Л.Гантөмөрийг АН-ын даргаар бүртгүүлэх тухай Ч.Өнөрбаяр, Л.Гантөмөр нарын өргөдлийг өнөөдөр УДШ-ийн нийт шүүгчдийн хуралдаанаар хэлэлцэхээр болжээ. Ингэхдээ “дүрмийн дагуу” Д.Ганбатыг Ардчилсан намын даргаар бүртгүүлэх тухай С.Эрдэнийн өргөдлийг ч бас хамтад нь хэлэлцэх юм байна. Энэ тухай өчигдөр УДШ-ийн цахим хуудаст нийтэлжээ.

“Дүрмийн дагуу” гэдэг энэ үг хашилтанд бичигдэхээрээ огтоос дүрмийн бус, тэгсэн хэрнээр уламжлал, жижиг болоод тогтчихсон зүйлийг хэлдэг гэдгийг эрхэм уншигч гадарлах биз. Товчхондоо бол УДШ-ийн тавьсан занганаас болж дөрөв дэх жилдээ (парламентын нэг бүрэн эрхийн хугацаа) албан ёсоор намын даргагүй яваа АН-ын шинэ даргыг Дээд шүүх бүртгэх үү, үгүй юу гэдэг дээр олон хүн бооцоо тавьж байна. Тэнэг хүн л биш бол ядаж 50:50 хувийн магадлалтай зүйл дээр бооцоогоо тавьдаг биз дээ, яг зоосны хоёр тал шиг. Харин тэр магадлалыг бий болгож байгаа зүйл нь юу гээч!  Хуулиар шийдэх үү, хүчээр шийдэх үү? гэдэг сонголт.

Хуулиараа бол УДШ намын удирдах байгууллагын гаргасан шийдвэрийг хүлээж аваад Улс төрийн намын тухай хууль болон тухайн намын Дээд шүүхэд бүртгүүлсэн Үндсэн дүрэмд нийцсэн эсэхийг нь хянаж үзээд шийдвэрээ гаргах ёстой. Намын даргыг бүртгэж авлаа, эсвэл бүртгэж авахгүй гэдэг хоёрхон шийдвэрийн нэгийг гаргадаг.

Гэтэл өнгөрсөн хугацаанд Дээд шүүх “АН хоёр тусдаа материал ирүүлсэн учраас аль нэгийг нь бүртгэх боломжгүй. Хоёулаа нийлээд хуралдаад ир ээ” гэдэг хариултыг өгдөг байлаа. Уг нь бол хоёр байтугай хорин ч материал ирүүлсэн яадаг юм. Харин тэндээс аль нь нөгөө дээр хэлсэн Улс төрийн намын тухай хууль болон намын үндсэн дүрэмд нь нийцэж байна вэ? гэдгийг л хянаж үзэх ёстой. Түүнээс биш АН-ыг нэгтгэх, нийлүүлэх нь Дээд шүүхийн үүрэг биш юм.

Гэвч Дээд шүүх энэ маргааныг гурван жил сунжруулсны ард улс төрийн нөлөө байжээ гэдэг нь цаг хугацаа улирах тусам тодорч харагдаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, АН даргагүй, албан ёсны бүртгэлгүй байх нь хэнд ашигтай байх вэ? гэдэг асуулт.

2020 оны орон нутгийн сонгуулийг оролцуулаад нийт гурван удаагийн сонгуульд АН даргагүй орсон. Даргагүй нам гэдэг “морь унасан толгойгүй хүн” л гэсэн үг. (Одоо бүр АН-ын албан ёсны нэршил болчлоо л доо) Үр дүнд нь МАН сүүлийн гурван удаагийн сонгуульд өрсөлдөгчгүйгээр ялалт байгуулсан. Ганцаараа уралдаад түрүүлсэн гэсэн үг.

Олон нийтийн зүгээс “АН эв түнжингүй байснаас ийм боллоо. Ардчилал мөхлөө, сөнөлөө” гэж шүүмжилдэг боловч ийм байдалд хүргэсэн өөр хүчин зүйл байсныг үгүйсгэж чадахгүй. Энэ бол эрх баригч намын эрх ашиг буюу Дээд шүүхийн шийдвэр. Манай шүүхийн системд “Хэн мөнгөө төлнө, тэр хөгжмөө захиална” гэдэг зарчим үйлчилдгийг жирийн иргэн ч гадарлахтайгаа.

Тийм болохоор энэ удаа АН ч бас Дээд шүүхийн тогтоосон дүрмээр тоглосон байдаг юм. Өмнө нь хоёр тусдаа хуралдаж байсан ҮБХ-гоо нийлүүлж хуралдаад намын даргаа сонгочихсон, тэрийг нь намын их хурал нь батламжилжээ. Тухайлбал, Л.Гантөмөрийг. Тэгсэн чинь С.Эрдэнэ гэдэг хүн араас нь бас нэг ҮБХ зарлаад Д.Ганбат гэдэг хүнийг намын даргаар сонгожээ. Тэр материалыг нь бас Дээд шүүх бас хүлээж авсан байна. Өнөөдөр энэ хоёр хүний материалыг шүүгчид хэлэлцэх гэж байна л даа. За яах вэ, шүүх шийдвэрээ гаргаг.

