“Coal Mongolia 2015” чуулган уламжлал ёсоороо Улаанбаатар хотод дөрөвдүгээр сарын 9-10-нд тав дахь жилдээ болж өнгөрөв. Өмнөх жилүүдийнхээсээ даруухан, харьцангуй цөөн оролцогчтой байсан ч энэхүү чуулганы явц, уур амьсгал нь Монголын нүүрсний салбарын бодит байдал, жилийн өнгө төрхийг урьдын адил, тод илэрхийлж байлаа.

Энэ чуулганы үеэр Таван Толгойн нүүрсийг олборлох, урд хилтэй шууд холбосон төмөр зам барих олон талт гэрээнд Засгийн газар гарын үсэг зурж, Монголын нүүрсний салбарт томоохон өөрчлөлт эхлүүлнэ гэдгээ хүлээлт монголчуудад ч, гадаадын хөрөнгө оруулагчдад ч бий болсон байв.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Таван Толгойн гэрээг УИХ-аар хэлэлцэх шаардлагагүй, аж ахуйн ажлыг Засгийн газар шийдээд яваг гэж байр сууриа илэрхийлээд буй. Ерөнхий сайд дөрөв хоногийн өмнө нь ард түмэндээ хандаж Таван Толгойн төслийн хэлэлцээр төгсгөлийн шатандаа орсон, Засгийн газар яаралтай хэлэлцэн баталж эхлүүлэхээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр албан ёсоор зарлав.

Гэтэл маргааш өглөө нь УИХ-ын Хаврын чуулганыг нээхдээ УИХ-ын дарга “ ноцтой үр дагавартай, хохиролтой гэрээ байгуулахыг би зөвшөөрөхгүй. УИХ энэ хэлэлцээрийг хэлэлцэж батална. УИХ-аар хэлэлцүүлэхгүй гэж гарын үсэг зурахыг оролдож буй сайд нартай хариуцлага тооцно” гэж мэдэгдэв.

Энэ мэдэгдэл нь Таван Толгойн гэрээнд гарын үсэг зурахаар Монголд ирээд байсан Хятад, Японы төлөөлөгчдийг нутаг буцахад хүргэж, “Coal Mongolia 2015”-д бүртгүүлээд байсан Хятадын Элчин сайдын яамны төлөөлөгч тус чуулганд оролцуулсангүй.

Нүүрсээрээ Саудын Араб болох монголчуудын хүсэл яагаад хясагдах болов оо? Таван Толгойн шинэ гэрээг тойрсон энэхүү үйл явдлууд юу хэлнэ вэ?



Эдүгээ дийлэнх Монголчууд нүүрсээ, ялангуяа Таван Толгойн өндөр илчлэгтэй нүүрсийг ашиглах нь улс орны эдийн засгийн хөгжлийн хамгийн эхний зүтгүүр гэж үзэж байна. 2014 онд нүүрс нь Монгол Улсын төсвийн орлогын дөрөв, экспортын орлогын 17 хувийг бүрдүүлж, царай муутай ч, цагаан мөртэй эрдэс баялаг гэдгийг бүгд л хүлээн зөвшөөрөх боллоо.

Монгол Улсын нүүрсний геологийн нөөц 173.5 тэрбум тонн, үүнээс баталгаажсан нөөц 31.7 тэрбум тонн, нүүрсний давхаргын метан хийн таамаг нөөц 5-10 их наяд шоо метр болоод буйг Уул уурхайн сайд Р.Жигжид чуулганд илтгэв.

Нүүрсээ угааж, цэвэрлээд, улам гүн боловсруулаад эцсийн хэрэглэгчдэд нь бага зардлаар хүргэж өгч байж л Монголчууд өрсөлдөх чадвартай болно гэж төр засаг, хувийн хэвшил, иргэд үзэж буй.

Ашигт малтмалын тухай хуулийг өөрчилж хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгож эхлэв.

