian cultural history. This article examines the relationship between this religion and the Mongol Empire.

ЗЭЭЛДМЭЛ СОДОН ҮГ

Баабар 48,247 0

Монгол хэлэнд нэвтэрсэн зээлдмэл үгийн тайлбар толь номоо ийнхүү туурвиж дууслаа. Зээлдсэн үгсийг нэлээд хэдэн жилийн өмнөөс цуглуулж эхэлсэн ба эцэст нь нэгтгэж бүтээл болгохоор жил гаруйн хөдөлмөр зарцуулав. Энэ тольд өнөөгийн дундаж монгол сэхээтэн ойлгодог, хэрэглэдэг таван мянга орчим зээлдмэл үг сонгож, аль хэлнээс гарвалтай, цаашлаад ямар хэлнээс угшилтай зэргийг тодорхойлов. Улмаар үгийн шууд утга нь юу гэж байсан хийгээд монгол хэлэнд нэвтрэхдээ ямар утга агуулах болсныг тодруулах оролдлого хийлээ. Зээлдмэл үгийн уг сурвалж нь уг хэлээрээ хэрхэн бичигддэгийг эхээр нь олж тавьсан. Иймээс зөвхөн үсгийн тэмдэгт гэхэд латин, герег, кирил, хятад ба япон ханз, солонгос, санскрит, араб ба перс, руин зэрэг арав гаруй төрлийн үсэг тэмдэгтээс бүрдэв.

Д.Сүрэнчимэг: Нэгэн зууны түүхийг бүтээгчдийг удирдана гэдэг их хариуцлага

Ганчимэг 8,785 0

Удирдлагын академийн захирал, доктор, дэд профессор Д.Сүрэнчимэгийг энэ удаа ковер зочноороо урьж ярилцлаа. Удахгүй тус сургуулийн 100 жилийн ой болно. Хийсэн ажилтай, хэлэх үгтэй энэ чамбай захирал бүсгүйн ертөнц надад маш их таалагдсан. Бидний үеийнхний туулсан амьдрал, цаг үеийн ороо бусгаа дундуур тал талд алхсан тавилан тэр чигээрээ танил байлаа.

Амаржаргалын ГАНСҮХ “2655”

Анандгэрэл 12,238 0

Хүний амьдралын үйлс бүтээлийг уншигч олонд таниулсан ийм нэг номын тухай

Шинэ цагийн Монгол: Хэлбэр ялж, агуулга ялагдав

Баярхүү 4,081 0

АЙЛ ГЭРИЙН НОМЫН САНД

NEPKO 6,049 1

Билл Брайсоны бэстсэллэр гурван бүтээлийг АЙЛ ГЭРИЙН НОМЫН САНД ЗОРИУЛАН дахин хэвлэлээ.

БУРХАНЫ НОМ

Сүхбаатар 7,132 9

Бурханы номыг шашны удирдагчид айлддаг. Айлдсан номыг нь шавь нар нь ном судар болгоод хүмүүст заадаг. Дэлхийд христийн Библи, исламын Коран, хиндугийн шашны Гита гэх мэт олон судар байдаг. Дэлхийд олон шашин байдаг. Гэвч эдгээр олон шашнаас ганц л шашин хүнийг аварч, сансарын үйлийн үрийн хүрдний зовлонгоос гэтэлгэдэг. Тэр бол Буддын шашин юм. Бурхан багшийн айлдсан судар ном л хүмүүсийг гэгээрүүлж чадна

