Жараад оны сүүлч. Сум-нэгдлийн конторт дарга нар гэнэт огил харайн сандрав. Нэр нь юм уу хоч нь юм уу тэдний сумыг “Бөглүү” гэх агаад Бөглүү суманд Цэдэнбал дарга очно гэж аймгаас утас цохижээ. Утастсан хүн нь Бөглүүг хариуцсан аймгийн том дарга.

Түм буман хэлмэгдэгчдийнхээ өвдөгт мөргөе. Хилсээр цаазлуулсан та нарыгаа далан жил “дайсан” хэмээн ясыг тань тоншлоо.

Социализмын үед телевизээр гарсан хэн боловч “амьдрал ямар байна?” гэхэд “амьдрал маш сайн байна, бид жаргаж явна” гэж бахархдаг байлаа. “Манай улс хөгжиж байна уу?” гэхэд “капитализмыг алгасан харайлгаж явна” гэдэг сэн. Өөр хариулт өгдөг иргэн байгаагүй.

Бид бурхангүйн замаар замнасан цаг мөчөөсөө эхлэн нүглийг цээрлэлгүй, намын хувьсгалт дайчин ухамсраар үйлдэж гарчээ.

Тоодог Базар гэж миний багад манай нутагт нэг марзан өвгөн байв. Дээлээ дэндүү хөөргөж бүсэлдгээс “Тоодог” хоч хүртжээ. Базар гуайг ярихын тулд өмнө нь мангар Гүрсэд дэнх Жамц хоёрын нэгэн паянг цухас дурдах нь манай голынхныг багцаалахад дэм болно гэж би үзлээ.

Баатарлаг догшин дүртэй эх орончид уул усныхаа онгон дагшин шүншгийг сэвтүүлэхгүй гэж архирч, дүрэмдээд, хөрөнгө оруулагчдаас авилга нэхдэг. Авилга өгсөн бага гарын хөрөнгө оруулагч орж ирээд ажлаа эхэлмэгц орон нутгийн эрх баригчид дээдсээ дуурайж хахууль авахаар “эзлэгдлээ устлаа” хэмээн харанхуй малчдаа тэмцэлд босгодог. Дээр нь төмөр хас сахиустнууд нэмэгдвэл өнгөрөө.