Нүүдэлчид айлсахдаа хэр вэ? Сайн уу, муу юу? Сайн байж болох тал нь нүүдэлчид олон янзын айлтай айлсаж явдаг тавилантай тул зангий нь мэдэх мэдэхгүй хөрштэйгөө зохицох ур ухаан, туршлага эзэмшсэн байж болох. Муу байж болох тал нь хөрштэйгөө зохицох гэж ая тал засах, зусардах, тэр тусмаа айх шаардлага нүүдэлчдэд байхгүй.

Урт наслах тусам гудамжинд бужигнах олон дотор таньдаг хүн харагдахгүй цөөрчих юм. Үеийнхэн хорогдоод л буй хэрэг. Гудманд зөрөх таягтай хөгшид намайг бас их ажиглах болжээ. Би ч тэднийг гөлөрч өгнө дөө. “За ашгүй энэ чинь миний хургийн хөгшин байна.

Монгол наадмын түүх зуугаар бус мянган жилээр яригдана. Асар уудам тал нутагтаа арвин мал сүргийнхээ аяыг дагаж, хээрээр гэр хийж, хэцээр дэр хийж, оторлон нүүдэллэж, мянга мянган жилээр амьдарсан монголчууд зуны дэлгэр улиралд жилдээ ганц удаа цугларч морь уралдуулж, бөх барилдуулж, сур харвадаг уламжлалт зан үйлээ эрийн гурван наадам гэж алдаршуулж өдгөөтэй золгуулжээ.

Худал хэлбэл баяжих, үнэнийг хэлбэл шоронд орох салаа замд би гэнэгүй гэлдэрч яваад орчихов. Би мафиханд атгуулжээ. Эхлээд сүрхий цочирдсон боловч бодлоо: Үнэнийг хэлээд шоронд орох уу, худал хэлээд баяжих уу? Эсрэг тэсрэг хоёрхон сонголттой айхтар ацан шалаанд шууд хариулт олсонгүй. Би тэдний гэмт үйлдлийн гэрч санамсаргүй тохиолдлоор болсноос гайтаж хатуу хараа хяналтад цагдуулав.

Одоо бодоход би яаж долоон жил хөдөө хээр хонь дагасан юм бол оо? Гайхмаар. Юу сайхан дур сайхан. Өвлийн тэсгим хүйтэнд хониныхоо захад эзгүй талын явган шуурган дунд бүдэг бадаг хөшөө-чулуу шиг зогсож өнгөрөөсөн өдөр олон. Даарна бээрнэ. Цасан дээр суух хүйтэн, хадан дээр сандайлах эвгүй, өдөржин зогсохоос өөр мэхгүй. Чөдрийн морь өл алдамтгай.

Дарга!.. Энэ үг социализмын үед биднийг жинхэнэ уралдуулж өгсөн дөө. Хүчээ сорих өөр бизнес байсангүй. Дарга болохын төлөө яахаас ч буцахгүй амьдарлаа. Дарга хүн жирийн олноос давуу эрх эдэлсэн, тусгай хангамж хүртсэн, юун ноён. Хаад ноёд чухамдаа яаж даварсныг миний бие нүдээр үзээгүй, зөвхөн тэднийг аль муугаар шившиглэсэн урлаг утга зохиол гэгчээс баримжаалснаа хүлээх хэрэгтэй.