Гэхдээ шүүхийн шийдвэрийн цаана АН гэдэг нэг намын хувь заяа, хэн нь дарга, цэрэг байхтай хамааралгүй өөр нэг чухал зүйл орхигдоод байна. Тэр бол парламентад сөрөг хүчин байх ёстой юм уу, үгүй юу? гэдэг асуулт. Ялангуяа өнгөрсөн хоёр сонгуулиар үнэмлэхүй ялалт байгуулж, төрийн бүх эрх мэдлийг гартаа авсан МАН-ын зүгээс явуулж байгаа үйл ажиллагаа, гаргаж байгаа шийдвэр, түүний үр дүнг биеэрээ амссаны дараа иргэд ч гэсэн “Аан, энэ чинь ганц МАН гэдэг нэг улс төрийн хүчнээс болдоггүй юм байна. Ерөөсөө сөрөг хүчингүй, шүүмжлэл, хяналтгүй төр гэдэг ингэж тартагтаа тулдаг, улаан цаймдаа гардаг юм байна. Парламент гэдэг чинь олонхитой, цөөнхтэй, олонхи ньбодлогоо гаргадаг, цөөнх нь тэрэнд нь хяналт тавьдаг тогтолцоо юм байна. Хяналтгүй эрх мэдэл чинь дарангуйлал руу явдаг юм байна. Авилга, хулгай, хүчирхийллийн амьд хөрс нь юм байна” гэдгийг ойлгоод авчихлаа.

Өнөөдөр Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар авлигатай хэрхэн баатарлагаар тэмцэж, АТГ хэр олон хэргийг илрүүлж, хичнээн их наядыг хураан авчирсан тухай магтан сайшаасан “уран панаалын” уралдаан болж байна. Гэтэл тэр бүхэн хэзээ бий болсон, хэн бий болгосон, яагаад, яаж бий болсон тухай хэн ч ярихгүй, бичихгүй байна. Ингэхэд парламент тэнцвэрттэй, хяналттай, сөрөг хүчинтэй байсан 2004-2016 онуудад ийм хэмжээний хулгай, ийм олон их наядын дээрэм, тонуул гарч байсан уу? Үгүй л болов уу. Оюутолгойн гэрээ, Эрдэнэтийн 49 хувь гэдэг ухаж дуусдаггүй нэг хоёрхон сэдэвтэй. Азаар тэрэнд нь холбогдоод, ял аваад байгаа нь тун цөөхөн. Гэтэл сүүлийн хоёр парламентын түүхэнд юу болов? ЖДҮХС-гийн хэрэг, Хөгжлийн банкны зээл, Нүүрсний хулгайд нэг хоёроороо ч биш, нийтээрээ намаараа живлээ. Аргаа барсан намын дарга нь намынхаа эсрэг “шүгэл үлээж”, талбай дээр жагсаал зохион байгуулж...

Харин албан ёсны сөрөг хүчин болох АН нь Ардын намаас тамга гуйгаад явж байна. Өмнө нь С.Эрдэнийг гуйгаад очихоор Х.Баттулгыг нь сөргүүлээд тавьчихдаг байсан бол өнөөдөр нь С.Эрдэнэ нь Л.Гантөмөрийнхөө эсрэг МАН-ын шатрын хүү болоод зогсч байна.

Эрүүлээр харвал энэ хоёр хүний хэн хэнд нь намаа хорлох, өшөө хорслоо тайлах шалтгаан байхгүй. Магадгүй, МАН гэдэг “махны машинд” хэрчүүлчихэлгүй амьд үлдэх гэсэн зөн совин нь энэ хүмүүсийг залуурддаг байх. Аль алинд нь АН-ын тамга падгүй болсон. Амьд явах хүсэл бол юугаар ч орлуулшгүй хүч юм.

Гэвч юм бүхэн цаг хугацаатай, эхэллийн цэг байхад төгсгөлийн цэг гэж байдаг. Магадгүй, энэ нь өнөөдөр Дээд шүүхийн нийт шүүгчдийн гаргах шийдвэрээс хамаарах байх. Парламентад сөрөг хүчин байхгүй бол сөрөг хүчин чинь гудамжинд гарчихдаг юмаа. Тэр гудамжинд чинь тамганы оронд чулуу бий шүү... гэж нэг “мэргэн" хүн хэлж билээ. Харин тэр чулуу өнөөдөр МАН-ын цагаан байр луу биш, Төрийн ордон луу нисэх болов уу. Төрийн эргэлт рүү л явна аа гэсэн үг. Нэгэнт чулуу нүүлгээд эхэлбэл тэр чулуу танай манай, хүний өөрийн гэж ялгах болов уу?!

inews.mn