ОРОСООР ДАМЖСАН ЕВРОП ХЭЛНИЙ ЗЭЭЛДМЭЛ НЭРС

Баабар 26,998 0

Зарим үгний гарлыг тааварлахаас өөр аргагүй. Гагарин, товчлоод гааг, гаагаа гэж дотуур богино өмд, өөрөөр хэлбэл түрсийк. Энэ нь яах аргагүй орос хүний ориг нэр, бүр сансрын нисгэгч. Бодвол алдарт нисгэгчийн бага насны тухай жараад оны сурталчилгааны кино болон гэрэл зургаас сэдэн өмссөн богино өмдөөр нь нэрэлсэн болов уу? Гагариныг доромжлох гээгүй байхаа? Дээр үед түрийтэй гадаад гутлыг түрийтэй гэлгүй “савхин гутал”, дотоод үйлдвэрийнх бол “цагаан улт” гэдэг байлаа. Савхи гэдэг нь орос хэлний “сапоги” буюу түрийтэй гутал гэдгээс гаралтай аж. Хороом ч химийн элементийн нэр болохоос өнгөлж будсан савхи биш. Горшокийг горшоонк, ноцоосыг ноцоосог гэх мэтээр монгол дуудлага болгосон үг олон. Усны цоргыг “кран” гэсэн герман гаралтай үгээр нэрэлдэг ч, бодвол өргөгч цамхаг кранаас ялгахын тулд бололтой, “карант” гэж бид нэрэлдэг.

Волтэр Айзэксон: БҮГД ЧӨТГӨРТЭЙ НӨХЦСӨН

NEPKO 7,788 0

Ноднин Элон Маскын намтрыг бичсэн Волтэр Айзэксоныг АНУ-ын ерөнхийлөгч Жо Байдэн Үндэсний хүмүүнлигийн медалиар шагнажээ. Элон Маск-ыг бичлээ гэж биш, цаг хугацаа нь тэгж таарч. Жил бүрийн эхээр хүмүүнлигийн салбарт байгуулсан гавьяаг нь үнэлж хувь хүн, хамт олон бас байгууллагад АНУ-ын ерөнхийлөгч олгодог медаль. АНУ төрийн чамгүй одон медальтай. Ерөнхийлөгчийн эрх чөлөөний медаль, АНУ-ын Конгрессийн алтан медаль хоёр бол төрийн дээд шагнал.

Историческая многомерность битвы при Халхин-Голе (1939)

Удо Б. Баркманн 3,733 0

Несколько лет назад я опубликовал более длинную версию этой статьи. Я хотел больше сосредоточиться на историческом контексте боев на Халхин-Голе и различных точках зрения на этот вопрос.

ТҮРЭГ БА МОНГОЛ ХЭЛНИЙ УЯЛДАА

Баабар 13,865 0

Монгол хэлний хар, бор, шар, улаан хөх, хүрэн зэрэг өнгөний нэр түрэг угсаатны бараг бүх хэлтэй давхцдаг. Тэр байтугай угрофин язгуурын унгар хэлэнд ч эдгээр өнгөний нэршил адил байдаг нь тэд түрэг хэлнээс зээлдсэн байж магадгүй. Эдгээр нэршил өнгө заахаас гадна зүг чиг бас заадаг учраас нүүдэлчдийн хувьд нийтлэг байж болох. Хар - хойд, цагаан- урд, хөх – төв гэх мэт.“Хар Хятадын цаана цагаан хятад гэж бий, тэд тун бэрх хүмүүс” гэдэг нь вьетнамчуудыг хэлж буй хэрэг. Хубилайн арми тэнд гурав дараалж ялагдсан билээ.

Хотын орлогч Л.Хосбаяр: НАЖИДТАЙ АЖИЛ ХАРАГДАЖ БАЙГАА БАЙХ. ГЭХДЭЭ...

Энэрэл 4,994 0

Нийслэлийн Засаг даргын Нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдол хариуцсан орлогч Л.Хосбаяртай ярилцлаа.

Марк Аврелий “Бясалгал” номын тухайд

NEPKO 12,799 0

Нэпко хэвлэлийн газрын зүгээс Бясалгал номыг Григорийн орчин үеийн орчуулгаас орчуулан, түүний бичсэн оршилтойгоор уншигчдадаа хүргэж байна.

