Монгол, монголчууд дэлхийн тавцанд гарлаа гэсэн мэдээ үе үе дуулддаг. Саяхан Олон улсын  тогтмол хэвлэлийн холбоо (International Federation of the Periodical Press/Fédération Internationale de la Presse Périodique (FIPP) буюу Олон улсын сэтгүүлүүдийн холбоонд манай “Үндэстний ТОЙМ” сэтгүүл (BNCA ХХК) гишүүнээр элссэнийг тус байгууллагын Magazine World сэтгүүлд мэдээлжээ.

Одоо дэлхийн энд тэнд болдог сэтгүүл эрхлэн гаргагчдын хурал семинарт олон хэлийн төлөөлөгчидтэй зэрэгцэж суугаад хуралддаг болно. Тэр үеэр манай “ТОЙМ”, америкийн “ТАЙМ” хоёр тааралдаад ихрийнхээ өрөөснийг гэнэт олсон мэт  зогтусч болзошгүй юм. Сэтгүүлийн агуулгад гайхалтай тохирсон “тойм” хэмээх монгол үг бичлэг, дуудлага хоёроороо очиж очиж дэлхийн №1 сэтгүүлийн нэртэй захиалсан мэт таарсныг ашиглахгүй бол алдас болно. Ингээд үндэстний хэмээх бяцхан угтвартай ”ТОЙМ” мэндэлсэн байх. Одоохондоо америкчууд TIME (шрифт), бас Red border design (улаан хүрээ) хоёрын барааны тэмдгээ “Тойм”-оос харамлаж барьсан сураг  дуулдаагүй. Дэлхий даяараа америк сэтгүүлийг дууриадаг тул тоохгүй.

“Үндэстний ТОЙМ” сэтгүүл www.toimsetguul.mn сайтдаа өөрийгөө танилцуулж “… шар мэдээллээс ангид боловсрол танин мэдэхүйн чиглэлийг редакцынхаа гол бодлого болгон, уншигчдын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх зорилготой бөгөөд нийгэм эдийн засаг, улс төрийн мэдээллийн үндэсний хэмжээний №1 сэтгүүл болохын төлөө ажиллаж байна” гэжээ. Үүнд залруулга хэрэгтэй, яагаад гэвэл анхнаасаа №1 байсан. Тэгээд ч түүнтэй өрсөлдөх долоо хоног тутмын мэдээллийн сэтгүүл (newsmagazine) Монголд огт байхгүй. Гэхдээ АНУ-д Time, Newsweek, US News & World Report гурав, Германд гэхэд Stern, Spiegel, Focus гурав үзэж тардагийг харгалзвал манайх хэдий жижиг зах зээл ч тун удалгүй өрсөлдөгчид өндийж мэднэ. Дэлхий даяар тогтмол хэвлэлийн хүндийн төв өдөр тутмын сониноос сэтгүүл рүү шилжих хандлагатай тул  яваандаа янз бүрийн нөхдүүд хошуурах магадлалтай.

“Үндэстний ТОЙМ”-ыг эрхлэн гаргадаг BNCA ХХК бол Бодь групын 50% -ын хөрөнгө оруулалттай хамтарсан компани бөгөөд уг сэтгүүлээс гадна baabar.mn сайтыг эрхэлдэг гэжээ. Анх хааяа нэг хэвлэгддэг сурталчилгааны маягийн сэтгүүл байснаа уржнан долоо хоног тутмын горимд шилжихдээ телевизийн хөтөлбөр нийтэлж 1000 төгрөгөөр зарагдан уншигчдаа татдаг байснаа удалгүй бяр амтлагдаж больсон төдийгүй дугаарын үнээ нэмж 2500 төгрөг болгосон юм. Өнөөдөр өнгөрч буй долоо хоногийн үйл явдлын баримт фактыг хоржоонтойгоор багцалж, өдөр тутмын сониныхоос хавьгүй сонирхолтой, зураг, график, схемтэй нийтлэлээр дүгнэж чадаж байна. Товчхондоо, монголын “ТАЙМ” гэдгийг сануулахад хангалттай. Хавтаснаасаа эхэлдэг cover story буюу дугаарын сэдвүүд янзтай. Санаж байгаагаас, “Мүүнтэй нөхцсөн Монгол”, “Бясалгал бол тэнэглэл биш”, “Би ямар тагтаа юм уу?”, “Бонустай залуу”, “Солонгосын бэр”, “1998 оны 10-р сарын 2. Зориг алагдав”, “20 дугаар тогтоол”. Би хувьдаа долоо хоног тутам худалдаж авдаг боловч уншиж бардаггүй. Гарчиглаад орхиход хайран санагддаг тул тэвхийтэл хураагаад байгаа. Харин оны зааг дээр гарсан New York Times-тай хамтарсан “Эргэлтийн цэг 2012″ тусгай дугаар том хавтгайгаар хэвлэгдсэн тул сондгойроод, номын тавиур дээр багтахгүй байна.
 
