44 жил харж, хvлээж, итгэж, мєрєєдєж ирсэн олимпийн аварга Монголоос тєрлєє. Олимпийн аварга гэдэг тухайн vндэстэнд ямар их баяр, бахдал, урам зориг, итгэл эрмэлзлэл авчирлагийг монголчууд бид харлаа, vзлээ. Сайхан байна. Энэ баярт мэдээг авчрахын тухайд жил хагасын ємнєхєн УИХ-ын гишvvн, МоАХ-ны дарга Х.Баттулга арлын оронд ид хаваа гайхуулж, Монголоо гэсэн урмаар омогшин буй залуу их аварга А.Дагвадоржтой хєєрєлдєж, жvдогоор хvч vзэхийг санал болгож байжээ. Харамсалтай нь, их аварга А.Дагвадорж элэг нэгтэндээ гомдсон сэтгэлийн vгээ хэлж, татгалзаад єнгєрсєн гэдэг. Их аваргын тэрхvv эмзэглэлээс vvдсэн "Баатар Hero" нийтлэлийг Х.Баттулга гишvvн тухайн vед бичиж байв. Тэгвэл єнєєдєр тvvний хvсэл биелж, бид олимпоос алтан медаль хvртээд байна.

УИХ-ын гишvvн, МоАХ-ны дарга Х.Баттулга бичиж байна.
Ємнє нь хэдийгээр гарч байсан ч энэхvv нийтлэлийг єнєєдрийн єндєрлєгєєс дахин уншвал сонирхолтой байх болов уу хэмээн уншигчдадаа хvргэхээр шийдлээ.

МОНГОЛ МОНГОЛДОО ДУРГVЙ ХЭВЭЭР БАЙХ VУ
Оршил
Саявтар Асашёорюv Д.Дагвадоржтой хэсэг ярилцаж суулаа. Их спортод адилхан зvтгэж байсны хувьд бидэнд ойлголцох, санал нийлэх зvйл бишгvй л байдаг. Дагваа маань сумод орохоосоо ємнє жvдогоор хичээллэж байсан. Тийм болохоор Mizuno фирмийн кимоно ємсгєлийг жvдогийн баг, тамирчдад бэлэглэсэн юм. Байгалийн асар их авьяасыг євлєн тєрсєн болохоор нь би тvvнийг жvдогоор явбал олимпийн аварга баттай болно гэж итгэдэг. Олимпийн аварга тєрнє гэдэг vндэстэнд ямар их бахдал, урам зориг, итгэл эрмэлзлэл авчирдгийг ємнєд Солонгосын анхны олимпийн аварга тєрсєн тvvхээс харж болно. 1976 оны Монреалийн олимпоос Хєдєлмєрийн баатар З.Ойдов мєнгєн медаль авахдаа ємнєд солонгосын бєх Ян Жv Мог ялсан. Гэвч америкийн бєх Ж.Девист оноогоор ялагдсан байлаа.

Америк, солонгос хоёрын барилдаанаас аварга хэн болох нь тодрох болов. Ємнєд Солонгосын бєх Ян Жv Мо цэвэр ялахгvй л бол аварга монгол, америк хоёрын нэгэнд очно. Ийм мєчид америкчууд цэвэр улс тєрийн шийдэл хийж ємнєд Солонгосын бєх Ян Жv Мод цэвэр ялагдахыг єєрийн бєхдєє даалгажээ. Учир нь хоёр систем сєргєлдєн байх vед Орос ах, Сэм авга хоёрын єсгєн бойжуулан хvvхдvvдийн хэн нь аварга болохыг шийдэх нь vзэл суртал, олон нийтийн харилцааны vvднээс чухал ач холбогдолтой байжээ. Хэдийгээр ийм нэгэн будлиантай тvvхтэйгээр олимпийн анхны аваргаа тєрvvлсэн ч, тvvнийг ялж байсан З.Ойдовын нэрийг солонгосчууд ой ухаандаа хадгалан vлдсэн байдаг. Энэ бодлоо тvvнд хэллээ. "Нэгэнт сумогийн хамаг дээд цолыг авлаа, амжилтыг эвдлээ. Одоо сумод зодог тайлаад жvдод хvчээ vзвэл монголоос тєрєх анхны олимпийн аварга чи болох биш vv" гэхэд минь Их аварга vvнтэй санал нэгдэхэд бэлэн байсан хэдий ч нэг зvйл дээр торов. Энэ бол тvvнийг чиглэсэн монголчуудын хардлага, доромжлол.

