Түүхийг бахархан магтах, эсвэл муушаан жигших үзэл санаа нь үнэнийг гуйвуулахад хүргэдэг. Харамсалтай нь ХХ зуунд бидэнд олдсон түүхийн боловсрол нь дэглэмийнхээ үзэл сурталтай холилдсон. Магтдаг зүйлээсээ сүүдэр олохоос эмээдэг, муулдаг хэсгээсээ гэрэл харахаас дальдардаг болсон нь социалист дэглэмээс бидэнд үлдээсэн гамшигт өв. Иймээс магтаж явсан хэсгийнх нь алдааг гаргаад ирэхээр “Түүх үгүйсгэлээ” гээд бархираад эхэлдэг дээ. Мөнөөх л гамшигт өв. Тэднээс “түүхийг үгүйсгэнэ” гэж яадгийг асуухаар хариулт байдаггүй. Их л сайндаа “Өнгөрснөө муулж болохгүй” гэнэ. Хариуд нь “За тэгвэл, Хүрээг Сю Шүжан эзлэсэн нь ёстой гоё гэх үү” гэхээр таг болох жишээний.

Шинэ жилийн баяр цэнгүүнд дээр хамгийн их хэрэглэсэн үгээр “Алгас” тодорчээ. Шагналаас хасагдсан этгээд даргадаа гомдол гаргатал, -Чи л өөрөө, “намайг алгас” энэ тэр гээл бувтнаад байсан даа гэх хариу сонссон аж. Саяхан болсон найран дээр сөнч нь -Эхний гурван хундагыг алгасаад шууд дөрөв дэхээс эхэллээ шүү гээд цэлэлзүүлж өгч байна гэсэн. Гэхдээ, “алгасах” гэдэг үгийг эерэг утгаар нь хэрэглэж байгаа тохиолдол ч цөөнгүй.

Япончуудын тухай анхны эерэг ойлголтыг бидэнд анх өгсөн хүн бол Ц.Дамдинсүрэн[i] гуай юм. Түүний “Японд очих замын сүүлчийн тэмдэглэл”-ийг саарал хавтастай “Түүвэр зохиол”-оос нь анх уншиж, тэнд “дайсан самурай нараас гадна хүн шиг л хүн амьдардаг бололтой юм байна” гэх төсөөлөл бий болж байж.

Социализмын үед нэг ийм зүйр үг байлаа. Капитализм байгаа цагт дайн сүүдэр мэт дагалдана гэж. Тэр үед бид хувийн өмчгүй, социалист нийгэм байгуулж байсан цаг. Хожим мэдэхнээ капитализм гэхээсээ илүү социализм байгуулагчид энх тайвны төлөө тэмцэж байгаа цагт дайн сүүдэр мэт дагалддаг байсан юмсанж.

Амгалан даргын мэндчилгээ амгалан байдал алдагдуулснаар энэ түүх эхлэв. Дүүргийн дарга байхаа больсон ч хүмүүс түүнийг “дарга” мэтчлэнгээр авгайлсаар байгаа юм.

Бидний хайр ондоо. Vр хvvхдээ хайрлах хайр маань єрнєдийнхєєс єєр. Их бага хайрладаг тухай хэлээгvй юм.