Гадаа хүйтрээл байдаг. Уг нь энэ чинь цагаан сар өнгөрөөл дулаарах ёстой биздээ. Даанч цагаан сараар манай зурхайчид тэдэнд эдэнд гэж хэрэлдэхгүй байсымаа. Буруу өдөр тэмдэглчээгүй л байлтай. Сая бүүр яс махандаа шингэтэл ойлголоошд. Лаг гараал эхлээл амандаа дуу хуур аяалцан явжээсийн. Гэтэл аажмаар дуу муу аялах хойшоо болоод дуугүй болж эхэллээ. Сүүлдээ бүүр титити ямар муухай хүйтэн байнаа сд.. гэж мэгцэн алхаж үзлээ. Тэгээд ч нэмэр болсонгүй аажмаар нус гоожиж ирж арчих гэхээр ханцуйндаа хийцэн байсан гар даараад. Шор шор хийтэл татаж явсаар бүүр дийлдэхээ болилоо. Аргаан бараад уйлж үзлээ. Яасан хэцүү амьдралав энээ тэрээ гэж бодогдоод. Зүгээр муу хүйтэнд уйлж байхаар дэмий нулимс юм даа гэж бодоод элдэв м бодож ч уйлж байх шиг. Сүүлдээ нусаа дийлдэгүй гар оролцуулалгүй нийж үзсэн энгэр дээр хэдийг дусааснаас биш ерөнхийдөө дажгүй шүү. Энэ ололтондоо баярлаад инээж үзэв. Хүн хархад галзуу хүн шиг л юм явлаашдээ. Арай ч дэээ тэр африкийн халуунаас жоохонг өгчихгүй. Хаа байна тэр дэлхийн дулаарал, хаана тэгтэлээ дулаараад байгаан гээл мандухай хатан сүмд ороод айхтар айхтар үг хэлдэг шиг сүртэй хэлж ч байх шиг. Ер нь сайхан зуу татчихад дулаацчих нь даа гэж ч бодож үзлээ.

Зуу гэснээс энэ цагаан сараар архи уухаа больжээ дээ. Ер нь дэмий даарч явхаар өнгөрсөн цагаан сарыг эдийн засагч, судлаач биш угаасаа ч тийм байж чадахгүй энгийн баагийгийн нүдээр дүгнэвэл зарим талаараа үндэсний үйлдвэрлэлүүд уналтанд орсон мэт харагдах юмаа хөөрхий. Хуучний сайхан цагт ард нийтээрээ үйлдвэрлэдэг бараашиг гэж юм байлаа. Мань мэт ч сайхан гөвдөг байлаа шүү дээ. Браашигийг үзмээр, чацарганаар, чавгаар, талхны голоор, орос бакалны улаар гээд хийхгүй юмгүй. Гарын дорх материалаар л эсгээд хаяна. Айлд орхоор хүүхэд том хүнгүй бараашигаар шахаал. Бараашигийг эсгэх гэж эр хүн эхнэрийхээ хучлагыг хуулаад бараашиг дээрээ тохож байсан баатарлаг түүх ч бидэнд би. Бараашиг бол нэрмэлийг бодуул тусгай хэрэглэл шаардахгүй, бүрхээрээ хураалгачихана гэхгүй амар шүү бас. Би хүртэл салгалж ууж яваад айлын угаасан юмаа тохдог гэцэнд нүүрээрээ тээглээд унаж битүү хавдаж байсан гашуун түүх ч байна. Гэтэл энэ цагаан сараар бараашиг мэддэг хүн ч маниас хойшхи нь байхаа больж. Том том виски, архи тавьчаал тэрнээс нь уужаагаа хүн ч алга. Бараашигийг тэхэд хичнээн мундаг уудаг байлаа даа. Айл бүр үйлдвэрлэдэг байсан тэр сайхан үндэсний үйлдвэрлэл хаа байна. Ер нь тэр тавьсан архиа ч уухаа больж. Нэг л их цэмцгэр улс орж ирсэнээ за болноо машинтай, уухгүй байгаа энээ тэрээ гэсэн улс. Тэгээд эрхэм уншигч авгай нар минь дуугүй сайхан сууж байнаа гэдэг уухгүй гэсэн үг бишшүү. Хүн даарч хөрж орж ирвэл хийгээл өгчиж байгаарай. Эхний 2 хүн уухгүй гэнгүүт л нэлэнхүйд нь өгхөө байчихийн. Алив архиа нэг хундагал даа хө гээд байлтай биш хэцүүмаа.

Гэхдээ бас хөгжиж байгаа үндэсний үйлдвэрлэл байна уу гэвэл байнаа. Бүгд сайхан дээлс өмсдөг болж. Арваад жилийн өмнө төр засгийн тэргүүнүүд маань гялгар цаасанд хийчвэл сайхан сүвинэр шиг болхоор юмнууд байдаг байсан больж. Том чонон дахтай ордон дотор хөлсөө арчаал, том мөнгөн бүс бүсэлчээд эрээн мяраан тод өнгийн хээтэй дээр үед ноёны тэнэг хүү л гэж ийм байсан болуу гэмээр нөхөд явдаг байсан даа. Тэр бүс нь өглөө зүүж гархад үдээс хойш сөхөрч унахаар хүнд том байж дээ. Тэднийг сайхан олж аваад мүзейд тавих хэрэгтэй болж.  Одоо тэхэд дээлний чиг хандлага шаал өөр болж. Эхнэр хүүхэдтэйгээ ижил дээлээр гангарч оросын дотор дотороо ордог матрёшка шиг юмнууд явдаг болж.  Тэр нь нэг талаар оёдог улсдаа ч амар юм шиг. Бүгдээс нь хэмжээс аваал адилхан дээлнүүд хийгээд. Материаландаа ч амар юм.  Дээл өмсөөгүй би ми бол шаал золбин харагдаж ч байх шиг. Дараа жил чадлаараа юм оёулж авах үгүй ядахдаа нэг жанжин малгай ч болтугай толгой дээрээ тавихгүй бол горьгүй болж. Хуучны сайхан цагт бол тэртээ тэргүй тасрахым чинь гээд аль болох муу байлдааны хувцастай гардаг хөг ч өнгөрч.

Айлд ороод ярих юмтай л байлаа би. Хөөх та нар юугэж бодно кекшүзааны хөөрөг шиг том гээд бод юун титаник гэдэг зүйрлэл гарж.  Мөн аа та бор гэртээ Фортуун сайд шиг, хар гэртээ Хаан фортуун шиг суучихсан золгож байх шивдээ. Алив наад эмийн ургамалтай архинаасаа хийгээдэх. Архи тамхитай тэмцдэг гишүүний хийдэг архи бол архи биш эм л байж таараа. Эрдэнэчимэг гишүүний үйлдвэрлэдэг архийг эм гээл байна гэж инээж этр  далимдуулж нэг чигатусин шиг архинаас нь ууж этэр.  Бага сага сэргэлэн зангаа архитай хольж уучаагүй хойно айл амьтанаар ороод халаад л явлаа шүү.