Цаг хугацаа гэж юу вэ? Оносон ганцхан хариулт байдаг уу? Цаг гээч хэзээ харвасан сум шиг өнгөрөөд хэдийд яст мэлхий шиг мөлхөнө вэ? Одоо цаг гэж огт байдаггүй гэдэг үнэн үү? Цаг хугацаа, хэлний цаг хоёр ямар холбоотой вэ? Монгол хэлний үйл үг хэдэн цагтай вэ?

Төвдийн түүхэн дэх бүхий л Далай лам нар Монголтой их бага ямар нэг хэмжээгээр заавал холбоотой байдаг билээ. Тэр ч бүү хэл 4-р Далай лам Алтан ургийн монгол хүн байсан байдаг. Монголын түүхэнд холбогдох Далай лам нарын дотор 13-р Далай ламын нэр илүү содон.

Түүхэн хүн, үйл явдлыг урлаг, уран зохиолд мөнхлөхөд уг үнэн болж өнгөрсөн түүхээс нь илүүтэй тухайн бүтээлийг туурвиж буй цаг үе нь чухал, нөлөөтэй байдаг бололтой. Чингис хаан, Занабазар, Галдан бошигт, Данзан, Бодоо, Дамбийжаа, Сүхбаатар, Барон Унгерн, Чойбалсан…

АНУ-д бичсэн тэмдэглэлээсээ заримдаа би уншигчидтай хуваалцдаг юм. Зарим нь уншаад сонин л юм гэх, бас нэг хэсэг нь инээлээ л гэх, харин зарим нь яагаад ч юм маш их уурлан бухимдах. Нэг их санаа оноо гаргах ч гээгүй, асуудал ч дэвшүүлээгүй, зүгээр л ойр зуураа сонин болгон ярьдаг шиг сул тэмдэглэл л юм аа.

АНУ-д олон л монгол айлаар орж үзсэн, Крис Онончимэг хоёрынх тэднээс нэнонцгой. Монголчуудын ихэнх нь АНУ-д очуутаа том хот, хөл ихтэй газар хайн,бөөр бөөрөөрөө нийлж авахыг илүүд үздэг бол Онончимэг, Крис хоёр харин чхөдөө хээрийг сонирхож, мал дээр гарчээ. Багшийн Их Сургууль төгссөн, англихэлний багш бүсгүй малч удмын охин гэсэндээ америк мал амьтан, жимс ногооныучрыг хэдүйн олжээ.

АНУ-д эх орныхоо нэр хүндийг өндөрт өргөн, идэвх зүтгэлтэй ажиллаж амьдарч яваа монголчууд олон байдаг. “НҮБ-ын Энх тайвны элч” гэж байдгийн адил тэд бол ёстой Монгол улсынхаа нэрийг гаргаж байгаа албан бус “элчин сайдууд” билээ.