Наяад оны үед Эрүүлийг хамгаалах яамнаас анх удаа улс даяар патологийн судалгаа явуулжээ.

Одоогоос олон жилийн өмнө ШУА-ын Социологи философийн хүрээлэн явуулсан нэгэн судалгааныхаа дүгнэлтийг “Үнэн” сонинд хэвлүүлж байсныг санаж байна. Дарханы нэг үйлдвэрт ажилчид нь удирдлагадаа яаж хандаж буйг тогтоох зорилготой гэнэ. Ер гаруй ажилтан ажилчдаас асуулга авчээ.

Тамхины хуультай болоод авлаа. Тамхи хортой. Татдаг хүндээ байтугай хажуудахдаа хортой. Бүр илүү хортой гэж байгаа. Тамхи бас аюултай. Тамхинаас болж өч төчнөөн түймэр гарч байсан биз. Тамхи сүйтгэлтэй. 40 жил татахад гайгүй япон жип утаа болгочихдог биз. Энэ мэтчилэн хор холбогдолыг нь жагсаавал Бум Эрдэнэ туульсаас урт болох буйзаа.

Жоорж Орвэл “Амьтны ферм” 1945 онд анх хэвлэгдсэн.Монголд анх 1992 онд Чулуундоржийн орчуулгаар “Эзнээ сольсон нь” нэртэй гарсан. Дараа нь “Амьтны ферм” нэрээр тусдаа хоёр өөр орчуулгаар хэвлэгдсэн.

Номын ертөнцөд сүүлийн үед хоёр зохиогч цойлон гарч ирлээ.

Чой. Лувсанжав гуайн “Бодоог Элбэгдорж Ренчино егүүтгэсэн” гэсэн нийтлэл гарчээ. Гарчигтай ч санал нийлж байна. Харин дотор буй өгүүлэмж нь миний бичсэн “Монголчууд: Нүүдэл суудал” түүхийн ном руу хандсан бололтой. “Баабар гэгч” гээд баахан зүхснийг үзэхэд лав л шүүмж биш бололтой. Би алив эрүүл саруул шүүмжийг талархан хүлээж авах болно, яагаад гэвэл энэ нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн мэтгэлцээн юм.