Монгол гэдэг нэрийг дэлхийн сэтгүүлийн тавцанд дуудуулсан нөгөө жишээ бол 2010 оны 12-р сараас монгол хэл дээр гарч эхэлсэн Cosmopolitan юм. Америк гоо сайхан, амьдрал, хэрэглээг стандарт болгосон эмэгтэйчүүдийн гялгар америк сэтгүүлийн стандарт ямар байдгийг бид монголоор хардаг боллоо. Нэр (англиараа), шрифт, хэмжээ, өнгө, сэтгүүлийн дотоод бүтэц, нүүр булангууд, бичлэгийн загвар, мэдээж макет дизайн тэр чигээрээ стандарт. Сэтгүүлийн хавтаснаас хүний нүд хамгийн түрүүнд тусдаг яг тэр цэгт тавьсан секс гарчиг, хажууд нь европ царайтай хүүхнүүд, хааяа тэдэн шиг болтол “сайжирсан” монгол хүүхнүүд угтаж авдаг нь бас л цаанаас тогтоож өгсөн хатуу стандарт.

Америк хувилбарыг хуудас хуудсаар эргүүлэхэд хавтас, хавтасны дотор тал – реклам, дараачийн нүүр реклам, эргүүлээд реклам, дахиад реклам, эргүүлээд бас реклам … реклам, реклам, (сая нэг) гарчиг, реклам, реклам, ямар нэгэн нийтлэлийн эхлэл, дахин реклам хагас хуудас, нийтлэл хагас хуудас, реклам … Харин монгол хувилбар арай даруу: реклам, реклам, эрхлэгчийн мэндчилгээ, реклам, гарчиг, гарчиг, нийтлэл, реклам … Ямартай ч манай (яг үнэндээ Улаанбаатарын) зах зээлээс сар тутам, нийт 14 дугаар тасралтгүй хэвлэгдэн гарахад хүрэлцэхүйц реклам босгож чаджээ. Үнэтэй гутал хувцас, цүнх, гоо сайхны барааны реклам дүүрсэн (хаана ямар дэлгүүрт зарж байгааг жагсаасан лавлах хуудастай) сэтгүүлийг монгол хүүхнүүд дуртайяа худалдан авч (нэлээд хэдэн мянган хувь хэвлэгддэг гэж сонссон) амтанд нь орчихсон бол хаа газрын хүүхнүүдэд ялгаа алга…

Cosmopolitan-ийг Монголд хэдэн гайгүй сэтгүүлийг (гадаад сурталчилгааны “Mongolica”, “Изинис” компанийн нислэгийн Smart Way гэх мэт) эрхэлдэг “Ирмүүн Мальтимедиа” ХХК Hearst корпорацид санал тавьж гэрээ байгуулсны үр  үр дүнд тус сэтгүүлийн 61 дэх буюу монгол хувилбарыг гаргажээ. Сайт нь www.cosmopolitan.mn.

Бас нэг зүйл. Эхний дугаарыг Бээжинд хэвлүүлж авчирсан бол одоо зөвхөн Улаанбаатарт, “Улаанбаатар принт-д хэвлүүлдэг. Монголд дэлхийн түвшний сэтгүүлийг үйлдвэрлэж чаддаг болсон байна.