УИХ-ын сүүлчийн намрын чуул­ган өчигдөр эхэллээ. Хүч­ний харьцаа өөр ч, хэлбэр талаа­саа парламентын төрхтэй, үйл ажиллагаа нь намуудын шийдвэрийг төрийнх болгож хууль­чилдгаараа энэ УИХ 2000-2004 оныхоос нэг их ялгарсан­гүй. Хамгийн сүүлчийн жишээ гэ­хэд найман жилийн өмнөх ка­зиногийн “хэрэг”-ийг парламен­тын тайзан дээр дахин дэглэв. Энэ “хэрэг” өмнөхөөсөө зөвхөн төгс­гөлөөрөө ялгарч, гурван ги­шүүн бүрэн эрхтэйгээ үлдлээ. Асуудал оруулсан цагдаа, прокурор бол төрийн бүтэц.

Тэд төрийн өндөр албан тушаалтны улстөрийн захиал­гыг биелүүл­сэн, үгүйг мэдэхгүй. Харин шийд­­вэрийг гаргасан УИХ-ыг МАХН-ын бүлэг дангаа­раа төлөөлснийг олон түмэн харлаа. Намын өмнө төр хүч­гүйд­сэн өөр нэгэн жишээ гэвэл хуучны Улс Төрийн Товчоог шинэ цагийн МАХН-ын Удирдах зөвлөлөөр дахин сэргээж буй явдал юм. Болж байгаа vйл явдлууд эхлээд намуудын, тэр дундаа МАХН-ын Удирдах зөвлөлийн шvvлтvvрээр орж, цаашид өчvvхэн төдий засвар­гvйгээр төр, засгийн шийдвэр болон гарч байгаа нь, МАХН-ын Удирдах зөвлөлийн шийд­вэрийг УИХ дахь намын бүлэг биелүүлнэ, намын бүлгийн шийдвэрийг УИХ-ын гишүүн биелүүлнэ гэж журамласан нь үүний нотолгоо юм.

Засгийн бүх эрх МАХН-д байсан нам төвтэй төрийн Улс Төрийн Товчоо, ард түмэн зас­гийн эрхийг барьсан төр төвтэй үеийн МАХН-ын Удир­дах зөвлөл хоёр ч адилхан болж байгаа гэж жигтэйхэн. Улс Тө­рийн Товчоог МАХН-ын Төв хо­роо буюу Бvгд хурлаас бай­гуул­даг байв. Тэрхүү бүгд хурал нь өнөөд­рийн МАХН-ын Бага хурал. МАХН-ын Удирдах зөв­лөлийг Бага хурлаас сон­годог. Улс Төрийн Товчоо есөн хvний бv­рэлдэхvvнтэй байсан бол МАХН-ын Удирдах зөвлөл ес байс­наа, 15 болж, одоо 21 гишvvнтэй болсон.

Сайд нарын Зөвлөл нэртэй тухайн vеийн Засгийн газрыг МАХН-ын Улс Төрийн Товчоо­ноос баталж Ардын Их Хурлаас дөрвөн жилийн хугацаатай томилдог байв. Өдгөө Засгийн газрыг, гишvvдийг МАХН-ын Удир­дах зөвлөлөөс баталж , УИХ дөрвөн жилийн хугацаатай томилж байгаа. Улс Төрийн Товчооны гишvvдийн олонхи нь Засгийн газар буюу Сайд нарын Зөвлөлийнхөө гишvvд байжээ. Одоогоор МАХН-ын Удирдах зөв­лөлийн 21 гишvvний гурав­ны нэг буюу долоо нь / огцор­сон Л.Одончимэдийг оролцуу­лаад/ М.Энхболдын Засгийн газарт сайдын албатай.

 

Мөн 18 сайдын 16 нь УИХ-ын гишүүд. 1990 оноос өмнө төр, зас­гийн албан ту­шаалтны томилгооноос эхлээд төр­сөн бие хаана, яаж явахыг Улс Төрийн Товчоо шийддэг байжээ. Ардчилсан тогтолцоонд шилжээд 17 жил болоход төрсөн бие хаана, яаж амьдрах нь хувь хvний эрх болсон хэдий ч, УИХ-ын баталдаг хуулийн кон­цепц, намаас түдгэлзсэн Ерөн­хийлөгчийн хийдэг ихэнх томилгоо, Засгийн газрын гvйцэтгэдэг ажил гээд төрийн ажил бүхэн МАХН-ын Удирдах зөвлөлийн “виз”-гvйгээр бүтэх нь ховор болов.

Ингэснээр Удирдах зөвлөлийн шийдвэрийг төрийн болгож хэлбэр­жүүлдэг МАХН-ын дунд шатны нэ­гэн бvтэц болон жижгэрчээ, пар­ла­мент. Намын зүтгэлтэн, улстөрч гол­дуу цөөхөн хүн л гишүүн болох гэж УИХ-д нэр дэвшдэг байлаа. Одоо бол сайд болох гэж бэлтэй бол­гон нь УИХ руу хошуурдаг бо­лов. Ингэж сайд, цаашилбал, намын Удирдах зөвлөлийн гишүүн болоход ашиглах гишгүүр төдий болгов, УИХ-ыг.

Намын Удирдах зөвлөлийн ги­шүүдийн хязгаартай тоонд багтах гэ­сэн бvлэглэлийн сонирхол төрийг улам хүчгүйдүүлж, намын удирдах байгууллагыг vнэд орууллаа.

Нам томорч, төр жижгэрсэн энэ пар­ламентын өнгөн дээр УИХ дот­роос намууд төрдөг түүх ч дав­тагдав. 1996-2000 онд засгийн эрх барьж байсан сонгуулийн нэг эвсэл бүрэн эрхийн хугацааныхаа төгс­гөлд дөрвөн нам болж бутарсан. Тэр үеийн Ардчилсан холбоо эвслээс МҮАН, МСДН-ууд тус тусдаа айлсч, ИЗН, МоАН шинээр байгуулагдсан билээ. Тэгвэл 2004-2008 оны сон­гуулийн нэг субьект болох Эх орон-ардчилал эвсэл ч өнөөдөр дөрөв саллаа. Энэ эвслээс АН, Эх орон намууд өрх тусгаарлаж, ҮШН, Ард түмний нам төржээ. УИХ нь өөрөө анх сонгуулийн гурван субьектээс бүр­дэж байсан бол өдгөө зургаан намын парламент болж өргөжив. Энийг нь хуваахын хүрдтэй илэр­хийллийн хариу нь үржвэр болж гарсан математикийн сонин, сондгой үйлдэл гэмээр.