Хайрлаж, бахархаж явсан ард тvмэн нь тvvнийг хэнэг ч vгvй доромжлон, гvтгэжээ. Монгол хэмээх нэрийн тєлєє амаргvй тэмцэлд орж, ялж явахдаа ард тvмэн нь тvvнийг гvтгэнэ чинээ, хэнэг ч vгvй нулимах, шvлстэх юм чинээ санаагvй болохоор гvн хямарчээ. Бодоогvйг нь бодсон мэт болгоод, хийгээгvйг нь "хийлгэж" бичээд байгаад гутарчээ. Залуу хvний сэтгэл эмзэг байгаа. Урмыг нь хугалахаар, ууцыг нь хугал гэсэн ардын vгийг би тэгэхэд тод мэдэрсэн. Их спорт хvнээс ямар их хєдєлмєр, тэвчээр, цаг шаарддагийг би биеэрээ мэднэ. Хомсхон олдох цагаа монголчууддаа зориулчих гээд гvйж явдгийг нь мэднэ. Бэлтгэлээ олигтойхон базаагаад, бие сэтгэл амар суувал суух тэр тэгж чаддаггvй. Олимпийн баг, тамирчид нь олигтойхон хувцастай байгаасай гээд хєєцєлдєєд гvйдэг, гэтэл... Д.Дагвадоржийн гомдол миний сэтгэлд хvндээр тусч, эмзэглэл тєрvvлснийг та бvхэнтэй хуваалцах гэж vvнийг бичиглэж байгаа юм.

МАНАЙ VЕИЙН БААТАР
Тулааны урлагийн агуу мастер, нэрт жvжигчин Жет Ли "Баатар"(НЕRО) хэмээх кинонд тоглосныхоо дараа CNN-ий Ларри Кингд ярилцлага єгч байсныг санаж байна. Тэрээр уг кинонд "Нэргvй баатар" гэх vнэхээрийн баатар эрийн дvрийг бvтээсэн билээ. Ларри Кинг ярилцлагын тєгсгєлд тvvнээс "Таны бодлоор одоо цагт "баатар" байна уу ?" гэж асуусан. Жет Ли-гийн хариултанд монгол хvний сэтгэл хєдлєхєєс аргагvй. "Байгаа ш дээ. Тэр бол Асашёорюv! Жинхэнэ монгол баатар" Ичих хэрэгтэй. Их аваргаараа бид гайхуулж, бахархаж чадахгvй байна. Тэр ганц монголд хамаатай бус гэдгийг ойлгож чадахгvй бай¬на. Ємчилнє, харамлана. Доромжилно. Алс Калифорнийн амбан захирагч болсон Арнольд Шварцнеггер хvртэл тvvнтэй уулзахыг хvсдэгээ хэвлэлээр илэрхийлж байсан. Тэр гаалийн Х.Баатартай бус ганцхан байгаа их аварга жинхэнэ баатартай л уулзахыг хvссэн. Харин бид гаалийн "баатрууд"-тай л уулзахыг эрхэмлэдэг.

МОНГОЛ ХVН ХУВЬЧЛАЛД ЯЛЖ БОЛОХ УУ
"Долгорсvрэнгийнхэнд байшин нь, бидэнд урлаг нь хэрэгтэй" гэж бичиж чадсан хvн єєрєє цирк байнга vздэг гэдэгт би л лав итгэхгvй. Тэр хєєрхий, захиалагчийнхаа сэтгэлд нийцvvлэх гэж хэтэрхий хичээсэн байгаа. Захиалагч нь тодорхой. Улсаас татаас авч байж циркийг "хєгжvvлэх" гэсэн бэртэгчид. Бэртэгчид хvслээ гvйцэлдvvлж байвал vндэстний бахархал, нэр тєрийг уландаа гишгэх юу ч биш. Циркийн хувьчлалын дvн тэнэг хvнд ч ойлгомжтой шvv дээ. Улсаас 180, 200 саяар нь татаас авах юм бол хувьчлаад яах юм? Улсаас нэг ч тєгрєг авахгvй гэсэн нь ялдаг энэ цагийн vнэлэмж мєн биз? Ер нь улсын тєсвєєр хийсэн бол сайн сайхан, хувийн хєрєнгєєр хийсэн бол муухай гэдэг "коммунист" vнэлэмжээсээ бид хэзээ салах юм бэ ? "Аса" багийг vзэн ядагч маань "циркийг нэг бол тєсвєєс "саадаг" баг авах хэрэгтэй, vгvй бол гадаадынхан авах хэрэгтэй гэсэн санаа дэвшvvлээд байгаа ч юм шиг Бас нэг жишээ дурдъя. "Женко тур бюро"-гийн босгосон "Алтан ташуур" цогцолбор бол хувийн хєрєнгєєр босгосон анхны том байгууламж.