Гадаад харилцаа эдийн засагжчихаар ядуурал арилчихдаг юм биш

Баярхүү 4,114 0

МОНГОЛ БИЧИГТ ЛАТИН ГАЛИГ ИНГЭЖ ХЭРЭГЛЭЕ

Баабар 15,378 0

Олон улсын жишгээр зөвхөн тэмдэгт орлуулж байгаа учир энэ нь ямар ч хэл шинжлэлийн асуудал огт биш. Илүүтэй компютэр технологийнхонд хамаатай. Мэдээж нийтээр дагах хүчин төгөлдөр болохын тулд Засгийн газар батлах ёстой юм. Анх компютэрийн үсгийн код шаардлагатай болоход лав 10 гаруйй хоорондоо үл зохицох кодууд бий болсон билээ. Үүнийг 1996 онд Засгийн газрын тогтоолоор Оргилтек кодыг албан болгосноор асуудлын нэг мөр цэгцэлсэн юм. Монгол кирил бичигт таарсан латин галигтай болно гэдэг нь ердөө л үүнтэй төстэй. Латин галиг хэрэглэснээр монгол хэл латин үсэгт шилжиж буй хэрэг огт бус. Орчин үеийн техникийн шаардлагад л зохицож буй хэрэг ба энэ нь нэгэнт ахуйд өргөн хэрэглэж байгаа явдлыг нэг мөр болгоход л чиглэж байгаа юм.

Монгол – Хятад - АНУ: Гурван талын эрх ашгийн тэнцвэр цоо шинээр томьёологдохын босгон дээр (1)

Баярхүү 10,126 0

- Хятад судлаач хоёр эрхмийн ярилцлага № 1

Нойрны тухай нойр сэргэмээр ном

NEPKO 10,472 0

Lamaism in Mongolia

Удо Б. Баркманн 4,251 0

The Mongolian people's knowledge of the history of Lamaism in Mongolia and its significance for the culture and life of the Mongols had been systematically erased during the socialist period. In this respect, it makes sense even today to recall some facets of the history of Lamaism in Mongolia. And it is important to understand that religion, as a component of culture, also contributes to the cultural immunity of a nation and thus to its independence.

МОНГОЛ ХЭЛЭНД ГАЛИГ ТЭМДЭГТ ХЭРЭГЛЭХҮЙ (2)

Баабар 10,230 0

Цаад хэлний дуудлагад нь тохируулж хэл болгонд өөр өөрөөр галигладаг дүрэм ихэнх тогтсон хэлний бичлэгт бий. Жишээ нь хэдийгээр адилхан кирил үсэгтэй ч гэсэн монгол үгийг орос руу галиглах дүрэм гэж байна. Орос хэлэнд хатуу дуудагддаг “ж” авиа байдаггүй учир Жаргал гэсэн монгол нэрийг ДЖаргал гэж бичнэ. Тэдний “ж” тэмдэгт нь “”жь” гэх маягтай исгэрч хэлэгддэг учир монголтой төстэй хатуу дуудагддаг John, Jerald гэсэн нэрсийг ДЖон, ДЖеральд гэж галиглах жишээтэй. Франц, орос хэлний зөөлөн “жь”-г англи хэлэнд ийм авиа байдаггүй болохоор “zh” гэж “j” тэмдэгтээс ялгаж (ZHukov) бичдэг. Оросоор монголын Завхан-ыг ДЗавхан гэж бичдэг нь бас хатуу “з” авиагүйгээс болдог биз. Сонихолтой нь буриад аялга зөөлөн “жь”-тэй учир тэднээр “жаргал” гэж хэлүүлээд үзээрэй.

Ёндон сайдын чин сэтгэлийн захиас

Баярхүү 10,027 0

“ГЯЯ-ны нэгдүгээр орлогч сайд Дарамын Ёндон” гэхлээр миний үеийн сэхээтнүүд андахгүй. Учир нь тэр тушаалд 20 жил ажилласан, өмнө нь ГЯЯ-нд орлогч сайдаар гурван жил, түүний өмнө нам-засгийн удирдагч Ю.Цэдэнбалын туслахаар 10 жил ажилласан, тэтгэвэрт суухынхаа өмнө ардчиллын эхний жилүүдэд Японд Элчин сайдаар ажилласан гээд бахархах намтартай домогт сэхээтэн байсанд тэгж их танигдсаны цаад учир оршмой.

