Ард иргэдийн зовж олсон хэдэн төгрөгийг хулгайлж,улс орны хөгжлийг чөдөрлөсөн, нийгмийг бохирлосон  “авилга” буюу төрийн албан хаагчид төсвийн мөнгө гулсуулж төсвөөсбаячууд төрөх бизнес цэцэглэчхээд байгаа. Энэ бизнест хутгалдаагүй төрийн албан хаагчбайдаггүй л байхгүй юу. Том нь том тэрбумаар хэмжигдэнэ. Жижиг нь жижигхэн дээ хоёргурван саяар хэмжигдэнэ. Бас шүүх, цагдаа, прокурор ер нь чаддаг болгоноо амжуулна. Нийгэм сүүлдээ энэ луйварчдын ханшинд дасах хэрэгтэй болж байв. Ардчилсан намаасЕрөнхийлөгчид Ц.Элбэгдорж нэр дэвшлээ.Ерөнхий сайд байхдаа Авилгалын Ертөнц руу анхудаагаа жаахан өнгийж харсны хувьд бас ч гаалийн гэх хэрэгийг мөрөөр нь орж ганц нэгэнхүнийг барьж хорьсны хувьд тэр нилээд туршлагатай байлаа. Энэ хэргээс болж урьд нэгэнудаа огцорсон ч ахиж төрд бүүр том болж ирхэд түлхэц  болсон . Авилагчдыг бүрэнцэвэрлэж чадахгүй ч айлгана гэдэг бас том ажил юм. Гаалийн хэрэг ид манддаг жилийнгаалийн төсвийн орлого яг л галзуурсан юм шиг нэмэгддэг байгаа. Энэ яаж байна гэхэдгаалийнхан хэзээ нэгэн цагт юмэнд орно гээд жааханч гэсэн үнэнч ажилласан гэдэг. Элбэгдорж Ерөнхийлөгчид нэр дэвшлээ. Шүүх прокурор гаалийнхан ухаан алдах шахав. Шүүгчидтэй уулзана гэхэд уулзахгүй гээд зугтаагаад байсан юм даг. Ерөнхийлөгчсонгуулийнхаа сурталчилгаанд “7 сарын1”-ний асуудалд орооцолдсон улс төрийнхоригдлуудыг суллана. Авилагчдыг харин өршөөхгүй гэж байв. Ард түмэн үүнд дуртайбайсан. Тэд албан тушаалаа ашиглан мөнгө хийгчдийг цээрлүүлнэ, цээрлүүлснээравилгалын асуудал цэгцрэнэ гэж горьдож байв.  10 сая төгрөг идсэн бол 10 жил 20 сая төгрөгхуссан бол 20 жил,Тэрбум төгрөг хийсэн бол 100 жил шоронд сууна гэж итгэж байсан. Өршөөлийн хууль гарчихваа. Улс төрийн хэрэгтэнгүүд хөнгөн ял хийсэн ялтангуудсуллагдав. Гэтэл нөгөө албан тушаалын хэрэгтэнгүүд бас л суллагдав. Энэ хуулийг муу нэртхууль засдагаараа алдаршсан Ц.Нямдорж зассангүй, Ерөнхийлөгчийн тамгын газар бүүрЕрөнхийлөгчийн бараг эрүүн доор “албан тушаалтаныг хамт өршөөнө” гээд засчихжээ. Хэрвээ Ерөнхийлөгч албан тушаалтныг өршөөлд хамруулахгүй гээд оруулчихсан бол иххурал дээр унах  байсан байж магад. Одоо Шинэ Ерөнхийлөгчийн өршөөлийн хуулиас өмнөүйлдэгдсэн авилгалын хэрэгүүд баригдсан ч мөрдөн байцаалтаар тогтоогдсон ч өршөөгдөнөгэсэн үг. Одоо авилагчид ёстой нэг гаарна биз дээ. Миний хувьд Ердөө өнгөрсөн жил Хоёр чих хурлын гишүүн оролцож 30-60 сая төгрөг замын компаниас авсан хэрэгийг, мөнгө өгсөнхүнтэй, хамт явсан гэрчтэй нь авилгалтай тэмцэх гэзэр өгсөн юм шалгаж байна л гэдэг. Тэгсэн чинь одоо хэрэгсэхгүй болчихож дээ. Бас 2000-2004 онд Хятад руу хар тугалга гажгаргасан хар төмөрийн контрбандын улсад 107 тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсангаалийн томоохон хэрэг байсан. УИХ-ын ажлын хэсэг байгуулагдаж хятадын талынмэдээллийг авч үнэн байна гэдэг нь тогтоогдож, хилийн цэргээс төмөр ачиж гаргасанмашины дугаарыг авч  улсын прокуророос дамжин цагдаа шалгаж тогтоож байсан бас лбудаа. Ямарч байсан иймэрхүү олон арван хавтаст хэрэг өршөөлийн хуульд ороодөршөөгдчихсөн гэв. Энэ авилагчид албан тушаалтангуудын сүлжээ үнэхээр азтай бас одтойюм гээч. Авилагалдаа идэгдээд тэд нь хуулийг яаж гаргахаа мэддэг улс орон яадаг юм боляаж тэднээсээ салдаг юм бол. Өнөө авилагчдыг чинь бас өршөөдөг юм байна. Төсвийн хэдэнтөгрөг авсаныг нь ч төрийн том тендер хуссаныг нь ч, хил гаалийн контровантыг нь бүгдийгнь өршөөдөг юм байна. Гэхдээ манайх шиг мэдэн будилж өршөөх биш бүүр улаан шугамдатаж байгаад өршөөдөг юм байна . Энэ нь төр авилагчдын өмнө бууж өгч байгаа мэтхарагдавч цоо шинээр ажиллах цэг тавьдаг ажгуу.