Тєсвєєс нэг ч тєгрєг авалгvйгээр их хаандаа зориулсан аварга цогцолбор босож, тэр ч бvv хэл цогцолборын хувьцаанаас 50 мянган хvvхдэд тараасныг анзаарахгvй, анзаарсан ч анзаараагvй царайлна. Кайман зууны ємнє нутгархах, овог аймгаараа талцах vзлээ хойш тавьж vндэстнээрээ нэгдэж нягтрахын гайхамшгийг vзvvлж чадсан Их хаанаараа бахархах, тvvнээс суралцах vзлийг єндєрт гаргах гэсэн ганцхан зорилгыг бид євєртлєн босгосон. Хятадууд хааныг минь ємчлєєд, єєрсдийн юм шиг яриад, vзvvлээд байхаар "vгvй" гэдгийг нотлох гэж зориглосон юм. Гэвч енєех "эх орончид", "чингис хаанаараа бахархагчид" хvйтэн хєндий хандсан, vл тоомсорлоцгоосон шvv дээ. Улсын хєрєнгєєр босоогvй зvйл тэдэнд хvртээлгvй юм шиг аашилсан. Бид хийсэн зvйлийг минь магтаад єг гэж шаардахгvй ээ. "Монгол хvн хийсэн бол дэмий, монгол хvн авсан бол бузар булай" гэдгээ хязгаарлаач гэх гэсэн юм.

Тэрнээс хоосон магтаалаар хооллодог нь би биш. Иргэний нийгэмд тєсвийн хєрєнгєєр босгосон зvйлд сэжигтэй хандаж, магтан дуулахаас татгалздаг. Харин хувийн хєрєнгєєр босгосон зvйлд ээлтэй хандаж, сурталчилж тvгээдэг жаягтай. Монголд бvх зvйл эсрэгээр явагдсаар... Магадгvй Цонжин болдогт гадаадынхан хєшєєрхvv юм босгочихсон бол амаа олохгvй магтаж, шагналаар булах байсан биз. Vvнтэй адил зvйл хувьчлал болган дээр анзаарагддаг. Гадаад хvн ямар нэг юм хувьчлаад авчихаар хэн ч, юу ч дуугарахгvй. Айдаг юм уу, ичдэг юм уу? Дарханы мах комбинатыг гадаадынхан хувьчилж авчээ. Хэн дуугарсангуй єнгєрєв. Уг нь циркээс мах нь ард тvмний амьдралд илvv хамаатай бус уу? "Махны vнэ нэмэгдлээ яанаа" гээд шуугидаг хирнээ стратегийн ач холбогдолтой гэмээр vйлдвэрийг гаднынхан мєнгєєр цохиж авч байхад "эх орончид" хаана явсан юм бэ? Нєгєє "ард олныхоо тєлєє vхэхээс буцахгvй" гэж зарладаг "баатрууд" сvvлээ хавчаад чимээгvйхэн л байцгаасан.

