Монголын улс төрийн бодлого хоёр дахь удаагаа гянданд орохыг үзлээ. Коммунист МАХН, МАН 1921 оноос 2012 он хүртэл  Засгийн эрхийг тасралтгүй залсан. Энэ зуун жилийн хугацаанд МАХН ердөө ч ялагдаж үзээгүй. Ялагдаж үзээгүй учраас ялагдал бол намын үзэх ёстой зовлон гэж боддоггүй. Ялагдал бол үхэл гэж хорссондоо элдэв зүйл эрэлхийлнэ. 1996-2000 онд МАН анх удаагаа ялагдсан. Тэд сав л хийвэл Ерөнхий сайдыг огцруулж, дөрвөн Засгийн газрыг байгуулж байв. Бүүр захиа бичсэн гэмт хэргээр огцорч байсан Засгийн газрын танхим ч байсан. Өнөөгийн парламент дахь МАН 1996-2000 оны үеийг өөрийн эрхгүй санагдуулна.

АН ганц, хоёр суудлаар ялсан мэт харагдсан ч МАН-ынхан төрийн ажлыг явуулна гэж ёстой байхгүй дээ. Өнгөрсөн УИХ-ын сонгууль ийм дүнтэй сонгууль болсон. Ялсан улс төрийн хүчин нь бодлогоо явуулах, ялагдсан нь бололцоогоо алдсан сонголт гэж байдаг. Цөөнх буюу хонзогногчид дургүй хүрсэн үедээ хурлаа орхино. Дургүй нь хүрвэл Засгаа огцруулна. Төрийн ажил яалт ч үгүй гацахад хүргэдэг жишгийг “төрийн бодлогыг гянданд хийх” гэж нэрлэдэг. Төрийн бодлогыг гянданд хийнэ гэдэг нь олон улсын улс төр судлаачдын хэллэг юм. Соёлтой хөгжилтэй улс оронд бол төрийнхөө бодлогыг явуулуулахгүй шоронд хорих хорлогчин бодлого явуулж байгаа улс төрийн хүчин дараагийн сонгуульд санал авдаггүй л байхгүй юу. Харин манайд бол  Засгаа ад үзэж л байвал сайн юм шигээ. МАН-ынхан өөрсдөө л Засаг барихгүй бол өөр хэнийг ч зөвшөөрөхгүй болчихож дээ.  МАН сонгууль яваад өнгөрсөн ч гэсэн төрийн ажлыг гацааж, улс төрийн бодлогыг гянданд хийгээд гаршчихлаа. Энэ удаагийн МАН, МАХН-ын аяглал Засгийн газрыг ажил хийлгэх гэж, улс орныхоо хөгжилд нэмэр болъё гэж шаардаж байгаа юм биш. Ердөө л Монгол төрийн бодлогыг цаашид явуулахгүй элдэв арга саамаар гянданд хийж, ялагдсан хорслоо тайлж байгаа юм. МАН төрийн бодлогыг гянданд хийхдээ эхлээд баахан шударга юм ярьж олны тархийг угаадаг. Тэгээд дараа нь нам эвсэл дотор нь хагалж тоглоно. Ерөнхий сайд, сайд болох санаа агуулсан Ардчилсан нам доторхи фракцууд ч  амбицаа дийлэлгүй өөрийнхөө намын Засгийн газрыг унагахаар МАН тийш уралддаг. Ийм л жүжиг 1996 онд зохиож тоглуулсан. Амжилттай болсон. Энэ зохиомж эхлэхэд сайдын алба хашиж байгаа журмын нөхдөө шоронд өгөх гэж харааж зүхэж, нэг их шударга гарууд гарч ирдэг юм. Ердөө хоёр хоногийн өмнө АН С.Баярцогтыгоо арга хэмжээ авахаар  бүлгийн хурлаар оруулах шиг боллоо. 1996-2000 онд АН-ын хэдэн өвчтэй гишүүд нийлж байгаад казиногийн мөнгө авсан гэж гурван ч гишүүнээ парламентаас татаж шоронд өгч байсан юм. Яг түүн шиг юм болоод байна. АН тэр үед нас залуу цус шингэндээ гэнэдэж, МАН-д  алуулж байсан нь одоо хэвээрээ гэж үү. Ардчилсан нам тэр үед  нэг их шударга царайлж, улс төрд анхнаас нь зүтгэж явсан гурван нөхрөө өөрсдөө хуралдаж шоронд өгсөн. Тэгэхэд  МАХН алга ташаад зогсож байв даа. Тэр зохиомж бараг  хэвээрээ энэ парламентад өвлөгдөөд иржээ. Одоо  С.Баярцогтын хэрэг гээд л шуугиад байх,  дараа нь хэн хэний гэмт хэрэг  гэж зохион байгуулах бол оо.  Нам бол, нам нийлж сэм хуйвалдана гэдэг шиг идсэн уусан нь хэдэн шатны шүүхээр тогтоогдоод байхад зорилго нэгт гишүүд нь өмөөрөөд даргаа хэлмэгдсэн гэж зүтгээд сууж байдаг жишээ яг хажууд  чинь байгаа юм биш үү.  