Жишээлбэл  2010 оны 01 сарын 01- нээсөмнө гарсан бүх албан тушаалын, авилгалын   гэмт хэрэгүүдийг өршөөсүгэй гэж зарлиггаргадаг ажээ. Хэдэн төгрөг цааш нь хийчэхээд хэзээ баригддаг болоо гаад бөмбөгнөжсуугчдын санааг амраахаас гадна, гадаадад байршуулсан мөнгө ч эх орондоо ирдэг байна. Харин өршөөлийн энэ шинэтгэлтэй хамт хуулийн байгууллагы бүтэц бүрэлдахүүнийгбүрэн сольдог ажээ. Авилаглд живсэн жилүүдэд хууль шүүх, гааль, авилагалтай тэмцэхгазрын удирдалганд ажиллаж байсан бүх боловсон хүчний оронд “цэвэр” гартангуудыгоруулж улс орноо авардаг туршлага бас байна. Төр барьж байгаа цаашид ч төр барихитгэлтэй улс төрийн намуудын хувьд нэлээд хүч зориг сорьсон алхам нь өөрсдийнавилагчидаасаа салах явдал . Гэхдээ ямар шоронд хийж салж байгаа биш. За манайхан чгэсэн хумсалдаг шүү дээ одоо болиноо хө. Чиний оронд “цэвэр хүн” ажиллаг гээд хэлчихэднэг их зориг орохгүй байх. Авилагчдын хувьд өршөөл бол хамгийн том шийтгэл. Гэхдээтэднийг өршөөхөөс өөр гарц одоохондоо алга байна. Манайхнаас л муу муухай, увайгүй юмгардаг. Өнөө Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчтэй чинь уулзахгүй учрахгүй гээд бараг л гэмтхэрэгтэн төрийн албэн хаагчидаа жагсааж байсан хуулийнхан чинь одоо болохоор биебиенийгээ матсан муулсан хавтаст хэрэг бариад тамгын газар руу гүйж зарим нь биЕрөнхий шүүгч болно,би прокурор болно гээд гүйж байна гэнэ шүү. Тэр бүгдийн өөдөөсТаны өнгөн дээр Монголын нийгэм авилга албан тушаалын гэмт хэргийн торондорооцолдсон л бол та хувь хүртсэн хүртээгүй ялгаа байхгүй ажлаа итгэлтэйгээр хүлээлгэжөг гээд хэлэх л хэрэгтэй төр барьж байгаа намууд тохирох хэрэгтэй болноо доо.Ерөнхийлөгч хуулийн шинэтгэлийн тухай хөөцөлдөж байна. Жинхэнэ авилгалын эзэд мааньтухайн салбараа албан тушаал ашиглалын намагт унагсан нөхөдүүд Ерөнхийлөгчийгтойроод хуулийг ингэх хрэгтэй тэх ёстой гээд мэргэн түргэн яринх юм. Цалин бага учраасавилга авдаг гэж онолдох хүн харагдана. Харин манай салбарт шудрага бус байдал авилгаалбан тушаалын ашиглал байгаа нь надтай холбоотой, би бас буруутай гэж нэг ч хүн амангайсангүй. Хуулийнхан толгойноосоо өтсөн бүүр ялзарсан. Харин тэднийг нэг өдөрөршөөж бас зайлуулдаг туршлага манай хэзээд хэрэгждэг болоо. Ингэж: авилагчдыг улсорны хэмжээгээр массаар нь өршөөн зайлуулбал сэтгэл амар албан тушаалаа өгчихөөдтөрөөс бий болгосон хуримтлалаараа бизнес эрхлэн жаргаж явах “томчууд” олон гарна. Тэдэнд Их хурлын гишүүн сайд, том албан тушаалын суудал одоо шинэ үед дараа болжбайна. Бүүр албан тушаал бол авилгалын хэргийн хорогдох байр болоод байна. Тэд чайхгүйгээр хорогдох байрнаасаа гараа өргөөд гараад ирэг. Бололцоо олгоё. Харин ажлынбайрыг нь цэвэрлаж авах нь чухал. Авилагчдыг өршөөе. Өөр арга алга. Хэрвээ авилагчдыгөршөөж төрөөс зайлуулах бодлогоо яаралтай хэрэгжүүлэхгүй бол энэ авилагчдын үйлдэлулам бүр зэрлэг балмад болж олигархиудын тулаан сонгууль, санал хураалт, банк санхүү, уул уурхай хэвлэл мэдээллийг хамран ам хэлээр биш ака буугаар ярих аюул нүүрлэлээ. Чингэлтэй дүүрэгт дүүргийн дарга хотын дарга оролцсон авилгалын сүлжээг нэгэн бүсгүйилчилсан юм. Гэтэл цагдаа шүүхийнхэн нөгөө авилга илчилсэн бүсгүйг захиалга өгч 15 жилээр ял сонсгоод нөгөө авилагчдыг гаргачихдаг байгаа. Ийм л болчихоод байна. Цагдаашүүхийнхэн оролцсон авилгалын дуулиант хэргүүдийг сэтгүүлчид үе үе гаргаж тавьдагбайсан тэр явдал тас цохигдлоо. Цагдаагийхан энэ баримтыг хаанаас олсоноо хэл гэж жаалүйл үзэнэ. Шүүхийнхэн ганцхан шийд гаргана. Төрийн албан тушаалтны нэр төрд халдсанучраас уучлалт гуйсугай. Эсвэл тэдэн сараар баривчилсугай гэнэ. Авилагчид аль хэдийндийлдэхээ больжээ. Харин тэднийг өршөөн зайлуулах арга үлдчихээд байна.