Уг таваарын олон улсын зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ тогтвортой байна.

Бүс нутгийн нүүрсний импорт жилд хоёр хувиар өсөж 2015 онд 621 сая тонн болох төлөвтэйгөөс 37 хувь нь Хятадад, тал нь Энэтхэг, Япон хоёрт тэнцүү хэмжээгээр, үлдсэн нь Өмнөд Солонгост ногдож байгаа юм. Хятадын эдийн засаг долоон хувиар өссөн ч нүүрсний хэрэглээ тогтворжиж байгаа нь нэг талаас агаарын бохирдол, нөгөө талаас гангийн үйлдвэрлэлийн технологийн шинэчлэлтэй холбоотой аж.

“Coal Mongolia 2014” чуулганаас хойш уул уурхайн салбарын эрх зүйн орчныг урт хугацаанд тогтвортой, ойлгомжтой, өрсөлдөх чадвартай болгох чиглэлээр зарим ажил хийгджээ. Эрдэс баялгийн салбарт төрөөс баримтлах бодлого батлагдаж, нүүрсэнд нэмүү өртөг шингээх, цахилгаан станц барьж байгуулах, гүн боловсруулах, газрын тосны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх шийдвэр түүнд орсон байна.

Ашигт малтмалын тухай хуулийг өөрчилж хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгож эхлэв. Газрын тосны тухай хуульд шинэчилсэн найруулга хийж нүүрсний давхаргын метан хий, шатдаг занарын эрлийн гэрээ, хайгуултай холбогдсон зарим асуудлыг журамласан байна.

НӨАТ, Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуульд өөрчлөлт хийж, занар, нүүрснээс газрын тосны бүтээгдэхүүн гарган авах төслийн хүрээнд оруулж ирэх тоног төхөөрөмжийг гаалийн болон НӨАТ-аас 2018 он хүртэл чөлөөлжээ.

Мөн “Нүүрс, нүүрсэн бүтээгдэхүүний ангилал”-ын стандартыг шинэчлэн тогтоож нүүрсийг антрацит, чулуун болон хүрэн гэж гурван төрөл, 17 бүрэг болгон ангилсан байна.



Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн ойрын хориод жилийн хөгжлийг Оюу Толгойн зэсийн болон Таван Толгойн нүүрсний ордыг ашиглахгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй болжээ. Уг хоёр ордод оруулсан гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт болон нийт өр төлбөрийн хэмжээ нь ч гэсэн Монголчуудаас ухаалаг шийдвэр яаралтай гаргахыг хүлээж байна.

Энэ хоёр том төслийг гацааж удаах тусам Монгол Улс хөгжих цаг боломжоо алдаж, нэр хүнд болон төслүүдийн зах зээлийн үнэлгээ буурсаар байгаа. Гэтэл төр засаг Таван Толгойн асуудлаар хурдан шийдвэр гаргах чадамжгүй болсныг энэ өдрүүдийн үйл явдал харуулж байна. Мега төслүүдтэй холбоотой шийдвэр гарч чадахгүй, боломжгүй байгаагийн гол шалтгааныг дүгнэе.

Нэг. Монголын эвслийн Засгийн газрыг тэргүүлж буй Ардчилсан нам дотроо асар том зөрчилтэй, төр засгийн эрх барих чадвар сул байна. Төрийн бүх эрх мэдлийг гартаа авчихсан атлаа хоорондоо харьцдаггүй, хэлэлцэн нэгдсэн шийдвэр гаргах чадвар тэдэнд алга. Энэ бол ардчилал биш, анархизм.

Хоёр. Энэхүү анархист үйлдлүүдийн цаана хувийн ашиг сонирхол, үзэл бодол, засаглалын талаарх ойлголтын ноцтой зөрүү байна. Болж буй явдлууд нь ардчилсан намын доторх фракцуудын зөрчил туйлдаа хүрч хурцадсаныг илтгэн харуулж буй хэрэг.