МОНГОЛ ХЭЛЭНД ГАЛИГ ТЭМДЭГТ ХЭРЭГЛЭХҮЙ

Баабар 12,406 0

Монгол хэлэнд анхны галиг үсгийг Чойжи-Одсэрээс өмнө Пагва лам зохиожээ. Түүний санаачилсан дөрвөлжин үсэг нь гагц монгол хэлний төдийгүй олон хэлний дундын галиг үсэг байсан юм. Үй олон үндэстнийг нэгтгэсэн Их Монгол улсад нэгдсэн галиг хэрэгтэй байснаас энэтхэг-төвд үсгийн зарчмаар нийтлэг галиг зохиосон нь энэ аж. Үүнийг дөрвөлжин үсэг гэдэг ч олон улсын тогтсон нэршлээр “пагва бичиг” гэнэ. Өөр өөр хэлтнүүд байтугай ханзаар буюу дүрс үсгээр бичдэг хятадууд хүртэл нэг утгыг өөр өөр ханзаар дураараа тэмдэглэчихдэг байсан учир бичиг захидалд нөгөөдөх нь ойлгомжгүй, эсвэл өөр утга агуулдаг бэрхшээл их гардаг байсан гэнэ. Энэ нь үлгэрлэвээс өнөөдөр дэлхий нийтээр дундаа латин гэсэн нэг галиг үсэгтэй болсонтой ижил юм. Бүр тодорхой хэлбэл компютэрийн юникод гэсэн үг. Солонгос хэлээр дөрвөлжин үсгээр бичсэн олон захидал өнөөдөр ч олдсоор. Судлаачдын нотолж буйгаар Сэчон хааны захиалгаар зохиогдсон өнөөгийн солонгос бичиг нь чухам дөрвөлжин үсгээс санаа авсан гэх.

Гүрж, Азербайжан, Украин бас Монгол

Батзаяа 13,294 27

Зөвлөлтийн харъяанд байсан улсууд болон Монголчуудын ойролцоо нөхцөл байдал

МОНГОЛ ХЭЛЭНД НЭВТЭРСЭН ЗЭЭЛДМЭЛ ҮГС (2)

Баабар 13,239 0

Бусад аль ч хэлний нэгэн адил монгол хэлний өргөн хэрэглэгддэг мөнөөх 12-15 мянган үгийн сангийн лавтай 20-30 хувь нь гарал үүслээр нь хөөвөл гадаад гаралтай. Дээр авсан бүх жишээнд өргөн хэрэглэгддэг нэршлийн заримыг авсан болно. Үүнээс цаашлан лавшруулбал маш олон бий. Дээр нь уул ус, газар зүйн гадаад угшилтай нэрсийг тоочвол бүр ч аймаар юм болно. Хүний нэр нэмбэл…? Гаднаас орж ирж буй хараал, этгээд хэллэг? Энэ бүхэн ичээд байх зүйл биш, ерөөсөө хэл бол амьд учраас хоорондоо үгсээ солилцон зээлдэлцэн баяжиж хөгжиж буй хэрэг. Сүүлийн үед орж ирсэн зээлдмэл үгсийг харилхан гадуурхаж, орноос нь хэн нэгний зохиосон монгол гэгдэх үгээр орлуулахыг шаардах тулгах нь нийтэд ойлгомжгүй.

МОНГОЛ ХЭЛЭНД НЭВТЭРСЭН ЗЭЭЛДМЭЛ ҮГС

Баабар 23,452 0

Өдгөө хэрэглэж байгаа үгсийн гарвал, хаанаас зээлдэн авсныг сонирхоход, хамгийн олон нь латин гарвалтай мянга орчим үг байна. Цааш нь герег, англи, франц, хятад, түрэг, төвд гарвалтай тус бүр 500 үгс, орос, герман, санскрит угшилтай тус бүр 200, манж, араб, перс гарвалтай тус бүр ойролцоогоор 100 үгс тэмдэглэгджээ. Түрэг угшилтай үгс нэн дээр үед зэрэгцээ болон хамтран амтдарч байх үед нэвтэрсэн байж таарна. Уйгар, согд, перс үгнүүд дундад зууны үетэй холбоотой байх. Төвд үгс шарын шашин нэвтэрснээр, мөн олон санскрит үгс төвдөөр дамжиж ирсэн байж таарна. Мянганы турш хөршлөн амьдарч байсны хувьд хятад гарвалтай үгс бараг мянга хүрч магадгүй ч, өнөөгийн бидний ойлгох хүрээнд 500 орчим л байна.

