Наран улсын цэрэг эр асан Акира миний бие эдүгээ нас өндөр болж улсынхаа ахмадын асрамжийн газарт амьдарч байна даа. Энд байхдаа элдвийг бодож өдрийг өнгөрөөх юм даа. Нэгэн өдөр японы “Асахи” сонины газрын сэтгүүлч бүсгүй Мичико над дээр ирж “Акира гуай, та Орос, Монголд олзлогдсон түүхээ ярьж өгөөч” гэлээ. Би хэсэг зуур бодолхийлж байснаа “За яахав, би ярья. Дурсах юм ч надад байна.” гэлээ.

Халх монголын ноёд ​дахиад л өөр хоорондоо хямарч эхэллээ. Тэд Хайсан гүн, Удай гүн зэрэг монголын тусгаар тогтнолын төлөө гавьяа байгуулж зүтгэсэн өвөр монголын ноёдыг хавчин гадуурхаж Ар Монголоос хөөж явуулжээ.

2023 оны есдүгээр сарын энэхүү намрын налгар өдрүүдэд монголын ууган сургуулиудын нэг болох Хэнтий аймгийн Өндөрхааны сургуулийн маань100 жилийн ой тохиож байна. Би энэхүү сайн сургуульд сайн багш нараар эрдэм заалгаж өссөн дөө. Төрөлх сургуулийнхаа дурсамжийг бичихээр шийдлээ. Та бүхэн болгоон соёрхоно уу.

Социализмын үед биднийг дунд сургууль, их сургуульд сурч байх үед багш нар “Орос оронд мандсан октябрийн агуу их хувьсгал” хэмээн улаантны улиг болсон худал ухуулгаар толгойг минь дүүргэдэг байлаа. Яг бодит үнэнийг сайтар судлаад үзэхээр ямар ч хувьсгал болоогүй, зөвхөн төрийн эргэлт л болсон юм байна лээ. Түүхийг үнэнээр нь бичих цаг болжээ. Орос оронд 1917 оны 11-р сарын 7-ны өдөр октябрийн хувьсгал болсон уу? эсхүл төрийн эргэлт болсон уу? гэж асуувал одоо болтол олон монгол хүн Орост октябрийн хувьсгал ялж, оросын ард түмэн эрх чөлөөгөө олж, амар сайхандаа жаргасан гэх байх л даа. Үгүй шүү. Үнэнийг өгүүлье.

Эдүгээ хорин нэгдүгээр зуун эхлээд гучин жил болжээ. Дэлхий дахин технологийн хувьд улам хурдан хөгжиж байна. Ойрын үед дэлхий дахин хэрхэн хөгжиж ирээдүйд дэлхий маань ямар болохыг төсөөлөөд үзье. Эхлээд эх дэлхий минь яаж үүссэнээс эхлэе.

Би нэгэн удаа Их Хөлгөнөөс зохион байгуулсан Тэрэлжийн Арьябалын сүмд болсон нүгнээнд сууж, гурав хоног юу ч идэхгүй, уухгүй мацаг барьж, сахил сахисан арга хэмжээнд оролцсон нь миний хувьд цоо шинэ нээлт байсан юм. Адгуусан амьтан мэт хэлгүй, дуугүй байхын зовлон, юу ч идэхгүй байж бирдийн өлсөхийн зовлонг өөр дээрээ мэдэрсэн нь миний хувьд боди сэтгэлийг олох замд тохиосон томоохон алхам болсон юм.