МОНГОЛ VНДЭСТЭНД ДАРХЛАА БАЙНА УУ
Гадаадынхнаас айх, тэднийг шvтэх vзэл монголд амь бєхтэй. Чингисийн монголчууд омог бардам, хараа дээгvvр байж, монгол нь монголоо хайрлаж дэмжиж явж болохгvй юу? Хоёр монгол хэрэлдэнэ, гурван монгол зодолдоно гэдгээсээ салж болохгvй юм болов уу? Бид л нэгнийгээ хайрлахгvй бол хэн ч биднийг хайрлахгvй. Хятадууд газрын зураг дээрээ Монголыг єєртєє нэгтгээд зурчихсан байхад бидний хэн нь ч дуугар¬сангvй. Элчингийн ажилтан монгол бол хятадын бvрэлдэхvvнд байдаг тєддэх vндэстэн хэмээн зурагтаар ярьж байхад тоосонгvй. Гадаадынхан монгол хvнийг мэхлэлээ, мєнгийг нь луйвардлаа, хууль зєрчлєє. хил давж зугтаалаа гэхээр юу ч хэлэхгvй монгол хvн гадаадынхныг муухай харчихсан байвал хоёр орны найрамдалд сэв суулгах нь гэж сvржигнэнэ.

"Бид эвтэй байхдаа хvчтэй шvv гэж хvний vгээр тунхаглаж, сvржигнэх хирнээ эвлээд ирмэгц байж ядан дэвхцэнэ. Уг нь монголыг монголоор нь байлгаж, монгол нь монголдоо хайртай байлгах зvйл нь vндэсний vзэл санаа, vндэсний бахархал мєн. Гэвч vндэсний vзэл санааны тухай хамгийн их ярьсан хvмvvс нь vндэстнээ хагалан бутаргаж, єєр хооронд нь эвдрэлцvvлэх сонирхол ихтэй байдаг нь сонин. Бодлынхоо тєгсгєлд би залхмаар олон асуулт тавъя!
-Бид нарт єєрсдийгєє бусдаас зааглах, хамгаалах дархлаа vндэсний vзэл санаа байна уу?
-Монгол хvн тендерт ялбал баярлаж, монгол хvн дэлхийн аварга болбол бахдаж, монгол хvн баян болбол сэтгэл тэнийх чадвар бидэнд алга уу ?
-Бид vргэлж ядуу буурай байж, бусдын гар хєлийн аясаар хєдєлж, тэднээр бахдаж, явах ёстой юм уу ?
-Товчхондоо "Монгол монголдоо дургvй" хэвээр байх юм уу? монголчууд аа!

БААТРЫН ТУХАЙ АХИН ХЭЛЭХЭД
Монгол vндэстний дундаас цоройн гарсан. Ертєнцєд танигдсан баатар Дагвадоржоо хайрлаж, хvндэтгэж тэр хирээрээ нэр тєрийг нь олондоо хэрэгтэй vйлст ашиглаж чаддаг байх хэрэгтэй шvv дээ. Тэрнээс хэдхэн цєєхєн бэртэгчний хvслийг гvйцэлдvvлэх гэж, хорслыг нь тайлах гэж хошуурдгаа болъё. Монгол хvн баян байж болохгvй юм шиг шvд зуун зvхдгээ больцгооё. Vгvй бол хамаг л ашигтай, хэрэгтэй гэсэн салбар, vйлдвэрлэл нь харийнхны гарт ороод монгол хvнд тэдний барлаг болох, боолын боол, босгоных нь шороо болох л тавилан vлдэх нь.

Монголчуудын хоорондын атаа хорсолд хамгийн их хожих хvмvvс бол гаднынхан. Баабарын хэлснээр монгол хvн "Би ч баяжихаасаа єнгєрлєє. Ядаж энэ битгий баяжаасай" гэж боддогоо болих хэрэгтэй. Монгол хvн баяжлаа гэхэд хятад, солонгос, оросуудыг тэтгэхгvй. Монголоо л гэнэ шvv дээ. Асашёорюv Д.Дагвадорж "Монголдоо ирэх боломж яаж ийж байгаад л гаргадаг. Ирэх бvрт л элдвээр хэлэх юм. Сvvлдээ ч ирэхээс халширах янзтай. Арай ч дээ" хэмээн гомдол дvvрэн хэлж суусныг бодох бvр бичмээр, хэлмээр санагдсан юм аа. Д.Дагвадорж шиг хvн бидний цєєхєн монголчуудад олон заяахгvй. Дагваа шиг баатрууд бvхий л салбарт тєрєн гарахыг нийтээрээ дэмжицгээе!