МАРС ГАРИГИЙГ КОЛОНИЧЛОХ ЦАГ ОЙРТОЖ БАЙНА

Сүхбаатар 11,422 6

Хүн төрөлхтөн сансар судлалд амжилт гаргаад бүтэн жаран өнгөрчээ. Эдүгээ Марс гаригийг манай дэлхий колоничлох цаг ойртжээ. 2020 оны зургадугаар сард дэлхийгээс гурван ч удаа Марс гариг руу АНУ, Хятад, Арабын Эмират улс хиймэл дагуул нисгэлээ. Хүн төрөлхтөн яагаад Марс гаригийг сонирхоод байдаг юм бол? Хэдэн удаа Марс гариг руу хиймэл дагуул нисгэж ямар ажил хийсэн юм бол?

ГАДААД ҮГ ЗЭЭЛЭХ

Баабар 38,717 0

Нэг хэлнээс нөгөө рүү үг, ухагдахуун шилжих нь хэл хоорондын харилцан солилцоо биш. Үг зээлдэх нь тухайн хоёр үндэстний соёлын харилцааны үр дагавар юм. Гэхдээ үг зээлэх нь соёлын харилцаанд байгаа хоёр хэлний хооронд гол төлөв нэгээс нөгөө рүү чиглэдэг болохоос харилцан солилцдоггүй тэгш бус байдал илүү ноёрхдог. Энэ тохиолдолд үг зээлдэж байгаа явцад оролцож буй хэлнүүдийн аль үндэстэн нь давуу эрх мэдэлтэй, нэр хүндтэй, илүү хөгжсөн, эд баялагаар дээр зэргээс хамаарч үг зээлэх нь ихэвчлэн нэг урсгалтай байдаг.

Я.П.Шишмарёв "Монголчуудын уламжлалт баяр ёслол - Долоон хошуу даншиг наадам"

Анандгэрэл 9,003 0

Монголчууд цаг наашилж тэнгэр хангай дулааран, хайруу хүйтэнд гэртээ галын дэргэд өнжих шаардлагагүй болсон зуны дэлгэр цагт баяр наадмаа тэмдэглэдэг уламжлалтай. Зуны сард зүйл зүйлийн цагаан идээ элбэгшин дэлгэрч, гэдэс цатгалан болохуйд хэнэггүй гүдэсхэн зантай монгол хүн ёстой л тааваараа жаргах билээ.

ВОЛТЭР АЙЗЭКСОНЫ “ЛЕОНАРДО ДА ВИНЧИ” НАМТАР НОМ

NEPKO 10,243 0

Италийн Винчи хотноо төрж хорвоо ертөнцтэй анх танилцсан Леонардо “галзуу” мэт сониуч, есөн шид нь бүрдсэн хүү явжээ. Тэрээр бутач хүүхэд, ижил хүйстэн, ногоон хоолтон, солгой, анхаарал нь сарнимтгай, бас ч үгүй тэрслүү үзэлтэн, эрдэмтэн, математикч, инженер, зохион бүтээгч, анатомич, зураач, сийлбэрч, уран барималч архитекторч, хөгжимчин, зохиолч, өөртөө тугалын ихэс, матрын эрүү, тоншуулын хэл, нүүрний булчин, сарны гэрэл, сүүдрийн ирмэг судлах даалгавар өгсөн суутан байв.

Хилийн дээснээс урагшхан, Алтан нарнаас баруунтаа

NEPKO 7,403 0

Мүраками Харүки энэхүү романаа 1992 онд туурвисан байна. Уншигчдын тодорхойлсноор эр хүний дотоод сэтгэлийг уг углуургаар нь уудлан дэлгэсэн зохиол гэжээ. Үнэндээ энэ ном тэр чигтээ л хэн нэгэн чимээгүйхэн орж ирээд, нуруун дээр гараа тавихыг нь мэдэрсэн ч эгээ л амгалан, юунд ч адгалгүй, төсөөлөлдөө тэнгисийн гүн рүү эргэлт буцалтгүй уусан алдуурах шиг нам гүмхэн суусаар, дотогшоо чимээлсэн мэдрэмжид хөвсөлзүүлэх увдист хүүрнэл билээ л. Тухайлбал, арван дөрөвдүгээр бүлэгт:

Бусад 9,028 нийтлэл байна