Дахиад хэлэхэд МАН-ын дарга Ерөнхий сайд байсан Сү.Батболд, тэр үед Сангийн сайд байсан С.Баярцогт нарыг Оюутолгойн гэрээг байгуулсан хэргээр бөөн гэмт хэрэгтэн болгож цаазын тавцанд аваачих нь дутаад байх шиг. Оюутолгойн хэмжээний том төслийг  дэлхийн зэсийн магнат болсон Рио Тинто компанитай хойд, урд хоёр хөршөө давуулан байж, тэднийг уурлуулан байж Монгол төр гэрээ хийжээ. Гэрээнд засах сайжруулах юм байлгүй яахав. Тэгээд Оюутолгойн хэмжээний их баялгийг заавал урд, хойд хөршийн нэгэнд өгч долигонох ёстой байсан юм уу. Америк, канадуудад Оюутолгойгоороо гэрээ  хийж  чадсан нь Монгол төрийн стратегийн бодлого биш гэж үү. Ийм гэрээ хийж чадсан Монгол төрийн сайдуудыг юун яллах, шагнах хэрэгтэй. Энэ гэрээг сайжруулж болно. Харин Оюутолгойн гэрээг буцаагаад, урд хөршөө оруулна тэгээд үүнээс илүү ашиг орлого олно гэвэл худлаа. Улс төрд нэрд гарах гэсэн бүх эх орончид уул уурхайд оруулсан хөрөнгө оруулагчийг хөөж тууж, оноо авдаг нэг моод Монголд дэлгэрчээ.  Өнгөрсөн онд Монгол Улсын эдийн засаг дэлхийд байхгүй хурдацтай өссөн. Хэрвээ нүүрс унаагүй бол энэ өсөлт мөн л цаашид давтагдана. Цаашдаа ч уул уурхайн баялгаа ашиглан улс орон хөгжинө. Өөр гарц байхгүйг олон хүн мэднэ.  Он цаг урсаж түүх ямраар ч хөвөрсөн хэзээ нэгэн цагт хэдэн тэмээ бэлчдэг говь нутаг дахь их баялаг биднийг тэжээнэ, улсыг хөгжүүлнэ. Энэ их баялгийг олж илрүүлсэн Фридланд, МАН-ын дарга Ерөнхий сайд Сү.Батболд, Ардчилсан намын томоохон зүтгэлтэн Сангийн сайд асан С.Баярцогт нарын алдрыг дуурсан хөшөө босгох  үе бий. МАН улс төрийн өс хонзонгоо нэгэнт дарж чадахаа байжээ. Тэдэнд улс орны улс төрийн бодлогыг л боомилж чадаж байвал улс орон унах, босох нь хамаа алга. МАН одоо Засгийн газрыг ажил хийлгэнэ гэж бодож байгаа бол эндүүрэл. Мөн УИХ-ыг ч ялгаагүй хуралдуулахгүй. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хийрхэл нь хөдөлчихсөн энэ үед төрийн ажлыг явуулнаа нэг байхгүй. Ер нь төрийн ажлыг гацааж, зогсоож улс төрийн гянданд хийж өөрсдийн мэдээллийн хэрэгслээр дандаа болохгүй муу муухай мэдээг дамжуулж байж дараа нь УИХ-ын сонгуульдаа ялна гэж тооцоо хийж байх шиг байна. МАН дангаараа бол төрийн ажлыг таг зогсооно гэж юу байхав. Жижиг намууд бие даагчидтай хамсарна. Засгийн газрыг унагах сургаар, Хууль зүйн сайдыг огцруулж өөрсдөө сайд болох гэж хэдэн хүн гүйгээд байна. Хууль зүйн сайд болох хүн нь О.Баасанхүү, З.Баянсэлэнгэ хоёрын нэг гэнэ. МАН тэднийг уухайлан дэмжих нь сонин.  Уг гарал угшилаа бодно ч гэх шиг. АН С.Баярцогтдоо ял үүрүүлэх сургаар Н.Батцэрэг тэргүүтэй эрээвэр, хураавар, намтай намгүй “долоон золбин” гишүүд Ардчиллыг Баярцогттой хамт зүхээд эхэллээ. Н.Батцэрэгийг улс төр ажиглагчид даанч андахгүй дээ. “Ардчилсан холбоо” эвсэл арай чүү илүү гарч төр барьж байсан тэр үе Н.Батцэрэг элсний арван гуравт багтаж Ардчилсан намын Засгийг ганц баллаж байсан гэдгийг түүх мартаагүй байгаа. МАН Ерөнхийлөгчийн сонгууль дуустал, дараа нь УИХ-ын сонгууль эхэлтэл засаг төрийн ажлыг хийлгэнэ гэж бодож байгаа бол том эндүүрэл. Тэд “төрийн бодлогыг гянданд хийн тас хийтэл цоожилчихоод манай нам ялбал” гээд явахаа даанч нэг мэдэх байлгүй. Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг МАН тасралтгүй үргэлж тавина гэдгийгээ тангараглаж байна.